بیش از یک قرن است که موتورهای احتراق داخلی، بازار خودرو را تحت سلطه خود درآوردهاند. اما دغدغهها در مورد اثرات زیستمحیطی وسایط نقلیه موتوری و امنیت جادهها، موجب شده است تا تولیدکنندگان به سمت بازار خودروهای الکتریکی و موتورهای درون چرخی «in-wheel motor» متمایل شوند. بررسیها نشان میدهد که در حد فاصل سالهای ۲۰۲۷-۲۰۱۸ میلادی، بازار موتورهای درون چرخی با رشد سالیانه ۳۰.۴ درصدی مواجه شده که به خوبی تغییر جهت بازار و نیز فعالیتهای تحقیق و توسعه را نشان میدهد.
در پانزده سال گذشته، شرکت اسلوونیایی الاف «Elaphe Propulsion Technologies»، یکی از پیشگامان طراحی موتورهای درون چرخی و ساخت سیستمهای پیشران این موتورها بوده است. در مصاحبه حاضر، مدیر ارشد فناوری این شرکت، گورازد گوتوواچ «Gorazd Gotovac»، به صحبت پیرامون نقش نوآوری و مالکیت فکری در استراتژی کسبوکار «الاف» و بلندپروازیهای این شرکت برای آینده خواهد پرداخت.
کمی در مورد «الاف» و فعالیتهایی که در آن صورت میگیرد، توضیح دهید.
شرکت «الاف»، سیستمهای تولید و انتقال نیرو برای وسایل نقلیه الکتریکی طراحی و تولید میکند. ما بر یک معماری نوآورانه خاص متمرکز هستیم که بهترین عملکرد ممکن را در موتورهای الکتریکی ایجاد میکند. موتورهای الکتریکی ما، در چرخهای وسیله نقلیه قرار گرفته و مستقیماً به آنها نیرو میدهند و در نتیجه عملکرد بالایی دارند. این سیستمهای پیشرانش، در عین سادگی، از نظر مصرف انرژی نیز بهینه بوده و موجب صرفهجویی قابل توجهی میشوند. این سیستم، به دلیل حذف اجزای پیچیده تولید و انتقال نیرو که در موتورهای الکتریکی و همچنین موتورهای احتراق داخلی سنتی یافت میشوند، در مقایسه با آنها کوچکتر بوده و در فضا نیز صرفهجویی میکند. این کار میتواند استفاده از راهحلهای کاربرپسندتر را برای طراحی داخلی وسایط نقلیه ممکن سازد. مرکز تحقیق و توسعه این شرکت و یک واحد عملیات ساخت و تولید ما، در «Ljubljana» اسلوونی قرار دارد و علاوه بر آن، یکی از سایتهای تولیدی ما نیز، در «Hangzhou» چین قرار گرفته است. ما بازار جهانی صنعت خودرو را هدف قرار دادهایم و در حال حاضر در بخشهای مختلف حملونقل، مجموعهای از پروژهها را در دست داریم.
گفته میشود که فردیناند پورشه «Ferdinand Porsche» اولین کسی بوده که در سال ۱۹۰۰ میلادی، موتور درون چرخی را اختراع نموده است. چه چیزی باعث شد تا «الاف» به فعالیت در این حوزه و کار بر روی این موتورها علاقهمند شود؟ دلیل علاقه روزافزون به این موتورها چیست؟
بدون شک، کار فردیناند پورشه یک الهام بزرگ برای ما بوده است؛ اما میتوانیم با اطمینان ادعا کنیم که «الاف» یکی از پیشگامان طراحی، ساخت و توسعه موتورهای درون چرخی، بهویژه در خودروهای مسافربر است. همه چیز از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی آغاز شد؛ زمانی که یکی از مؤسسان «الاف» به نام آندره دلتا «Andrej Detela»، طبیعت و به صورت خاص، آناتومی حیوانات را الهامبخش ایدههای خود قرار داد. وی برای کاربرد نتایج تحقیقاتش در خودروها و سایر وسایط نقلیه، دلایل فنی قابل قبولی داشت: مواد و مصالح جدید نظیر انواع کامپوزیتها و مگنتهای دائمی با چگالی انرژی بالا، در عین در دسترس بودن، استحکام مناسبی نیز داشتند. وی با این باور که میتوان برای سیستم تولید و انتقال نیرو، تنها با چند قطعه متحرک، یک معماری بسیار بهینه، پاک و ساده تولید نمود و مهمتر از آن، با ارائه چشماندازی در مورد پتانسیل تغییر ظاهر خودرو، نحوه استفاده از آن و چگونگی کاهش اثرات زیستمحیطی آن، موجب تعهد بیشتر ما به نوآوری فنی و سرعت گرفتن در این زمینه شد. طرحهای اولیه، نوعی اثبات مفهومی از منظر فناوری محسوب میشد و از همین رو، قدم بعدی تأسیس یک شرکت جهت حمایت و پشتیبانی از توسعه و تولید این فناوری فوقالعاده بود.
موتورهای درون چرخی چگونه کار میکنند؟
از نظر مفهومی بسیار ساده است. دو یا چهار موتور الکتریکی (بسته به دوچرخ یا چهارچرخ بودن وسیله نقلیه)، در دیواره لاستیک (درون رینگ) تعبیه شده که هر موتور درون چرخی با یک واحد انتقال قدرت (سیستم تولید و انتقال نیروی طراحی شده توسط «الاف») کنترل میشود. در این سیستم، هیچ قطعه مکانیکی، نظیر دنده، دیفرانسیل یا محور محرک (میلگاردان) وجود نداشته و به همین دلیل، معماری وسیله نقلیه بسیار سادهتر و سبکتر است. پشت این فناوری، مبانی مهندسی زیادی بکار گرفته شده است. برای مثال، موتور باید کوچک، قدرتمند و سبک باشد، سیستم ترمز باید هماندازه موتور بوده و درون همان فضای محدود و در کنار موتور قرار گیرد، موتور باید بتواند فشارهای محیطی و جاده را تحمل نموده و در نهایت، سیستم کنترل بتواند هر موتور را از لحاظ ثبات دینامیکی و موارد دیگر کنترل نماید. ما این چالشها را برطرف کردهایم و به نظر میرسد که این سیستم میتواند به شکلی پاک و ساده، کار خود را انجام دهد.
موتورهای درون چرخی، مزایای زیادی به نسبت موتورهای الکتریکی سنتی ارائه میکنند. آنها سبک و کوچک بوده و دارای قدرت مناسبی هستند و در نتیجه، اجزای دیگر را نیز میتوان در چرخ بهخوبی ادغام نمود.
از فناوری شما چگونه استفاده میشود؟
این فناوری را میتوان در خودروسازی و حتی کاربردهای دیگر مورد استفاده قرار داد. با توجه به اینکه طیف وسیعی از وسایط نقلیه سبک میتوانند از این سیستم استفاده نمایند، تعداد رو به رشدی از شرکتهای خودروساز، بر مبنای فناوری ما پیش رفته یا آن را برای اهداف تولید انبوه وسایط نقلیه جدید مبتنی بر معماری سیستم تولید و انتقال نیروی درون چرخی، مورد بررسی و ارزیابی قرار دادهاند.
مزایای موتورهای درون چرخی نسبت به موتورهای الکتریکی سنتی چیست؟
موتورهای درون چرخی مزایای زیادی نسبت به موتورهای الکتریکی سنتی دارند. آنها سبک هستند، در فضا صرفهجویی میکنند، عملکرد دینامیکی وسیله نقلیه را بهبود میبخشند، خطوط تولید سادهتری را امکانپذیر میکنند و در مجموع، هزینههای طراحی و تولید وسایط نقلیه را کاهش میدهند. آنها همچنین مزایای زیستمحیطی بیشتری دارند. استفاده از قطعات مکانیکی کمتر، باعث میشود تا وسیله نقلیه سبکتر شده و کل سیستم پیشرانش، با استفاده از یک باتری کوچکتر، به دامنه سرعتی مشابهی برسد، امری که بازده سیستم انرژی را به شدت افزایش میدهد.
معماری درون چرخی و الگوریتمهای کنترل منحصربهفرد شرکت «الاف»، مزایای فراوانی نسبت به موتورهای الکتریکی سنتی دارد. این سیستم، پایداری بیشتری داشته و واکنش بهتری نسبت به شرایط جاده از خود نشان میدهد.
برای قرار دادن یک موتور روی چرخ، بر چه چالشهایی باید غلبه میکردید؟
ما کار را با طراحی موتوری که در سطح جهانی بیشترین گشتاور را به نسبت وزن داشته باشد، شروع کردیم (یعنی 45 نیوتون متر/کیلوگرم در موتور L1500). این موتور بسیار کوچک است و قطعات فعال آن، تنها در سطح مقطعی ۲*۶ سانتیمتر مربعی جای دارند. این طراحی، در چرخها فضای کافی برای ادغام قطعات دیگر را نیز فراهم میکند. با توجه به قدرت موتورها، این یک طراحی کاملاً نوآورانه بود. بعد از به نمایش گذاشتن عملکرد فوقالعاده آنها، تمرکز را بر روی مقرونبهصرفه، مطمئن و بادوام نمودن آنها معطوف کردیم. در ادامه، توسعه نرمافزارهای کنترلی و تجهیزات الکترونیکی را نیز شروع کردیم تا قابلیتهایی را به ارمغان آورد که از آنچه مردم امروزه از خودروها انتظار دارند، فراتر باشد. اگرچه موتور درون چرخی ما یک محصول بسیار پیشرفته به حساب میآید، ما سرمایهگذاری بر طراحی الکترومغناطیسی و موتورهای الکتریکی را ادامه میدهیم و هماکنون شرکت «الاف» بیشتر بر توسعه طرحهای مکانیکی، فناوریهای تولید و مفاهیم کنترل نوآورانه تمرکز دارد.
صحبتهایی زیادی در مورد خودروهای خودران میشود. فکر میکنید چه زمانی به صورت انبوه وارد بازار میشوند؟
ما شاهد سطوح مختلفی از هوشمندسازی و خودران شدن وسایط نقلیه هستیم و به نظر من، در حال حاضر هم تا حدودی خودروهای خودران وجود دارند. با این حال، خودرانی کامل عبارت گمراهکنندهای است و فکر نمیکنم هیچکسی بتواند به این سؤال جواب قطعی دهد که چنین قابلیتی کی و چگونه به واقعیت تبدیل میشود. اما امیدوارم که دیر یا زود اتفاق بیافتد، چرا که انسانها رانندههای خیلی بدی هستند.
آیا اینکه بگوییم «الاف» زمینه را برای وسایط نقلیه بدون راننده فراهم میکند درست است؟
ما بهشدت متعهد به ارائه فناوری برای خودروهای خودران و حمایت از توسعه آنها از طریق معماری درون چرخی و الگوریتمهای کنترلی خود هستیم. این فناوری، مزایای جالبی ارائه میکند. برای مثال، چهارچرخ محرک بدون انتقال مکانیکی، ثبات بیشتری را ارائه نموده و این بدین معناست که وسیله نقلیه واکنشپذیری بیشتری دارد و میتواند به شرایط متغیر جاده، سریعتر واکنش نشان دهد. ادغام معماری درون چرخی ما در وسایط نقلیه، نسبت به کنترلی که یک راننده در شرایط بد آب و هوایی میتواند به دست آورد، ثبات بیشتری عرضه میکند. این مسئله، در آزمایش زمستانی ما در سالهای ۲۰۱۷، ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، در شمال چین نشان داده شد. موتورهای درون چرخی ما وضعیت جادهها را احساس میکنند و با تولید دادههای مناسب، خودروهای خودران را به گزینه ایمنتری برای مسافرت بدل مینمایند.
واکنشها به این فناوری چه بوده است؟
از زمان شروع به فعالیت شرکت، علاقه زیادی به فناوری ما وجود داشته است؛ اما هنوز هم در خصوص برخی بخشها، بهویژه عملکرد فنی موتورهای الکتریکی درون چرخی، شکهایی وجود دارد. ما غلبه بر این نگرانیها و دغدغهها را هدف خود قرار دادهایم. فناوری «الاف»، هماکنون این قابلیت را دارد که وارد بازار اصلی شود. ما در صنعت خودروسازی، با برندهای برجستهای همکاری داریم و علاقه به فناوری ما، با رشد قابلتوجهی همراه بوده است. این نشانهای قابلتوجه برای موفقیت ما است. قسمتهایی از صنایع خودروساز، آماده بهرهگیری از مزایای فناوری ما هستند، اما کار ما هنوز تمام نشده است. ما میخواهیم که همه وسایط نقلیه، از محصولات ما استفاده نمایند.
نوآوری چه نقشی در شرکت شما ایفا میکند؟
بهعنوان یک شرکت مبتنی بر فناوری، ما برای تضمین مزیت رقابتی خود، بر نوآوری تکیه میکنیم. نوآوری قلب کسبوکار ما است. مفهوم معماری درون چرخی ما، به نسبت کار فردیناند پورشه در دهه 1900 میلادی، بهخودیخود یک نوآوری و پیشرفت قابلتوجه محسوب میشود. به دست آوردن سطح مشابهی از عملکرد و اطمینان در مقایسه با موتورهای احتراقی سنتی، یک چالش اثبات شده است و اینجاست که نوآوری ما نقش خود را ایفا میکند. دستاوردهای ما در غلبه بر این چالشها، فرصتهای جدیدی را برای تولید قطعات نوآورانه و الگوریتمهای نوآورانه فراهم نموده است که میتواند پتانسیل سیستم ابداعی را از اینکه فعلاً هست نیز، بیشتر نماید.
مالکیت فکری چه نقشی در شرکت شما ایفا میکند؟
مالکیت فکری همواره بخش جداییناپذیر استراتژی کسبوکار ما بوده است. ما عموماً از سیستمهای مالکیت فکری بهعنوان یک مکانیسم دفاعی استفاده میکنیم تا آزادی برای فعالیت در این بازار را تضمین کنیم. اخیراً، مالکیت فکری به یک نقطه مرکزی و مهم برای استراتژی تأمین بودجه بدل شده است. با توسعه شرکت، توانایی ما برای جذب سرمایهگذار و افزایش بودجه نیز، کاملاً وابسته به میزان محافظت از داراییهای فکری گستردهای است که برای نوآوریهای خود به دست آوردهایم؛ داراییهایی که درگذشته بهعنوان اسرار تجاری از آنها محافظت میکردیم و حال میبایست از طریق سایر سیستمهای مالکیت فکری، به حفاظت از آنها مبادرت ورزیم.
تجربه شما در استفاده از معاهده همکاری ثبت اختراع «PCT» چیست و دوست دارید سیستم پتنت دچار چه تغییراتی شود؟
«الاف» از معاهده همکاری ثبت اختراع به صورت گسترده و بنا به دلایل مختلف استفاده کرده است. فرآیند آن ساده است و گزارش تحقیقات را ارائه میکند که مکمل تحقیقات ما در مورد وضعیت فناوریهای مدرن است. در یک محیط پویا که در آن هر روزه نوآوریهای جدیدی متولد میشوند، چهارچوب زمانی فرآیند معاهده همکاری ثبت اختراع، به ما آزادی میدهد تا تصمیمات راهبردی را تا زمانی که بازار و اطلاعات محصول شفافتر شوند به تعویق انداخته و همچنین مزایای اقتصادی پیگیری یک پتنت برای ارزیابی آن آسانتر شود. ما از معاهده همکاری ثبت اختراع کاملاً راضی هستیم، اما دوست داریم در اروپا سیستم پتنت واحدی فعالیت کند. این مسئله، صرفهجویی قابلتوجهی در هزینهها پدید میآورد و فرآیند نوآوری ما را مقرونبهصرفه تر میکند.
آیا مشارکتهای فناورانه برای شرکت شما اهمیت دارد؟
زنجیره تأمین در صنعت خودروسازی، دانش زیادی در زمینه طراحی و تولید قطعات نیاز دارد. بنابراین همکاری و مشارکت برای ما بسیار مهم است. این مسئله، به این معناست که ما از اختراع مجدد قطعات و فناوریهایی که میتواند به شکل بهینهتری توسط دیگران تولید شود، پرهیز میکنیم. موتور درون چرخی ما، حدود 80 قطعه مختلف دارد که ۵۰ قطعه آن، از قطعات استاندارد شرکتهای دیگر است. بسیاری از قطعات باقیمانده نیز، با مشارکت تأمینکنندگان تولید میشود. این مسئله، اغلب شامل ایجاد اصلاحات کوچک در محصولات موجود است. بنابراین همکاری فناورانه مزایای زیادی را برای «الاف» و شرکای ما به همراه خواهد داشت و به هر دوی ما این امکان را میدهد تا در این مسیر قدم گذاشته و جریان عواید تثبیتشدهای را به دست آوریم.
مشارکت با تأمینکنندگان قطعات، در ارتباط با تأثیرگذاری بر طراحی سیستمها نیز اهمیت زیادی دارد. برای مثال، تولید سیستمهای ترمز، سیستم تعلیق، دیوارههای لاستیک و ...، بینشهای ارزشمندی را عرضه میکنند. البته ایجاد یک سازماندهی مناسب برای مالکیت داراییهای فکری ایجاد شده، در تضمین این مسئله که این شراکت بهخوبی تداوم پیدا میکند، بسیار مهم خواهد بود.
برنامه «الاف» برای آینده چیست؟
میخواهیم شرکتی پیشرو برای موتورهای درون چرخی باشیم. پتانسیل این فناوری هماکنون تأیید شده و بازار نیز بسیار خوشبین است که ما به یک تأمینکننده جهانی برای وسایط نقلیه الکتریکی بدل میشویم.
فکر میکنید ده سال دیگر، خودروها چه تفاوتی با خودروهای امروزی خواهند داشت؟
سؤال خوبی است. فکر میکنم فرم خودروها تغییر میکند تا کاربردهای جدیدی که به شکلی به صنعت عرضه میشوند را تسهیل نماید. این مسئله، به معنای فضای زیاد برای مسافران و صفحهنمایشها، کابینهای شخصی شده، قابلیتهای نرمافزاری و ایمنی خودکار و پیشرفته، حداقل برای رانندگی نیمهخودکار است. قطعاً شاهد یک سیستم تولید و انتقال نیروی الکتریکی با عملکرد بالا خواهیم بود که نیازمندیهای کاربران را برطرف میکند.
چه پیامی برای مخترعین جوان و پرانگیزه دارید؟
بسیاری به شما میگویند: «این کار را نمیتوان انجام داد، زیرا شنیدهاند که کسی این کار را امتحان کرده و شکستخورده است». اجازه ندهید این صحبتها مانع شما شوند. تفکر غیر کلیشهای خود را دنبال کنید، ایدههای خود را هر چه سریعتر آزمایش کنید و به اثباتهای مفهومی فعلی توجه کنید. بررسی کنید که چرا یک فناوری شکست میخورد و از آن اطلاعات، برای آزمایش رویکرد خود استفاده کنید. رویهمرفته، فناوری که ما امروزه به سادگی از آن استفاده میکنیم و شاید به آن توجهی نداشته باشیم، در گذشته کاری بوده است که فردی گفته نمیتوان آن را انجام داد.