به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد اجرایی شدن کنوانسیون ثبت اختراع اوراسیا «EAPC» و تأسیس سازمان ثبت اختراع اوراسیا «Eurasian Patent Organization»، مصاحبه‌ای از سوی سازمان جهانی مالکیت فکری با خانم «Saule Tlevlessova»، مدیرکل «EAPO» و رئیس دفتر ثبت اختراع اوراسیا، پیرامون آخرین دستاوردهای این سازمان و اولویت‌های آینده انجام گرفته که در این نوشتار ارائه شده است.
سازمان ثبت اختراع اوراسیا چه زمانی تأسیس شد؟
کنوانسیون ثبت اختراع اوراسیا که یک سیستم ثبت اختراع واحد برای منطقه اوراسیا ایجاد نموده، از تاریخ ۱۲ آگوست سال ۱۹۹۵ میلادی، مصوب شده و به اجرا درآمد. این کنوانسیون، پایه و اساس تأسیس «EAPO» را فراهم نمود که دفتر پتنت اوراسیا، یکی از بخش‌های تشکیل‌دهنده آن محسوب می‌شود. دفتر اوراسیا، فعالیت خود را از ابتدای ژانویه ۱۹۹۶ آغاز نمود و در حال حاضر، دارای ۲۰۰ کارمند اجرایی و ارزیاب پتنت است.
نقش دفتر اوراسیا چیست؟
دفتر اوراسیا، ارائه خدمات باکیفیت پتنت، با هدف محافظت از اختراعات و مسئولیت اداره و مدیریت سیستم پتنت اوراسیا را بر عهده دارد. این دفتر، به شکلی مستقل فعالیت نموده و دفتر مرکزی آن، در مسکو واقع است. سیستم پتنت اوراسیا، راهی ساده و مقرون‌به‌صرفه برای متقاضیان ثبت اختراع در این منطقه بوده که از طریق آن، می‌توانند از حفاظت‌های پتنت در تمامی هشت کشور عضو «EAPO»، برخوردار شوند. کشورهای عضو این کنوانسیون، عبارتند از:ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، فدراسیون روسیه، تاجیکستان و ترکمنستان.
همچنین این دفتر، از توسعه سیستم‌های ثبت اختراع ملی در منطقه حمایت می‌کند. به عنوان مثال، پیشرفت حرفه‌ای کارکنان شاغل در دفاتر ثبت اختراع ملی، یکی از اولویت‌های ما است. علاوه بر این، «EAPO» فعالانه به دنبال ارتقاء سطح آگاهی‌ها در زمینه مالکیت فکری و استفاده استراتژیک از پتنت‌ها در جهت رشد کسب‌وکار و بهبود عملکرد اقتصادی در منطقه است.
چه کسانی از سیستم پتنت اوراسیا استفاده می‌کنند؟
مخترعین و کسب‌وکارهای مختلف از بیش از ۱۲۰ کشور جهان، از سیستم پتنت اوراسیا بهره می‌برند. در سال ۲۰۱۸ میلادی، ما ۳۴۸۸ درخواست ثبت اختراع (رشد شش درصدی نسبت به سال ۲۰۱۷) را بررسی و ارزیابی نموده و ۲۶۳۰ گواهی ثبت اختراع به متقاضیان اعطا کردیم. همانند سال‌های گذشته، ایالات‌متحده، فدراسیون روسیه و آلمان، بیشترین سهم از پتنت‌های گرنت شده اوراسیا را به خود اختصاص داده‌اند. این نتایج، بر جذابیت و تقاضای جهانی سیستم پتنت اوراسیا و اهمیت آن در منطقه تأکید می‌کند.
مزایای سیستم پتنت اوراسیا چیست؟
مزیت اصلی این سیستم، ماهیت واحد آن است. یک گواهی ثبت اختراع اعطا شده، در تمامی کشورهای عضو «EAPO» معتبر خواهد بود و نیازی به ثبت درخواست‌های مستقل یا بررسی جداگانه آن‌ها در هر یک از کشورهای عضو نخواهد بود. این سیستم، کاملاً انعطاف‌پذیر و کاربرپسند است؛ این مسئله، به‌ویژه از منظر اصلاح درخواست ثبت اختراع در مرحله ارزیابی، محدودیت‌های زمانی که ممکن است منجر به از دست رفتن حقوق متقاضیان گردد و نیز، مدت‌زمان لازم برای اعطای گواهی ثبت اختراع، بیشتر مشهود است.
متقاضیان همچنین می‌توانند شانس خود را برای دریافت گواهی ثبت اختراع، پیش از پرداخت کامل هزینه‌های مرتبط با صدور گواهی، ارزیابی نمایند. مبلغ پرداختی بابت هزینه‌های ثبت درخواست، شامل هزینه‌های جستجوی پتنت و انتشار این گزارش است که به متقاضیان امکان می‌دهد تا قابلیت پتنت شدن فناوری خود ارزیابی نمایند. در ادامه، هنگامی که متقاضیان تصمیم به ادامه فرایند ثبت اختراع خود می‌گیرند، هزینه‌های لازم جهت بررسی و ارزیابی، اعطای گواهی و انتشار پتنت را پرداخت می‌کنند.
از طرف دیگر، در صورتی که یک پتنت گرنت شده به چالش کشیده شود، سیستم اوراسیا فرآیند مرتبط که اصطلاحاً «Opposition Procedure» نامیده می‌شود را به اجرا در آورده و متقاضی می‌تواند پیرامون تصمیمات دفتر ثبت اختراع، نسبت به ثبت درخواست تجدیدنظر اقدام نماید. ضمن این‌که این سیستم، طیف وسیع و کاملی از خدمات اطلاعاتی پتنت‌های با کیفیت بالا ارائه نموده که شامل سیستم اطلاعات پتنت اوراسیا «EAPATIS» است.
(سیستم اطلاعات پتنت اوراسیا در سال ۲۰۰۰ میلادی تأسیس شده و هم‌اکنون حاوی بیش از ۷۵ میلیون سند ثبت اختراع و ارتباط با ۱۰ پایگاه اطلاعاتی پتنت دیگر، نظیر «PATENTSCOPE» (پایگاه اطلاعات پتنت وایپو) است. «EAPATIS» با هدف بهبود کارایی و کیفیت جستجوهای پتنت و پشتیبانی از ارزیابی درخواست‌های ثبت اختراع طراحی شده و برای دفاتر ثبت اختراع ملی عضو «EAPO»، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فناوری سراسر منطقه اوراسیا، به صورت رایگان در دسترس است.)
طی سال‌های اخیر، رویه‌های ثبت اختراع در سیستم پتنت اوراسیا با چه تغییراتی روبرو شده است؟
سیستم پتنت اوراسیا، دائماً در حال تغییر و تحول است. هدف ما، ارائه خدمات باکیفیت، مقرون‌به‌صرفه، کاربرپسند و کارآمد ثبت اختراع است و در همین راستا، اخیراً قوانین ثبت اختراع خود را جهت سازگاری با بهترین شیوه‌های بین‌المللی، اصلاح نموده‌ایم. این اقدامات، کیفیت بالای فرآیند ارزیابی پتنت‌ها و سیستم اعطای گواهی را تضمین نموده و باعث می‌شود تا سیستم پتنت و رویه‌های آن، انعطاف‌پذیرتر گردد؛ خصوصاً با توجه به مسئله احیای حقوق پتنت که خبری خوب برای متقاضیان است. ما همچنین رویه جدیدی معرفی نموده‌ایم که به اشخاص ثالث، این اجازه را می‌دهد تا در مرحله ارزیابی، امکان ارائه و ثبت مشاهدات در مورد قابلیت پتنت شدن اختراعات را می‌دهد. این مسئله، تقویت هر چه بیشتر پتنت‌های «EAPO» را به همراه خواهد داشت.
در زمینه پردازش فرآیندها نیز، پیشرفت‌هایی حاصل شده است. ما توانسته‌ایم متوسط زمان پردازش را تا ۲۰ درصد کاهش دهیم. این مسئله، بدان معنا است که اولین بازخورد در مورد قابلیت پتنت شدن اختراع، ۹۰ روزه ارائه می‌گردد. علاوه بر این، انباشت پرونده‌های ثبت اختراع که در انتظار ارزیابی‌های اساسی قرار دارند، در حدود ۳۱ درصد کاهش یافته است.
یکی دیگر از اقدامات دفتر ثبت اختراع اوراسیا، راه‌اندازی یک برنامه آزمایشی رهگیری سریع ارزیابی‌های اساسی درخواست‌های بین‌المللی ثبت شده ذیل پیمان همکاری ثبت اختراع «PCT» است که این اقدام و سایر تمهیدات مشابه، می‌تواند کارآمدتر شدن سیستم پتنت اوراسیا را به همراه داشته باشد. ما به ادامه فعالیت‌ها در هر یک از حوزه‌های اشاره شده ادامه خواهیم داد.
اولویت‌های کوتاه‌مدت «EAPO» چیست؟
تمرکز ۲۵ سال گذشته بر تأسیس و راه‌اندازی «EAPO» و اطمینان از دسترسی کاربران به خدمات ثبت اختراع به شیوه‌ای مقرون‌به‌صرفه، کارآمد و کاربرپسند بوده است. از این جنبه، ما یک رکورد بسیار موفق داریم. با توجه به اهمیت روزافزون حقوق مالکیت فکری در تضمین امنیت ارزش کسب‌وکار، اکنون زمان آن فرا رسیده تا دامنه فعالیت‌های «EAPO» توسعه یافته و یک سیستم حقوقی و قانونی برای حفاظت از حقوق طراحی صنعتی ایجاد شود. این سیستم، به مشاغل و کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا از دارایی‌های طراحی ارزشمند و تجاری خود را محافظت کنند.
ما از سال ۲۰۱۷ میلادی و با حمایت شورای اداری «EAPO»، این هدف را دنبال کرده‌ایم. ضمن این‌که حمایت‌های ارزشمند دیگر نهادها، همچون سازمان جهانی مالکیت فکری، باعث شده تا پیشرفت خود را سرعت بخشیم. در اکتبر ۲۰۱۸، پیش‌نویسی از یک معاهده بین‌المللی جهت ایجاد یک سیستم منطقه‌ای جدید برای حفاظت از طراحی‌های صنعتی، در شورای اداری «EAPO» به تصویب رسید و قرار است که این معاهده، در اواخر سال جاری و در کنفرانس دیپلماتیک آستانه (پایتخت قزاقستان)، توسط اعضای «EAPO» به امضاء برسد.
چرا این اقدام، مهم است؟
این اقدام از سه جهت اهمیت بسیاری دارد؛ اول این‌که در ۲۵ سال گذشته، کنوانسیون ثبت اختراع اوراسیا و معاهده جدید مرتبط با طراحی‌های صنعتی آن، تنها نمونه‌های موفق از همکاری در زمینه مالکیت فکری، در میان کشورهای منطقه اوراسیا محسوب می‌شوند. جامعه مالکیت فکری اوراسیا، علاقه‌مند به توسعه چشم‌انداز مالکیت فکری منطقه، به‌ویژه در رابطه با حفاظت از حقوق طراحی‌های صنعتی میاست.
دوم این‌که سیستم پیشنهادی طراحی صنعتی منطقه‌ای، این امکان را برای کسب‌وکارها فراهم آورده تا با ثبت تنها یک درخواست واحد، به سرعت و به آسانی از طراحی‌های تجاری و ارزشمند خود محافظت نمایند.
و در نهایت سومین دلیل، این یک گام مهم و کلیدی برای ایجاد چشم‌اندازی مطلوب از مالکیت فکری و استفاده گسترده‌تر از آن در منطقه است. این اقدام، به توسعه و تقویت بازارهای محلی و ارتقاء جریان تجاری و سرمایه‌گذاری در منطقه، کمک شایانی خواهد نمود.
آیا اولویت‌های فوری دیگری نیز وجود دارد؟
یکی دیگر از اهداف و اولویت‌های مهم ما، تقویت رابطه با شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی است. مشارکت با دفاتر مالکیت فکری ملی در منطقه، برای ارتقاء اتوماسیون اداری و پیشرفت حرفه‌ای، همواره یکی از اولویت‌های مهم ما بوده است. مشارکت با این دفاتر، باعث می‌شود تا بتوانیم خدمات خود را بهبود بخشیم. در همین راستا، تاکنون موفق شده‌ایم تا توافقنامه‌هایی با موضوع «Patent Prosecution Highway» با دفاتر ملی مالکیت فکری چین «CNIPA» و ثبت اختراع اروپا «EPO» به امضاء برسانیم. توافقنامه مشابهی نیز با دفتر ثبت پتنت ژاپن وجود دارد که تا فوریه سال ۲۰۲۱ میلادی تمدید شده است. علاوه بر این، ما با دفتر مالکیت فکری کره جنوبی، یک توافقنامه «PPH» به امضاء رسانده‌ایم که از ژانویه ۲۰۱۹ به اجرا درآمده است.
تمامی این اقدامات، به این معنا است که مخترعین و کسب‌وکارهای فعال در این کشورها و مناطق مختلف، می‌توانند با پیمودن مسیری بسیار سریع‌تر، اختراعات خود را به ثبت رسانده و حقوق انحصاری پتنت آن را اخذ نمایند. نتایج حاصل از ارزیابی درخواست‌ها، میان دفاتر ثبت اختراع به اشتراک گذاشته شده و ضمن افزایش شانس افراد برای دریافت گواهی ثبت اختراع، فرآیند اعطای گواهی را تسریع می‌نماید.
آیا «EAPO» به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود؟
«EAPO» متعهد به ارائه به‌روزترین خدمات ممکن برای متقاضیان است. ما مدت‌ها است که مزایای اتوماسیون شدن فرآیندها را به رسمیت شناخته و به توسعه و استفاده از گردش کارهای عاری از کاغذ ادامه می‌دهیم. در سال ۲۰۱۸ میلادی، سهم درخواست‌های به ثبت رسیده از طریق سیستم الکترونیکی «EAPO Online»، به بالای ۸۰ درصد افزایش یافت و عملاً ۵۰ درصد از کل تبادلات با متقاضیان در مرحله ارزیابی، کاملاً الکترونیک و بدون کاغذ انجام می‌گیرد. به لطف سیستم ثبت پرونده الکترونیکی، از سال ۲۰۱۶ به این‌سو، تمامی فرآیندهای اجرایی داخلی ما، بدون کاغذ بوده است.
در ژوئن ۲۰۱۶، «EAPO» به سیستم متمرکز وایپو برای جستجو و ارزیابی «CASE» پیوست و از نوامبر ۲۰۱۷، شروع به استفاده از سرویس دسترسی دیجیتال این نهاد به نام «DAS» نمودیم. این سرویس‌ها یک بهره‌وری جانبی در خدمات دفاتر ثبت اختراع پدید می‌آورد، به‌طوری که ما قادر خواهیم بود که به متقاضیان محلی، خدمات جدید و کم‌هزینه‌ای ارائه دهیم، تا آن‌ها بتوانند فرایند ثبت درخواست در کشورهای خارج از منطقه اوراسیا را انجام دهند.
(«DAS»، یک سیستم الکترونیکی برای تبادل ایمن پرونده‌های ثبت اختراع مجاز بین دفاتر مالکیت فکری عضو)
(«WIPO CASE» دفاتر ثبت اختراع را قادر می‌سازد تا با هدف تسهیل پروژه‌های همکاری، اسناد جستجو و ارزیابی پرونده‌های ثبت اختراع را به سادگی هر چه تمام‌تر به اشتراک بگذارند. بسیاری از پرونده‌های پتنت، در دفاتر متعدد به ثبت رسیده و ارزیابان می‌توانند با به اشتراک گذاشتن نتایج ارزیابی خود، کارایی و کیفیت ارزیابی‌های آتی را افزایش دهند. این ابزار، به دنبال بهبود کیفیت و کارایی جستجوی پتنت و فرآیند ارزیابی در دفاتر ثبت اختراع محلی و منطقه‌ای است که می‌تواند زمان ارزیابی را کاهش داده و با به اشتراک‌گذاری نتایج، کیفیت جستجو را به شدت بهبود دهد. در حال حاضر، ۳۳ دفتر ثبت اختراع به همراه «EPO» و «EAPO»، به‌عنوان دو دفتر ثبت اختراع منطقه‌ای، در «WIPO CASE» عضویت دارند.)
آینده سیستم پتنت اوراسیا را چگونه می‌بینید؟
«EAPO» همچنان نقش فعال و سازنده خود در شکل‌گیری چشم‌انداز منطقه‌ای و به عبارت دقیق‌تر، جهانی مالکیت فکری را ادامه داده تا با ایجاد شرایط مناسب و رقابتی، به شکوفایی کسب‌وکارها در بازارهای بین‌المللی کمک نماید. داده‌ها نشان می‌دهد که دامنه قابل‌توجهی از درخواست‌های ثبت اختراع، از سوی کشورهای خارج از منطقه که اقتصاد رو به رشدی دارند، به‌ویژه از کشورهای جنوب شرقی آسیا، برای محافظت از دارایی‌های فکری در منطقه اوراسیا وجود دارد. به همین دلیل، تلاش خود برای آشناسازی مخترعین و کسب‌وکارهای فعال در این کشورها، با مزایای سیستم پتنت اوراسیا را مضاعف خواهیم کرد.
مشارکت‌های منطقه‌ای ما در زمینه حفاظت از حقوق مالکیت فکری، روندی رو به رشد داشته است و انتظار می‌رود که دامنه عملیاتی ما رشدی چشمگیر یابد. در سطح اداری، اولویت اصلی ما همچنان معرفی رویه‌هایی برای حمایت از طراحی‌های صنعتی خواهد بود. همچنین در تلاشیم تا به منظور اطمینان از ارائه خدمات باکیفیت ثبت اختراع به متقاضیان، فعالیت‌های مشارکتی خود با دفاتر مالکیت فکری در سرتاسر جهان را گسترش دهیم. برای پیشبرد فرآیندها و ارتقاء سیستم، فرصت‌های موجود جهت بهره‌گیری از هوش مصنوعی را در دستور کار قرار داده‌ایم و در حالی که این فناوری‌ها به سرعت در حال تغییر و تکامل بوده و می‌توانند منجر به بهبود کارایی خدمات ما شوند، اما همچنان ارتقاء مهارت‌های ارزیابان ثبت اختراع را محور فعالیت‌های توسعه‌ای خود دانسته و از آن غافل نخواهیم شد. سرمایه‌گذاری مداوم جهت توسعه مهارت‌های این افراد، باعث می‌شود تا عملکرد آن‌ها طی فرآیند ارزیابی پیچیده‌ترین فناوری‌های نوظهور، مؤثر باشد. این مسئله، به نوعی می‌تواند تضمین‌کننده توانایی «EAPO» برای پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای در حال پیشرفت کاربران باشد.
