آقای دکتر امیرحسین برنایی، مدیرعامل شرکت ایده‌سازان عصر آفتاب، اولین شرکت کارگزار کانون پتنت ایران در ارائه خدمات مالکیت فکری و ثبت اختراعات است. این شرکت که فعالیت رسمی خود در حوزه ارائه خدمات مالکیت فکری را از سال ۱۳۹۱ آغاز نموده است، به‌عنوان یکی از شرکت‌های پیشتاز حوزه مالکیت فکری، نامی آشنا برای مخترعین و نوآوران کشور است.
در مصاحبه پیش رو، ایشان ضمن معرفی شرکت ایده‌سازان عصر آفتاب، بسیاری از سؤالاتی را که ممکن است در ذهن مخترعان و مخاطبان کانون پتنت ایران، در مورد نقش و فعالیت شرکت‌های کارگزار و همچنین هدف و لزوم مراحل مختلف ثبت و بررسی درخواست‌ها از طریق پورتال کانون پتنت وجود داشته باشد، به‌طور کامل و شفاف پاسخ داده‌اند.
با عرض سلام و احترام. برای شروع، جهت آشنایی مخاطبان لطفاً خودتان را معرفی کنید و بفرمایید که آغاز به‌کار شرکت ایده‌سازان عصر آفتاب در این حوزه چگونه بود؟
سلام خدمت شما و مخاطبان گرامی و تشکر از کانون پتنت ایران بابت ترتیب این مصاحبه. بنده امیرحسین برنایی، مدیرعامل شرکت ایده‌سازان عصر آفتاب هستم. این شرکت، از سال ۱۳۹۱، فعالیت خود در حوزه تخصصی مالکیت فکری را بر اساس مدل‌ها و استانداردهای جهانی آغاز کرد. شروع فعالیت‌های شرکت، از آنجا آغاز شد که به دنبال تحریم‌ها و به‌تبع آن قطع همکاری وکلای خارجی با ایران، وقفه‌ای در زمینه برنامه‌های حمایت از ثبت اختراعات خارجی در کشور به وجود آمد؛ به دلیل نیازی که برای پر نمودن این خلأ حس می‌شد، این شرکت فعالیت‌های خود را به‌صورت تخصصی به این بخش معطوف نمود.
لازم است به این نکته اشاره کنم که تا قبل از سال ۹۱، در ایران تعدادی از شرکت‌های داخلی و خارجی، در حوزه ثبت اختراعات فعالیت داشتند. اما در نتیجه مشکلاتی که با وضع تحریم‌ها به وجود آمد، ارتباط شرکت‌های خارجی با ایران قطع شد و از آنجا که شرکت‌های داخلی فعال هم، صرفاً به‌عنوان واسط میان مخترعین و شرکت‌های خارجی فعال در این حوزه عمل می‌نمودند، در نتیجه از لحاظ فنی غنی نبوده و بدون اتکا به شرکای خارجی، توانایی انجام امور تخصصی مربوطه را نداشتند. بر اساس این تجربه، دریافتیم که اگر در حوزه مالکیت فکری، از دانش فنی لازم برخوردار نباشیم، محکوم به شکست خواهیم بود؛ دانشی که در کشورهای پیشرفته، شناخته شده بوده و به همین دلیل، پرورش افراد متخصص، در زمره اولویت‌های این کشورها قرار گرفته است. این در حالی است که این دانش، در ایران چندان شناخته‌شده نیست. البته کانون پتنت، به کمک فعالیت‌های ترویجی خود، برنامه گسترش دانش مالکیت فکری در اقشار مختلف جامعه را دنبال می‌کند.
بنده و برخی از همکاران شرکت ایده‌سازان، از سابقه‌ای ۱۴ ساله در حوزه مالکیت فکری برخوردار هستیم و از سال ۸۴ تا ۹۱، بر اساس علاقه شخصی و با استفاده از منابع موجود و در دسترس، به دنبال یادگیری مطالب در زمینه مالکیت فکری و مباحث پتنت بودیم. از سال ۹۱، با توجه به اندوخته‌ها و توان علمی و نیازی که ایجاد شده بود، به‌تدریج ارائه تخصصی خدمات را شروع کردیم. خدمات ارائه‌شده توسط شرکت ما، با خدماتی نظیر جستجوی نوآوری و ثبت موقت آغاز شد. نگارش اختراعات هم، با کمک‌های کانون پتنت که البته در ابتدا واحد مالکیت فکری ستاد ویژه توسعه فناوری نانو بود، زیر نظر وکلا و با بهره‌گیری از آموزش‌های استاندارد بین‌المللی، به‌صورت تخصصی و طی فرایندهایی، به‌مرور آغاز شد. در نتیجه این تلاش‌ها، تیم‌های تخصصی شکل گرفت که متشکل از فارغ‌التحصیلان بهترین دانشگاه‌ها، در رشته‌های مختلف مهندسی شیمی، مکانیک، الکترونیک، بایو و ... بود و بدین وسیله، توانست با حمایت‌های ستاد توسعه فناوری نانو و کانون پتنت ایران، گام‌به‌گام خلأ ناشی از تحریم‌ها را پر نموده و خدماتی مطابق با استانداردهای مورد قبول نهادهای مذکور، پیاده‌سازی نماید.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که بحث آموزش در این حوزه، پایان‌ناپذیر بوده و دانش و تجربه، هم‌زمان در کیفیت کار نقش دارند. در حقیقت، تفاوت یک فرد متبحر با افراد کم‌سابقه‌تر در این حوزه، میزان دانشی است که آن شخص در حین کار جمع‌آوری نموده است. دانش، با تجربیات غنی‌تر شده و تجربه، با ارتقای دانش مفهوم می‌یابد. یادگیری حین کار (learning by doing)، از بهترین روش‌های تجربه‌اندوزی و غنی‌سازی دانش است. ما هم تلاشمان بر این بوده که دانش لازم را دریافت نموده و در حین کار استفاده کنیم. در این مسیر، در تلاش هستیم تا با همیاری کانون و سازمان‌های دیگری که به آن‌ها خدمات ارائه می‌دهیم، مکانیسم‌هایی ایجاد نموده و فعالیتمان را توسعه دهیم.
نحوه شکل‌گیری همکاری این شرکت با کانون پتنت به چه صورت بود؟
همان‌گونه که ذکر شد، این شرکت در بازه‌ای از زمان شکل گرفت که تحریم‌ها باعث ایجاد فقدان و خلأ جدی شده بود و شرکت در جهت جبران همین کاستی‌ها، وارد میدان شد.
در مورد سابقه همکاری با کانون پتنت، می‌بایست به این تاریخچه اشاره کرد که ابتدا خدمات و حمایت‌ها از ثبت اختراعات، منحصراً ویژه ستاد توسعه فناوری نانو بود و همکاری ما با ستاد نانو در ارائه خدمات مالکیت فکری، از سال ۸۹ آغاز شد. در سال ۹۱، به‌صورت رسمی همکاری خود را با بخش مالکیت فکری ستاد توسعه فناوری نانو آغاز کردیم. برای ایجاد فرصت‌ها و فضاهای نوآورانه در همه عرصه‌ها، با توجه به گزارش‌هایی که ستاد ویژه توسعه فناوری نانو به معاونت علمی ارائه نمود و با تدبیر جناب آقای دکتر ستاری، این جمع‌بندی حاصل شد که حمایت انحصاری از حوزه نانو خارج شده و یک نهاد کشوری، برای حمایت از تمامی حوزه‌ها ایجاد شود. در حقیقت، این سرآغاز شکل‌گیری کانون پتنت بود.
در زمان تولد و گسترش کانون پتنت، ما به‌عنوان بخشی از تیم فنی، با کانون پتنت همکاری می‌کردیم. در آن زمان، شکل‌گیری کانون اتفاق بسیار بزرگی بود. چراکه یک نهاد حمایتی مستقل، حمایت از اختراعات در تمامی حوزه‌های فنی را آغاز کرده بود. تا قبل از این تاریخ، شرکت ما فقط در حوزه فناوری نانو خدمات ارائه می‌کرد، ولی بعد از این اتفاق، با همفکری کانون، حوزه‌های جدیدی را هم تحت پوشش قرار دادیم. بنابراین، جذب و آموزش نیرو و ایجاد پلتفرمی برای تربیت نیروی انسانی، در دستور کار قرار گرفت و ظرف ۱/۵ الی ۲ سال، به تثبیت رسید. به این ترتیب، ما در کنار کانون پتنت، توانستیم حوزه‌های مختلفی را پوشش داده و خدمات کانون را به تمام رشته‌ها و درخواست‌ها، تسری دهیم.
نقش شرکت شما به‌عنوان کارگزار کانون پتنت، در تسهیل ثبت اختراعات در خارج از کشور چیست؟
کانون پتنت، نهاد حمایتی در این زمینه است که نقش مدیریت، ترویج و بعضاً سیاست‌گذاری را به عهده دارد. اصول انجام ثبت اختراعات در خارج از کشور، بر اساس سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در اسناد بالادستی کشور بوده که در نقشه جامع علمی کشور به آن اشاره شده است. در فرایند ثبت اختراعات در خارج از کشور، کانون پتنت مسئولیت دریافت، بررسی، تأیید و یا رد تقاضاها را بر عهده دارد. ولی در مراحل بعدی، برای نگارش، فایلینگ، پیگیری امور اداری و به نتیجه رساندن درخواست تا انتهای مسیر، با توجه به پیچیدگی‌ها و تخصصی بودن این مراحل، از خدمات کارگزاران استفاده می‌کند. در واقع، فرایند کانون پتنت برای ثبت اختراع در خارج از کشور، در دو بخش که طبق مدل‌های جهانی است، انجام می‌گیرد: در بخش اول، بررسی شکلی و ماهوی درخواست‌های ثبت اختراع در خارج از کشور و تأیید آن است که در داخل کانون پتنت انجام می‌شود. در بخش دوم، چنانچه درخواست مورد حمایت قرار گرفت، کارگزاران دخیل شده و در حوزه‌های تخصصی، خدمات خود را ارائه می‌دهند.
با اینکه ممکن است حوزه ثبت اختراع ساده به نظر برسد، ولی در عین حال، با پیچیدگی‌های فراوان فنی و حقوقی روبرو است و همین مسئله، لزوم وجود کارگزار را مشخص می‌کند. در کشورهای مختلف، صرفاً افرادی می‌توانند در حوزه ثبت اختراعات و پتنت فعالیت کنند که حداقل ۲ ویژگی را داشته باشند: ۱) فارغ‌التحصیل رشته‌های علوم پایه و طبیعی و مهندسی باشند و ۲) دانش حقوقی لازم در حوزه مالکیت فکری جهت تبدیل به کارگزار یا وکیل پتنت را دارا باشند. ضمن اینکه در برخی کشورها، داشتن ملیت آن کشور، یکی از الزامات اصلی اشتغال به این کار است. صلاحیت این افراد نیز، بعد از گذراندن موفقیت‌آمیز برخی دوره‌های آموزشی و شرکت در آزمون‌های رسمی ممکن است. این‌ها موارد حداقلی است که در قوانین هر کشوری آمده است. با توجه به اینکه چنین قوانینی در ایران وجود ندارد، تصور بر این است که اختراعات می‌بایست توسط مخترعین نگاشته و ثبت شوند. این در حالی است که مخترعین، عموماً از اینکه جنبه حقوقی اختراع می‌تواند بسیار گسترده‌تر از جنبه فنی آن باشد، اطلاعی ندارند.
نکته بعدی در مورد نیاز به کارگزاران، روندهایی است که از دیرباز، در دنیا وجود داشته و دارد؛ عموماً شرکت‌های بزرگ و به‌طور کلی هر شخص حقیقی یا حقوقی که صاحب مصادیق مختلفی از دارایی‌های فکری هستند، برای انجام فرآیندهای ثبت اختراعشان، اقدام به تأسیس سازمان یا واحدی مستقل نمی‌کنند. حتی شرکت‌های بزرگی مثل «IBM» که چند هزار پتنت در طی یک سال دارند، کلیه امور مربوط به ثبت اختراعات خود را توسط شرکت‌های کارگزاری و وکلا به نتیجه می‌رسانند؛ چون داشتن چنین افرادی در داخل سازمان، خود بسیار هزینه‌بر خواهد بود.
حرکت هوشمندانه کانون، این است که امور اجرایی را به شرکت‌های متخصص و به عبارتی کارگزاران خود برون‌سپاری نموده و در عوض درگیری با امور اجرایی وقت‌گیر، به وظایف اصلی مدیریتی و سیاست‌گذاری می‌پردازد. این کار، کانون را به نهادی پویا و با عملکرد بالاتر تبدیل کرده که به امور مدیریت و برنامه‌ریزی‌های مورد نیاز می‌پردازد. این در حالی است که اگر خود را درگیر امور اجرایی وقت‌گیر ثبت اختراع می‌کرد، قطعاً از این اهداف باز می‌ماند.
برخی از مخترعین معتقدند که خودشان توانایی ثبت و نگارش اختراعات را دارند و به همین دلیل، در فرایندهای ثبت، لزومی به استفاده از کارگزار نیست. در این خصوص چه توضیحی دارید؟
این تلقی، عموماً از تجربیات مخترعین در خصوص سیستم ثبت اختراع ایران ناشی شده است. در این سیستم، مخترع ایده‌اش را نگارش می‌کند، تقاضایش را ارسال نموده و روند اداری آن را هم پیگیری می‌کند. در صورتی‌که این تصور اشتباهی است. برای اینکه حفاظت از یک پتنت امکان‌پذیر گردد، بایستی الزامات حقوقی خاصی در سند آن رعایت گردد و به این منظور، مراجعه و استفاده از خدمات وکیل یا کارگزار ثبت اختراع، امری الزامی است. در دنیا، روندهای ثبت اختراع، الزامات حقوقی بسیاری دارد. همچنین، انجام این کار علاوه بر آموزش، نیاز به تجربه بسیار بالایی هم دارد. بایستی این نکته را در نظر داشت که هزینه‌های ثبت اختراع در دنیا بسیار بالا است. مثلاً در اتحادیه اروپا، حتی ممکن است هزینه ثبت یک اختراع، تا ۲۰ هزار یورو هم باشد. در اینجا، این سؤال به وجود می‌آید که این هزینه‌ها به چه دلیل درخواست می‌شود؟ آیا به این دلیل که کارگزاری‌ها یا وکلا در آن کشورها صرفاً بدون هیچ هدفی، فقط قصد دریافت پول زیادی دارند؟ و یا اینکه کار از پیچیدگی حقوقی بالایی برخوردار است که این هزینه کردن را توجیه می‌کند؟ در اینجا توجه به این نکته ضروری است که:
صرف «ثبت» یک اختراع، به معنای حفاظت قانونی از آن نیست. بلکه برای برخورداری از حفاظت قانونی، تمامی قسمت‌های مختلف اختراع، باید از لحاظ حقوقی طوری نوشته شوند که آن را قادر به جلب حفاظت قانونی نموده و در زمان استفاده از فناوری پتنت‌شده و یا تجاری‌سازی آن، کارآمد باشند.
باید در نظر داشت که در تمام جهان و البته غیر از ایران، افرادی که به‌عنوان وکیل یا کارگزار حوزه پتنت فعالیت می‌کنند، حتماً باید واجد یک سری قابلیت باشند و توسط نهاد تعیین‌شده‌ای در آن کشور، تأیید شده و به رسمیت شناخته شوند. با این وجود، در ایران به دلیل ساده‌انگاری فرایندهای ثبت اختراع، بر نیاز به کارگزار یا وکیل پتنت برای انجام فرایندهای ثبت اختراع. تأکید نشده است.
کانون پتنت، در حقیقت با سپردن کار به کارگزاران، به دنبال تسهیل و تسریع موضوع ثبت اختراع است. بسیاری از اوقات، تلقی اشتباهی وجود دارد که اگر ثبت اختراع شخصاً توسط مخترع انجام بگیرد، روند سریع‌تری خواهد داشت. ممکن است افراد در یک یا دو گام اول سرعت بیشتری داشته باشند، ولی در گام‌های بعدی، به دلیل اصلاحات بسیار زیادی که ادارات ثبت برای رفع نواقص پرونده و خطاهای اظهارنامه‌ها اعلام می‌کنند، انجام کارها توسط خود مخترع، به دلیل پیچیدگی‌های موجود بسیار دشوار بوده و فرآیند را به تعویق می‌اندازد. به همین دلیل، کانون پتنت صرفاً به دنبال ثبت اختراع نیست، بلکه به دنبال ثبت اختراعات باکیفیت است که اگر زمانی فرصت تجاری‌سازی ایجاد شد، به دلیل کیفیت غیرقابل‌قبول ثبت اختراع، این فرصت از دست نرود.
به‌طور خلاصه، باید گفت که این حوزه بسیار تخصصی است و کانون پتنت هم، استانداردهای بسیار خاصی دارد و هر سطح از کیفیت را مورد پذیرش قرار نمی‌دهد. بنا به تجربه‌ای که در کانون وجود دارد، روند موجود سریع‌ترین راه ممکن است. البته راهکارهایی نظیر استفاده از ثبت موقت و این قبیل امور هم، به دلیل عجله برخی از مخترعین ارائه می‌شود. ولی تجربه ثابت نموده که اقدام شخصی مخترعین، بیشتر باعث گره خوردن و کندتر شدن مراحل انجام کار می‌گردد. علاوه بر این، از لحاظ اداری نیز پیچیدگی‌هایی وجود دارد و در برخی از موارد، امکان دسترسی افراد برای انجام اقدامات اداری لازم وجود ندارد. لذا بهتر است اشخاص برای ثبت اختراع، از کارگزاران بهره بگیرند.
در پاسخ سؤال قبل، به استانداردهای قابل‌قبول کانون پتنت اشاره کردید. این استانداردها چیست و کانون چگونه از رعایت آن‌ها و عملکرد شرکت‌های کارگزار اطمینان حاصل می‌کند؟
عموماً استانداردها در چندین سطح در نظر گرفته می‌شوند. اولین مورد، بررسی افراد شاغل در شرکت‌های کارگزار، از نظر رشته تحصیلی و توانمندی‌هایشان در زبان انگلیسی است. به دلیل اینکه اختراعات در حوزه‌های مختلف علمی و فنی، باید توسط کارشناسان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مربوطه مورد بررسی قرار گرفته و نگارش شوند، لذا تنوع این رشته‌ها در شرکت‌های کارگزار، اهمیت بالایی دارد.
به‌طور مثال، در شرکت ما افرادی که در نگارش و تهیه اظهارنامه‌ها مشغول به فعالیت سهتند، مدرک دکتری در رشته‌های برق، مکانیک، دارو، بایو، شیمی و مواد دارند. از لحاظ تسلط به زبان انگلیسی نیز، کارشناسان شرکت ما عموماً در آزمون تافل یا معادل آن، دارای نمره ۱۱۰ به بالا هستند. مورد بعدی، آموزش‌های مرتبطی است که این افراد دیده‌اند و البته آموزش‌های درون شرکت هم، به توانمندسازی بیشتر افراد تیم کمک می‌کند. علاوه بر این‌ها، کانون پتنت برخی فرصت‌های آموزشی را با استفاده از وکلای مطرح خارجی (که از دوره‌ای بعد از تحریم موفق به ارتباط‌گیری با آن‌ها بودیم) برای شرکت‌های کارگزار مهیا نموده است که در این دوره‌ها، اطلاعات و دانش افراد به‌روزآوری می‌شوند.
ارزیابی مداوم عملکرد کارگزاران از نظر کیفی هم، از موارد دیگری است که کانون در استانداردسازی به آن پایبند است. کانون پتنت، اظهارنامه‌های نگارش شده را، چه در فاز آزمایشی و چه در فعالیت رسمی، از طریق برخی شرکت‌های ثالث طرف قراردادش در خارج از کشور، مورد بررسی قرار داده و امتیازبندی می‌کند. از همین راه، سطح کیفی کارگزار نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. گزارش‌های ارزیابی ارائه شده، هم به جهت ارزیابی سطح کیفیت مورد نیاز کارگزار و هم در راستای بهبود و ارتقای کیفیت کار، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ابزار دیگری که در راستای استانداردسازی کیفی بکار گرفته می‌شود، استفاده از بازخورد وکلای خارجی است که کانون پتنت با آن‌ها همکاری دارد. در واقع، ساختار قراردادهای وکالت کانون پتنت، به این صورت است که با کمترین هزینه ممکن، با وکلای خارجی توافقی انجام داده که بر روی ۸۰٪ کار عملیاتی (نگارش اظهارنامه‌ها و مراسلات با داوران ثبت اختراعات خارجی) که در داخل کشور انجام می‌شود، نظارت کنند. به‌محض اینکه کیفیت متن نگارش شده اختراع، از سطحی پایین‌تر باشد، انجام کار از سوی آن‌ها متوقف می‌شود. انجام کاری با کیفیت پایین، صرف زمان بیشتری را از سوی وکیل/وکلا برای اصلاح و تأییدیه نیاز داشته و افزایش زمان مورد انتظار از توافق صورت گرفته، عدم تأیید کار را به دنبال خواهد داشت.
همان‌طور که اشاره کردید، از جمله اقداماتی که توسط خود کانون انجام می‌شود، بررسی درخواست‌های ثبت اختراعی است که در پورتال کانون ثبت شده است. هدف از این کار چیست؟
در ابتدا لازم است مقدمه‌ای راجع به این بررسی‌ها و انواع آن بیان کنم؛ به‌طورکلی، بررسی‌های کانون در ۲ دسته انجام می‌شود: ۱) بررسی شکلی در ابتدای کار و ۲) بررسی ماهوی.
در بررسی شکلی، اگر ایده انتزاعی باشد و یا با افشای کامل همراه نباشد، در همان زمان تقاضا کنار گذاشته می‌شود. همچنین اگر اطلاعات به‌صورت ناقص ارائه شده باشد، درخواست رفع نقص اطلاعات داده می‌شود. اگر درخواستی سابقه افشا، انتشار مقاله یا ثبت اختراعی داشته باشد که ۱۲ ماه از آن گذشته است، پرونده کنار گذاشته می‌شود و یا موارد دیگر که در ابتدای کار مورد بررسی قرار می‌گیرند.
بررسی‌های ماهوی، به ماهیت اختراع مربوط می‌شود و شرایط احراز اختراع را طبق استانداردهای بین‌المللی بررسی می‌کند. اختراعات پذیرفته‌شده در مرحله قبل، در نوبت برای بررسی ماهوی قرار می‌گیرند و کار بررسی، توسط افرادی بادانش و توانمندی‌های مرتبط با هر حوزه، در کانون انجام می‌شود.
اما در مورد هدف این بررسی‌ها، لازم است به آماری اشاره کنم که دلیل این مرحله را واضح‌تر می‌کند. به‌طور کلی، طبق آمار نزدیک به ۶۰٪ از درخواست‌های ارسالی ثبت اختراع به اداره ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا که از سراسر دنیا و از سوی کمپانی‌های مختلف است، به دلیل دارا نبودن شرایط احراز پتنت، رد می‌شوند و این درصد بسیار بالایی است. هدف از بررسی ماهوی که در کانون پتنت صورت می‌گیرد، بررسی صلاحیت علمی نیست. بررسی‌های صورت گرفته توسط کانون، در حقیقت شبیه‌سازی‌شده فرآیند بررسی ادارات ثبت اختراع دنیا است که به دلیل هزینه‌های بسیار بالای ثبت اختراعات، انجام این بررسی کاملاً توجیه‌پذیر بوده و توسط کانون پتنت الزامی شده است. بزرگترین مزیت این بررسی‌ها، این است که احتمال از دست رفتن هزینه‌ها کم می‌شود. اگر از هر تقاضایی حفاظت و حمایت شود، ممکن است تقاضاهایی که دورنمای تجاری نداشته باشند، یا مشکلات خاصی در پیاده‌سازی آن‌ها وجود داشته باشد هم ثبت شوند. ولی از آن سو، اگر درخواستی در کانون بررسی نگردد، نرخ رد درخواست‌ها در ادارات ثبت کشورهای خارجی بسیار بالا می‌رود. با روند کنونی کانون که تا حد زیادی هم موفق بوده است، تاکنون بیش از ۸۵٪ از تقاضانامه‌هایی که در سیستم ثبت اختراع کشورهای دیگر ثبت‌شده، به پذیرش و پتنت شدن منتج شده است و تعدادی هم که از این بین رد می‌شوند، به عوامل دیگری که تحت کنترل کانون پتنت نیست، مانند اشتباهات و سلیقه داوران اداره ثبت آن کشور و ...، بر می‌گردد.
گاهی اوقات، کانون پتنت در مورد برخی پرونده‌ها اعلام می‌کند که به دلیل ریسک بالای ثبت، امکان حمایت نیست. حتی در موارد اندکی، کانون به افراد پیشنهاد می‌دهد که کار را با هزینه شخصی خود پیش ببرند و از خدمات کارگزاران استفاده نمایند و در نهایت، اگر کار نتیجه گرفت و موفق به ثبت شد، حمایت از آن‌ها برقرار خواهد شد؛ یعنی کانون پتنت، به دنبال محدود کردن فرصت افراد نیست.
به‌طور متوسط، بررسی ماهوی درخواست‌های ثبت‌شده در پورتال کانون پتنت، به چه مقدار زمان نیاز دارد؟
همان‌گونه که قبلاً اشاره کردم، بررسی‌های کانون در دو دسته شکلی و ماهوی انجام می‌شود. کل این فرایند در کانون پتنت، به‌طور متوسط ۳ تا ۴ ماه طول می‌کشد.
ذکر این نکته در اینجا ضروری است که فرآیند بررسی تقاضا، فرآیند پیچیده‌ای است و هر پرونده، حدود ۴۰ تا ۴۵ ساعت زمان می‌برد که با ضرب این ساعات در تعداد پرونده‌ها، میزان زمان مورد نیاز به دست می‌آید. تعداد درخواست‌هایی که در سال به کانون پتنت ارائه می‌شود، به‌طور میانگین بیش از ۴۰۰ مورد است که طبق برنامه کانون، رو به رشد هم می‌باشد. حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از درخواست‌ها، به دلیل داشتن نواقصی نظیر عدم افشای مناسب یا انتزاعی بودن ایده، یا سابقه‌ی افشای قبلی، در مرحله بررسی شکلی اولیه کنار گذاشته می‌شوند. البته اگر اطلاعات به‌صورت ناقص ارائه شده باشد، درخواست رفع نقص اطلاعات داده می‌شود و طبعاً این مدت، در زمان بررسی تأثیر خواهد داشت.
نباید از نظر دور داشت که سیستم ثبت اختراعات در دنیا هم، فرآیند بسیار زمان‌بری است. کانون ظرف ۳ الی ۴ ماه، هر پرونده را تعیین تکلیف می‌کند و گزارشی مانند نتایج داوری دفاتر ثبت اختراعات بزرگ دنیا، برای مخترعین صادر می‌کند. همین فرآیند، در آمریکا به‌طور متوسط ۲۶ ماه، در اتحادیه اروپا نزدیک به ۳ سال، در چین در حدود ۴ سال و در برخی دیگر از کشورها مانند برزیل و هند، در مواردی بین ۶ تا ۱۰ سال زمان می‌برد. پس زمانی که کانون پتنت برای این کار صرف می‌کند، زمان معقولی محسوب می‌شود.
در مورد متوسط زمان، باید این نکته را نیز در نظر داشت که زمان بررسی، به تعدد درخواست‌ها و صف موجود در هر رشته و حوزه بستگی دارد. به‌طور مثال، ممکن است در یک ماه، در یک‌رشته خاص، ۱ الی ۲ درخواست ارسال شود و کار بررسی در آن حوزه، ممکن است فقط یک ماه طول بکشد و در رشته دیگری، ۱۰ درخواست باشد که طبعاً هر پرونده زمان بیشتری باید در نوبت قرار گیرد.
بنابراین با توجه به محدودیتی که کانون پتنت در تعداد افراد بررسی‌کننده درخواست‌ها دارد و با توجه به اینکه این افراد می‌بایست در استخدام کانون باشند و تنها به این کار اشتغال داشته باشند و نه به‌عنوان مشاور، ممکن است به‌صورت موردی، کار بررسی طولانی‌تر از زمان تعیین‌شده باشد. دلیل شرط استخدام نبودن افراد بررسی‌کننده کانون در سازمان‌ها و دانشگاه، پژوهشگاه و نهادهای دیگر، به این دلیل است که اصل تضاد منافع ایجاد نشود.
همان‌گونه که ذکر شد، درخواست‌های پذیرفته‌شده از مرحله بررسی شکلی، برای بررسی ماهوی در نوبت قرار گیرند. علاوه بر مسئله نوبت، تقاضانامه‌ها در حین فرایند، در چند مرحله مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این پروسه، در برخی از موارد، شخص بررسی‌کننده با نقص داده‌های ارسالی مواجه شده یا اطلاعات بیشتری از افراد خواسته می‌شود و یا ابهاماتی وجود دارد که نیاز به اطلاعات تکمیلی دارند و همه این‌ها، در زمان تأثیرگذار خواهند بود. گاهی اوقات، در حوزه‌های بحرانی، شورای کانون پتنت که مرحله نهایی بررسی‌ها می‌باشد، به شور بیشتری نیاز دارد. دلیل رد یا تأیید یک تقاضا، فقط می‌تواند دلایل فنی باشد و به‌هیچ‌وجه امکان رد تقاضا به دلیل بودجه وجود ندارد.
شما در پاسخ سؤال قبلی، به تقسیم‌بندی حوزه‌های فناوری برای کار بررسی تقاضاها اشاره نمودید. آیا حوزه‌هایی وجود دارند که در آن‌ها، فرد متخصص آن رشته برای بررسی و یا نگارش وجود نداشته باشد و اختراع برای کارشناسان جستجو شناخته‌شده نباشد؟
کانون پتنت، با فارغ‌التحصیلان تمامی رشته‌های الکترونیک، کامپیوتر، مکانیک و سایر رشته‌ها همکاری می‌کند. در واقع، نیروی انسانی لازم برای بررسی ماهوی تقاضانامه‌ها وجود دارد. نکته دیگر، مکانیسم گزارشی‌دهی و دریافت اعتراضاتی است که در پورتال کانون پتنت وجود دارد. گزارش‌دهی به این صورت است که ده‌ها صفحه گزارش، شامل تعداد زیادی نکات فنی، منابع و مراجع مشابه کار، برای مخترع ارسال می‌شود و به این ترتیب، مخترع با مطالعه آن‌ها، متوجه می‌شود که اختراعش فهمیده شده یا خیر.
بر اساس تجربه، مواردی که درخواست‌کنندگان اظهار کرده باشند که کارشان از سوی کانون پتنت درک نشده است، بسیار اندک می‌باشند. حتی بازخوردهای بسیار مثبتی از اساتید مشهور کشور دریافت شده که نه‌تنها کارشان در فرایند بررسی به‌خوبی مورد درک قرار گرفته، بلکه منابع و مراجعی که به‌عنوان دانش پیشین در گزارش کانون برای آن‌ها ارسال شده است را به‌عنوان مرجع و منبعی موثق در حوزه فنی خود مورد استفاده قرار داده‌اند.
مشکلی که بیشتر کانون با آن مواجه است، این است که در زمان ارسال درخواست به کانون پتنت، افشا به مقدار کافی از سوی مخترع انجام نمی‌شود و ناقص است. باید این نکته را در نظر داشت که کانون برای بررسی هر اظهارنامه، در نتیجه استخدام نیروهای متخصص، هزینه زیادی را متحمل می‌شود و برای این بررسی، به‌هیچ‌عنوان مبلغی از سوی مخترع دریافت نشده و این کار رایگان انجام می‌شود. اما در مواردی که در نتیجه عدم رعایت الزامات ضروری نقص اتفاق افتاده، کانون برای بررسی مجدد هزینه تعیین می‌کند. این مسئله، به این دلیل است که کاستی (عدم افشای اطلاعات کافی) از سوی مخترع بوده و از فرصت رایگانی که در اختیارش قرار گرفته، به‌درستی استفاده نکرده است و با عدم افشای صحیح اختراع، زحماتی که برای بررسی پرونده صرف شده، به دلیل عدم ارائه اطلاعات کافی، هدر رفته است.
درخواست هزینه، به این دلیل است که هنگام افزوده شدن افشای جدید، کلیدواژه‌ها، استراتژی جستجو و روش جستجو تغییر خواهد کرد و در حقیقت در بسیاری از موارد، بررسی افشای جدید، از نظر زمان مورد نیاز، با یک پروژه جدید برابری می‌کند. با این حال، در این بررسی مجدد نیز، تنها ۵۰٪ هزینه‌ها از مخترع طلب می‌شود. البته اگر شخصی با دلایل موجه اعتراضی نسبت به گزارش پرونده‌اش داشته باشد، کانون پتنت آن را لحاظ نموده و در صورت وارد بودن اعتراض، بررسی رایگان را مجدداً انجام می‌دهد. همان‌طور که قبلاً نیز اشاره شد، این اتفاق در کمتر از ۵٪ از تقاضانامه‌ها رخ می‌دهد زیرا افرادی که در کانون پتنت مشغول به نظارت بر پرونده‌ها هستند، تعداد زیادی از پرونده را در حوزه‌های مورد تخصصشان بررسی کرده‌اند و از دانش و توانمندی مناسبی در این کار برخوردارند.
آیا ممکن است پرونده مخترعی با اینکه می‌تواند اختراع قابل‌توجهی باشد، در مراحل بررسی رد شود؟
اگر افشای درستی انجام نشده باشد و جزئیات اختراع و تمایزات آن با دانش پیشین، بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سمت مخترع، غیرقابل تشخیص باشد، این امکان وجود دارد. این عدم افشا و ارائه اطلاعات، دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد. اول اینکه بخش زیادی از جامعه ما، تعریف و کارکرد اختراع را نمی‌دانند. گواهینامه ثبت اختراع، یک قرارداد بین جامعه و مخترع است. از یک طرف، مخترع متعهد می‌شود که تمام اطلاعات در مورد اختراع را افشا کند و از طرف دیگر، دولت به نمایندگی جامعه، یک حق انحصاری برای آن مخترع قائل می‌شود. پس اگر مخترع قصد افشای اطلاعاتش را ندارد، نمی‌تواند از مزایای سیستم ثبت اختراع استفاده کند. افشای کامل، جزئی از ذات اختراع است و به مخترعینی که به هر دلیلی قصد افشای کامل اطلاعاتشان را نداشته باشند، توصیه می‌شود به کانون پتنت و مراجع ثبت در ایران و سایر کشورها مراجعه نکنند.
اما مواردی نیز وجود دارد که مخترع قصد عدم افشا نداشته، ولی نتوانسته اطلاعات را به طرز صحیحی افشا کند. برای این موارد، کانون پتنت مکانیسم‌هایی دارد؛ متقاضیان وقتی وارد پورتال کانون پتنت می‌شوند، با سؤالاتی روبرو می‌گردند که می‌تواند به نوشتن پاسخ مناسب از سوی مخترع کمک کند. در مراحل بررسی ماهوی نیز، اگر اطلاعاتی مورد نیاز باشد، این مورد در قالب نقص ارائه شده و از مخترع می‌خواهند تا برای رفع نواقص در مهلتی معین، اقدام نماید.
در مراحل بررسی شکلی توسط کانون، اگر نقص از حدی بیشتر باشد، اطلاعات بیشتری درخواست می‌شود و وارد مرحله بررسی ماهوی نمی‌شود. در مرحله بررسی ماهوی، اگر نواقصی در حین بررسی از سوی بررسی‌کننده پیدا شود، سؤالات از طریق کارتابل ارسال می‌شود. اگر به هر دلیلی اطلاعات کافی ارائه نشود، قاعدتاً گزارش بدون اطلاعات تنظیم می‌شود. فلذا هر چه اطلاعات گزارش کمتر باشد، احتمال رد آن پرونده بیشتر می‌شود. لازم به ذکر است که اگر این موضوع در فرآیند بررسی اختراع رخ داده و کانون نقص تقاضانامه را اعلام نماید، زمانی را برای رفع آن تعیین می‌کند. در این صورت (برای رفع نواقص در حین فرایند بررسی)، هزینه‌ای دریافت نمی‌شود و فقط زمان رسیدگی به پرونده افزایش می‌یابد.
تنها مرحله‌ای که توسط کانون پتنت هزینه درخواست می‌شود، بعد از رد تقاضانامه در قالب درخواست بررسی مجدد است، البته این مورد هم حتی استثناهایی دارد. در برخی پرونده‌ها، کانون پتنت تشخیص می‌دهد که می‌توان بدون هزینه، پرونده را با مهلت ۱۰ روزه‌ای باز بگذارد تا مخترع اطلاعات تکمیلی را ارسال کند. این اختراعات، در اصطلاح اختراعات مرزی نامیده می‌شوند که اگر مخترع اطلاعات بیشتری در بازه تعیین‌شده ارائه دهد ،شانس تأیید پرونده وجود خواهد داشت.
لذا وجود این مکانیسم‌ها، راه بهانه را از متقاضیانی می‌گیرد که عدم اطلاع کافی، باعث رد تقاضا شده است. دلیل رد تقاضا در اکثر موارد، این است که متقاضی تمایل به افشای اطلاعات به‌صورت کامل را ندارد.
منظور از افشای کامل اختراع برای ثبت در پورتال کانون پتنت چیست؟ آیا افشای کامل به معنی نوشتن تمامی قسمت‌های اختراع در فرمت یک اظهارنامه برای کانون پتنت است (ادعا و توصیف و ...)؟
خیر. کانون پتنت تنها در قالب سؤالات پورتال به افشای اطلاعات نیاز دارد و نه فرمت یک اختراع و نگارش ادعانامه. خواسته کانون از متقاضیان این است که افشای اطلاعات، در سطح یک مقاله ISI فارسی باشد.
نگارش ادعاها، بر عهده‌ی کارگزاری است که بر اساس فنون صحیح نگارش حقوقی، نگارش را برای مخترع انجام می‌دهد. کانون پتنت، همیشه سعی در تسهیل فرایند برای مخترعین داشته است و شعارش این است که مخترع تنها کاری که باید انجام دهد، انجام تحقیقات و پژوهشی است که به اختراع منجر می‌شود. طبعاً مخترع به دلیل صرف زمان زیاد برای فعالیت‌های تحقیقاتی، زمانی برای پیگیری‌های حقوقی نداشته و نیز توانایی‌های یک وکیل برای نوشتن ادعانامه و درگیر شدن با مباحث حقوقی را ندارد. مخترع باید تمرکز خود را معطوف به کار و تحقیقاتش نماید.
در مورد نحوه نگارش درخواست، رهنمودهای مختلف و زیادی بر روی سایت موجود است. سؤالات کارتابل کانون پتنت، معمولاً بسیار شفاف است. به‌طور مثال، سؤال می‌شود که آیا کاری مشابه کار شما وجود دارد و آیا مزیت‌هایی وجود دارد، یا ادعای اصلی مخترع را (نه به زبان حقوقی) مورد سؤال قرار می‌دهد. در مورد فرم‌ها نیز، تمپلیتهایی وجود دارد که نشان می‌دهد تصاویر را چگونه بارگذاری کنند و اختراع را چگونه شرح دهند. تمام این اطلاعات، در ابتدای پر کردن تقاضانامه در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.
چه تضمینی وجود دارد که اطلاعاتی که در مورد اختراع در پرتال ثبت می‌شود، به دست رقبا نیفتد یا به‌نوعی استخراج اطلاعات صورت گیرد که موجبات رقیب‌سازی را فراهم آورد؟
کانون پتنت ایران، یک نهاد حاکمیتی ذیل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است که هیچ فعالیت تولیدی، پژوهشی و تحقیقاتی ندارد و به‌صورت انحصاری، تنها کار ثبت اختراع را انجام می‌دهد. از نظر سیستم‌ها و زیرساخت‌های فنی، یکی از امن‌ترین پورتال‌ها را با سرورهای داخلی، همراه با دسترسی محدود در اختیار دارد که آزمون‌های مختلفی را از نظر سیستم نرم‌افزاری گذرانده است.
مورد بعدی، محدود بودن تعداد افرادی است که به این کارتابل دسترسی دارند. کانون پتنت، به‌هیچ‌وجه با اساتید دانشگاه‌ها و افراد مشغول در پژوهشگاه‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌ها همکاری نداشته تا خطر پخش اطلاعات وجود نداشته باشد و همچنین مسئله تضاد منافع، به‌نوعی باعث درز اطلاعات به بیرون از مجموعه نشود. افرادی که در حوزه جستجو فعالیت دارند، در استخدام کانون بوده و تنها شغلی که به آن مشغولند، جستجوی پتنت برای کانون پتنت ایران است.
همچنین، کانون پس از تأیید و ارجاع، با کارگزارانی همکاری می‌کند که با کانون قراردادهای محرمانگی و عدم افشا امضا نموده‌اند. این کارگزاران نیز، تنها در حوزه ثبت اختراعات کار می‌کنند و ارتباطی با صنعت ندارند. در نهایت، اگر این توجیهات هنوز برای افرادی قابل قبول نباشد، کانون پتنت راه دیگری را برای آن‌ها ایجاد و بیان می‌کند. به این صورت که مخترع می‌تواند قبل از افشا برای کانون پتنت، با هزینه خودش برای ثبت موقت اختراع که پروسه بسیار سریعی است، به کارگزاری‌های کانون تقاضا دهد. اگر کار شخص (از نظر احراز شرایط اختراع) مورد تأیید کانون پتنت قرار بگیرد، حتی هزینه اولیه‌ای که مخترع شخصاً به کارگزار پرداخت کرده است، از هزینه‌های دیگری که می‌بایست بپردازد کسر شده و پرونده او به جریان می‌افتد.
آیا گزارش نتیجه بررسی در مرحله داوری در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد؟
بله. کانون پتنت از طریق کارتابل، تمام اعلان‌ها را چه در مرحله شکلی و چه در مرحله‌ای که کار نقص خورده باشد، در قالب یک گزارش مکتوب برای متقاضی ارسال می‌کند.
در مراحل اولیه بررسی هم، اگر نقص از حدی بیشتر باشد، وارد مرحله بررسی ماهوی نشده و یا اطلاعات بیشتری درخواست می‌شود. اگر نقص‌ها توسط بررسی‌کننده در حین خواندن اختراع پیدا شود، سؤالات در حین بررسی ماهوی، از طریق کارتابل ارسال می‌شود.
چرا تمامی مراسلات و اعلام نقص‌ها، صرفاً از طریق پورتال ممکن است؟ چرا به‌عنوان‌مثال، هیچ تماس تلفنی بین مخترع و شخص بررسی‌کننده پرونده برقرار نمی‌شود؟
کلیه مکاتبات، تنها از طریق پورتال امکان‌پذیر است. این مسئله، به این دلیل است که در حین فرایند بررسی و ثبت، برای هر پرونده آرشیوی از مکاتبات تشکیل گردیده تا به شفافیت بیشتر عملکرد بیانجامد. باید به این نکته دقت کرد که به دلیل بالا بودن تعداد تقاضاها، داور امکان تماس با تک‌تک متقاضیان را ندارد. نکته بعدی این است که سؤالات برای پاسخگویی نیاز به زمان داشته و در تماس تلفنی، رفع نخواهند شد. نهایتاً تمام این پاسخ‌ها، می‌بایست به‌صورت مکتوب در کانون پتنت ثبت شده، تا در صورت تأیید پرونده، پاسخ‌ها به کارگزار جهت نگارش ارسال شود. اگر نواقص اطلاعات اولیه‌ای که در سیستم ثبت شده، به‌صورت شفاهی یا تلفنی برطرف شود، داده‌های اولیه ثبت‌شده در سیستم با تقاضای مورد تأیید، متفاوت خواهد بود و کارگزار دسترسی به تغییرات ندارد. بنابراین، اولاً اطلاعات می‌بایست در لاگ کانون پتنت قرار داشته باشد که دقیقاً دلایل رد و قبول هر پرونده‌ای مشخص باشد. ثانیاً اطلاعات مکتوب جهت نگارش، در اختیار کارگزار قرار گیرد و ثالثاً اگر کار در اداره ثبت کشورهای خارجی مورد رد قرار گرفت، با مراجعی که پاسخ آن‌ها را داریم، سرعت انجام کار بسیار بالا خواهد رفت. بنابراین، کانون پتنت تنها به‌صورت مکتوب پاسخ را دریافت می‌کند.
در مرحله بررسی درخواست‌ها، آیا به ازای نواقصی که از طریق پورتال به مخترع اعلام می‌شود و مخترع در جهت رفع آن می‌بایست اقدام کند، هزینه‌ای نیز از طرف مخترع پرداخت می‌شود؟
خدمات در حین بررسی رایگان است. ولی اگر بعد از ارسال گزارش و نتیجه‌گیری نهایی کانون پتنت، نقصی گزارش شود و فرد بررسی‌کننده در کانون، تشخیص دهد که با دادن فرصت محدود به مخترع، نقص برطرف می‌شود، این رفع نقص باز هم به‌صورت رایگان خواهد بود. ولی در عمده موارد، برای درخواست بررسی مجدد، هزینه دریافت می‌شود (این هزینه، نصف هزینه کل است). دلیل تشخیص بررسی‌کننده برای اخذ و یا عدم اخذ هزینه را می‌توان این‌گونه توضیح داد که در مواردی، مراجع (دانش پیشین) زیادی وجود دارد که تقاضا رد می‌شود و نیاز به بررسی خاصی نیست. ولی در مواردی، مراجع یا دانش پیشین، هم‌پوشانی کاملی با پرونده نداشته و فرد بررسی‌کننده، تشخیص می‌دهد که در صورت دادن فرصتی به مخترع جهت ارائه کمی اطلاعات بیشتر، امکان رفع نواقص وجود دارد.
باید توجه داشت که بررسی پرونده‌های اختراع، به‌هیچ‌وجه مشابه داوری مقالات نیست. در داوری مقالات، نظر داور و یا درک استاد دانشگاه از مقاله، مبنای ارزیابی است درحالی‌که در بررسی پتنت، تنها پارامتر، میزان دانش پیشین است؛ یعنی بررسی کننده، توانایی یافتن دانش پیشین را داشته و بر مبنای آن‌ها اختراعی را رد یا قبول می‌کند.
حتی در کانون پتنت مواردی وجود داشته که درخواست در بررسی ماهوی مورد تأیید قرار گرفته است، ولی در حین فرایند نگارش که توسط کارگزاران انجام می‌شود، کارگزار در حین جستجویی که در این مرحله نیز بعضاً انجام می‌گیرد، دانش پیشینی (مقاله، اختراع، یا هر نوع سند مشابه دیگر) را می‌یابد و همین موضوع، باعث رد اختراع می‌شود. در این حالت، این مورد به کانون پتنت گزارش می‌شود و چون دلیل رد درخواست کانون پتنت بوده است، کل مبلغ به فرد برگردانده می‌شود.
آیا متقاضی می‌تواند در هر کشوری که تمایل داشته باشد، اختراع ثبت کند؟
کانون پتنت برای از دست نرفتن فرصت ثبت اختراعات افراد، در کنار ثبت اختراع در کشورهای «IP5» که از ابتدا در زمره استراتژی‌های کانون پتنت بوده، یک تقاضانامه «PCT» برای هر تقاضانامه ثبت می‌کند. در این صورت، فرصت ثبت اختراع در ۱۵۳ کشور دنیا، برای مخترع حفظ می‌شود. البته فرصت ثبت تقاضانامه «PCT»، محدود است و مخترع باید در این فرصت، تقاضای ثبت اختراعش را در کشورهای عضو پیمان «PCT» انجام دهد.
نکته بعدی این است که ثبت اختراع در کشورهای مختلف، هزینه‌های متفاوتی دارد. به‌طور مثال، هزینه ثبت اختراع در اتحادیه اروپا، از سایر نقاط بیشتر است. یا در کانادا، حوزه‌های فناورانه کمتری برای ثبت اختراع وجود دارد یا در مورد کشوری مثل چین، با اینکه بازار صادراتی محسوب می‌شود، اما فرآیند اداره ثبت اختراع آن به‌هیچ‌وجه به پیشرفتگی و توسعه‌یافتگی اتحادیه اروپا یا آمریکا و ... نیست و علاوه بر آن، مسئله ترجمه کردن باکیفیت متون به زبان چینی نیز وجود دارد، به همین دلیل، با انتخاب هر کشور، سطوح حمایتی، روندها و چرایی‌ها متفاوت می‌شود.
اگر مخترع بخواهد در کشور غیر انگلیسی‌زبان ثبت اختراع کند، حداقل حمایت مالی که کانون در قبال آن انجام می‌دهد، نگارش اختراع و ثبت تقاضانامه «PCT» است. برای ثبت در سیستم «PCT»، نگارش صحیح اختراع ضروری بوده و به‌خودی‌خود، از هزینه‌برترین مراحل ثبت اختراع است که مخترع در این مرحله، می‌تواند از حمایت‌های کانون بهره ببرد. همچنین باید توجه داشت که بیشترین هزینه جهت ثبت اختراع در کشورهای غیر انگلیسی‌زبان، هزینه ترجمه است. مثلاً اگر مخترع قصد ثبت اختراع خود را در کشورهایی نظیر ترکیه، کره و یا چین داشته باشد، هزینه‌های ترجمه بعضاً از هزینه سایر مراحل ثبت بیشتر خواهد بود.
اگر مخترع درخواست ثبت اختراع در کشور خارجی دیگری غیر از کشورهای برشمرده (آمریکا، اروپا، چین، کانادا) را داشته باشد، مثلاً خواهان ثبت اختراع خود در کشورهایی نظیر عمان و امارات یا کشور ترکیه و ... باشد، این شخص/شرکت، می‌تواند از خدمات کارگزاران خصوصی تأییدشده کانون پتنت استفاده کند. هرچند در صورت ثبت درخواست در کشورهایی که در لیست موارد مورد حمایت کانون نیستند، هزینه‌ها نیز توسط مخترع پرداخت خواهد شد.
البته اینکه اختراع در چه مرحله‌ای از تجاری‌سازی است، می‌تواند در حمایت مالی از ثبت در کشورهای دیگر تأثیرگذار باشد. عملکرد کانون پتنت در هر یک از مواردی که شرکت یا شخص حقیقی درخواست‌دهنده ثبت اختراع باشد، بخواهند محصول صادر کنند و یا اینکه چه نوع قراردادی داشته باشند، متفاوت است. نکته مهمی که کانون پتنت در بحث حمایت‌ها در نظر می‌گیرد، این است که اگر فردی توانایی صادرات به چند کشور را دارد، کسب‌وکار این فرد یا شرکت به بلوغ تجاری لازم و سوددهی و درآمد بالا رسیده است، پس هزینه چند هزار دلاری ثبت نباید برای او سنگین باشد. لذا این شخص/شرکت، توانایی مالی برای انجام مراحل ثبت اختراع را دارد.
آیا بعد از تائید درخواست ثبت اختراع در خارج از کشور توسط کانون پتنت، هزینه‌های مربوط به ثبت و نگارش اظهارنامه، از سوی مخترع به کارگزار پرداخت می‌شود؟
کانون پتنت، برای اینکه هیچ شائبه‌ای ایجاد نشود، هرگونه مراوده مالی مخترع و کارگزار را به‌صورت کامل قطع کرده است؛ یعنی تمام هزینه‌های دریافتی توسط کارگزاران، فقط از طریق کانون پرداخت می‌شود. در واقع، مخترع درصد کمی از هزینه‌ها را (در حدود ۵٪) به کانون پرداخت می‌کند و هزینه‌های کارگزار، توسط کانون واریز می‌شود. این سیستم، ارتباط سالمی را بین مخترع و کارگزار به وجود می‌آورد.
آیا مخترع علاوه بر ۱۰٪ هزینه‌ای که ابتدای کار ثبت و نگارش پرداخت می‌کند (بعد از تأیید درخواست)، لازم است هزینه دیگری هم در حین فرایند ثبت اختراع خود در خارج از کشور پرداخت کند؟
در مورد اینکه آیا در حین انجام کار نیز هزینه‌ای از مخترع درخواست می‌شود، باید گفت که غیر از هزینه اولیه، هزینه‌ای درخواست نمی‌شود، مگر اینکه فرد تقاضایی داشته باشد که خارج از حمایت کانون پتنت باشد. به‌طور مثال، اگر در حین فرآیند و بعد از اینکه تقاضانامه‌اش را در فاز دائمی در کشور آمریکا ثبت کرد، درخواست ثبت یا اضافه شدن نام یک مخترع را داشته باشد، به دلیل پیچیدگی‌های حقوقی و هزینه‌بر بودن تغییرات، کانون پتنت به دلیل اشتباه مخترع/ مالک، این قبیل هزینه‌ها را از او اخذ می‌کند.
گاهی اوقات، مخترع تقاضای بررسی سریع‌تر اختراع خود را مطرح می‌کند. این امکان، در کشور آمریکا وجود دارد که با پرداخت هزینه‌ای در حدود ۲ هزار دلار، تقاضانامه را در یک سال بررسی کند (در غیر این صورت ممکن است شروع داوری حدود ۳-۲ سال طول بکشد). این هزینه، توسط کانون پتنت پرداخت‌نشده و می‌بایست توسط شخص پرداخت شود. ولی برخی موارد و درخواست تغییرات در روال استاندارد نیز وجود دارند که ادارات ثبت، نظیر «USPTO» نیز بابت آن‌ها مبلغ اضافه‌ای دریافت نمی‌کنند و انجام این امور، توسط کانون پتنت نیز بدون هزینه انجام می‌شود که از آن جمله، می‌توان به تغییر در زمان انتشار و انتشار سریع‌تر اشاره نمود.
به عبارتی، حدود ۹۵٪ از تقاضانامه‌ها، بدون دریافت هزینه بیشتر انجام می‌پذیرد، مگر اینکه مخترع درخواست ایجاد تغییری را در اظهارنامه و پتنت خود داشته باشد که هزینه‌ای اضافه در بردارد و لذا این هزینه، توسط شخص و از طریق کارتابل کانون پتنت دریافت می‌شود.
در پایان، از شما بابت زمانی که در اختیار ما گذاشتید و توضیحات خوب و کاملتان که مطمئناً سؤالات بسیاری از مخترعین و مخترعین را پاسخ داده است، کمال تشکر را داریم و برای شما و شرکت ایده سازان عصر آفتاب هم، آرزوی موفقیت روزافزون را خواهانیم.
