در این نوشتار، با عنایت به همکاری بسیار موفق دفتر همکار کانون پتنت در دانشگاه امیرکبیر (تنها دفتر نوآور سطح الف) و در راستای انتقال تجربیات و هم‌افزایی بیشتر، مصاحبه‌ای با سرکار خانم طاهری، مسئول دفتر همکار کانون در دانشگاه امیرکبیر ترتیب داده شده است.
سرکار خانم طاهری، ضمن سپاس از تلاش‌های جنابعالی، خواهشمند است به چند پرسش پاسخ دهید.
۱. همکاری دانشگاه صنعتی امیرکبیر و کانون پتنت ایران از چه زمانی آغاز شده است؟ سیر تغییر و تحولات از آن زمان تا کنون را مختصراً توضیح فرمایید.
با توجه به برنامه راهبردی دانشگاه جهت نیل به دانشگاه نسل سوم، همکاری دانشگاه صنعتی امیرکبیر با کانون پتنت ایران در مردادماه ۱۳۹۴ آغاز شد. شروع این همکاری با شرکت نمایندگان کانون پتنت ایران در دانشگاه‌ها و سایر مراکز دولتی در کارگاه‌های آموزشی بود که دوره‌های آموزشی بسیار مفید و مؤثری بودند.
۲. دیدگاه مدیران ارشد دانشگاه امیرکبیر پیرامون حقوق مالکیت فکری و به‌طور خاص پتنت چیست و چه استراتژی و سیاست‌هایی طی سال‌های اخیر در این زمینه اتخاذ شده است؟
مدیران ارشد این دانشگاه، با توجه به اهداف بلندمدت و برنامه راهبردی مبنی بر تبدیل دانشگاه به دانشگاه نسل سوم، و تأثیر ثبت اختراع در ارتقای وضعیت دانشگاه در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی، دیدگاهی مثبت نسبت به حقوق مالکیت فکری و پتنت داشته‌اند.
تدوین دستورالعمل ثبت اختراع داخلی و خارجی و قرار دادن حمایت‌ها و تشویق‌ها در این قالب، شامل افزایش امتیاز پتنت در گرنت اعضای هیئت‌علمی، پرداخت ۱۰٪ از هزینه ثبت پتنت توسط دانشگاه، تشویق مادی معادل دو مقاله ISI برای پتنت و جایگزین کردن پتنت به‌جای مقاله ISI در دفاع از پایان‌نامه، از جمله این موارد می‌باشد.
۳. مخاطبین دفتر همکار کانون پتنت ایران در دانشگاه امیرکبیر چه کسانی هستند و چه خدماتی به آن‌ها ارائه می‌گردد؟
بیش از ۹۰٪ مخاطبین ما، اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر هستند که خدماتی نظیر ارائه مشاوره، راهنمایی و آشنایی با ثبت اختراع خارجی و ثبت درخواست پتنت خارجی از طریق سامانه کانون پتنت، به ایشان ارائه می‌شود. همچنین برخی از سایر مؤسسات خصوصی جهت ارائه مشاوره و راهنمایی با این دفتر در تماس هستند.
۴. ثبت اختراع از طریق دفتر همکار کانون پتنت ایران در دانشگاه امیرکبیر چه مزایایی برای مخترعین و نوآوران دانشگاهی دارد؟
این همکاری برای دو طرف موضوع، مزایای مشابهی در بردارد. با عنایت به برنامه راهبردی کانون پتنت و دانشگاه، ارتقاء علمی دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی بین‌المللی مورد نظر است، که این تلاش با پرداخت ۹۰٪ هزینه ثبت توسط کانون پتنت و همچنین استفاده از مشاوره کارشناسان کانون از یک سو و حمایت‌ها و تشویق‌های دانشگاه از سوی دیگر، حصول به مقصود را آسان‌تر ساخته است.
۵. توضیحاتی در مورد سوابق شغلی خود و نیز زمان آغاز به کار خود به‌عنوان مسئول دفتر همکار کانون بفرمایید؛ آیا پیش از همکاری با کانون پتنت، در زمینه ثبت اختراع و سیستم‌های مالکیت فکری تجاربی داشته‌اید یا خیر؟
اینجانب به‌عنوان معاون مدیر فناوری و ارتباط با صنعت دانشگاه، در حال همکاری با دانشگاه امیرکبیر هستم. نظر به اینکه دانشگاه صنعتی امیرکبیر به‌عنوان یکی از مراجع اداره ثبت اختراعات (زیر نظر قوه قضائیه) در داوری اختراعات داخلی است، در ارائه مشاوره به ذی‌نفعان در ثبت اختراعات داخلی همکاری مؤثر و مداومی دارد، در این خصوص در خلال وظایف خود در زمینه ثبت اختراع داخلی به‌عنوان دبیر کمیته تخصصی داوران نیز همکاری دارم.
۶. اطلاعات اجمالی درخصوص مکانیزم دریافت اختراعات باکیفیت دانشگاه بیان نمایید.
همان‌گونه که پیشتر در خصوص کمیته تخصصی داوران در دانشگاه اشاره شد، یکی از وظایف این کمیته بررسی داوری اختراعات توسط داوران دانشگاه است. تصمیم‌گیری در خصوص اینکه آیا اختراع می‌تواند ثبت پتنت خارجی شود یا خیر در این کمیته قابل بحث و بررسی است.
۷. استقبال دانشجویان و اساتید از خدمات ارائه‌شده چگونه است؟ آیا میزان استقبال در طول زمان با افزایش همراه بوده است؟
استقبال مخترعین دانشگاه در سطح قابل قبولی بوده و با افزایش مطلوبی همراه بوده است.
۸. بیشترین استقبال از خدمات ارائه‌شده مربوط به کدام‌یک از رشته‌های دانشگاهی است؟ کدام‌یک از حوزه‌های علمی آن‌چنان استقبال ننموده‌اند و دلیل آن چیست؟
از طرف بیشتر رشته‌های دانشگاهی استقبال شده است.
در حوزه کامپیوتر به دلیل سختگیری‌های کانون در قبال اختراعات مربوطه استقبال کمتر بوده است.
۹. اقداماتی را که برای فرهنگ‌سازی در زمینه مالکیت فکری و ثبت اختراع در سطح دانشگاه (دانشجویان، اساتید و مدیران) انجام داده‌اید بیان کنید.
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی مرتبط برای اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان؛
- ارائه گزارش عملکرد واحد مالکیت فکری به مدیران ارشد؛
- شرکت در جلسات شورای مدیران پژوهشی دانشگاه و تبیین اهمیت مالکیت فکری و ثبت اختراع؛
- اطلاع‌رسانی از طریق ایمیل، سایت مدیریت ارتباط با صنعت و کارآفرینی و ...
۱۰. نقش کانون پتنت ایران را در ترویج رویکردهای حفاظت از حقوق مالکیت فکری در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در صورت ارائه حمایت‌های بیشتر، کانون پتنت می‌تواند نقشی مؤثر در این راستا ایفا نماید. در حال حاضر با توجه به حمایت ۹۰٪ در خصوص پرداخت هزینه ثبت، کانون پتنت نقش مؤثری در حفاظت از حقوق مالکیت فکری ایفا می‌نماید.
۱۱. مهمترین دلایل موفقیت دفتر همکار کانون پتنت در دانشگاه امیرکبیر در مقایسه با دیگر دفاتر همکار چیست؟ چه پیشنهادی برای سایر دفاتر همکار دارید؟
- ارتباط قوی و مؤثر با اعضای هیئت‌علمی و تشویق به ثبت پتنت؛
- اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تشویقی؛
- اطلاع‌رسانی در خصوص حمایت ۹۰٪ کانون پتنت و حمایت‌های دانشگاه؛
- برگزاری دوره‌های آموزشی؛
به سایر دفاتر نیز پیشنهاد می‌شود که اقدامات فوق را در موسسه خود به انجام رسانند.
۱۲. در طول فعالیت‌های خود با چه موانع و مشکلاتی مواجه شده‌اید؟ کدام‌یک از موانع یادشده ساختاری و ناشی از ضعف در فرآیندهای اداری است؟
یکی از مشکلات موجود، عدم تأیید اختراعاتی است که یکی از کاربردهای آن دفاعی است. در حالی که کاربردهای دیگری علاوه بر آن نیز می‌تواند داشته باشد.
مشکل دیگر ناشی از عملکرد پرتال می‌باشد. عدم آپلود فایل‌ها (حتی با حجم اندک)، سرعت پایین و عدم تکمیل فرایند پرتال، و ...
۱۳. اهداف پیش‌بینی‌شده در سال‌های آینده برای حفاظت از دارایی‌های فکری دانشگاه امیرکبیر را بیان نمایید. افق همکاری با کانون پتنت ایران را چگونه ارزیابی می‌نمایید؟
مهمترین هدف دانشگاه امیرکبیر، رسیدن به دانشگاه نسل سوم یعنی دانشگاه کارآفرین است که لازمه این امر حفاظت از دارایی‌های فکری می‌باشد. در این راستا سیاست دانشگاه بر تشویق اعضای هیئت‌علمی به ثبت اختراع بنا نهاده شده است که اقدامات صورت گرفته در سؤالات فوق ذکر شده است.
افق همکاری با کانون پتنت روشن است و در صورت همکاری بیشتر و ارائه تسهیلات بیشتر می‌تواند مؤثرتر از گذشته باشد.
۱۴. برخی از مسئولین دفاتر همکار کانون بر این باورند که انتظارات کانون از آن‌ها باید واقع‌بینانه باشد و نمی‌توانند انرژی زیادی را صرف همکاری با کانون نمایند؛ چراکه آن‌ها فعالیت‌های خاص خود را در سازمان ذی‌ربط دارند و کارمند کانون محسوب نمی‌شوند؟ نظر شما در این رابطه چیست و به‌طور کلی نگاه شما نسبت به نوع همکاری با کانون چگونه است؟
این همکاری در واقع ارائه خدمات به موسسه /دانشگاه است نه کانون. در صورتی که دیدگاه موسسه یا دانشگاه، حفاظت از مالکیت فکری باشد، از این فرصت به نحو احسن برای پیشرفت موسسه/دانشگاه خود بهره جسته و از امکانات به وجود آمده استفاده می‌نمایند. در واقع این همکاری، بخشی از وظایف واحدهای مالکیت فکری است؛ اگر این واحد در مؤسسات/دانشگاه‌ها با شرح وظایف مختص خود و به‌کارگیری نیروی انسانی مجزا تأسیس شده و فعالیت نماید، همکاری با کانون به همین شکل، همراه با حمایت‌ها و همکاری بیشتر از سوی کانون، می‌تواند استمرار داشته باشد.
۱۵. به نظر شما فردی که مسئولیت دفتر همکار کانون را در سازمان خود به عهده می‌گیرد، چه ویژگی‌هایی را باید دارا باشد؟
ویژگی‌های شخصیتی از اساسی‌ترین پارامترها است؛ به عنوان مثال، مسئول دفتر همکار بایستی مسئولیت‌پذیر، علاقه‌مند به این کار، دقیق، دلسوز و مورد اعتماد اعضای دانشگاه باشد. همچنین از نظر شغلی فرد بایستی به قوانین مالکیت فکری و ثبت اختراع اشراف داشته باشد.
۱۶. مهمترین چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو را بیان نمایید.
مهمترین مسئله، استمرار حمایت ۹۰ درصدی کانون پتنت است. در صورت عدم استمرار، میزان استقبال متقاضیان کاهش یافته و رویکرد دانشگاه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.
داوری‌های سختگیرانه باعث سرخوردگی مخترع شده و ایده‌های ناب مخترعین به هدر می‌رود. در حالی که با ارائه مشاوره به این‌گونه مخترعان و پیشنهاد راهکار مناسب برای بهبود اختراع و برطرف نمودن مشکل آن، می‌توان از فرصت‌های به وجود آمده حداکثر استفاده را برد و مخترع را در مسیر درست قرار داد.
