مقدمه
در ماه می ۲۰۲۰، سازمان جهانی مالکیت فکری، اقدام به معرفی وایپو پروف (WIPO PROOF) بهعنوان یکی از جدیدترین سرویسهای خود برای پشتیبانی از کسبوکارها و مدیریت داراییهای نوآورانه و خلاقانه نمود. در این مصاحبه، فرانسیس گری (Francis Gurry)، مدیرکل وایپو، سرویس مذکور را معرفی نموده و توضیح میدهد که این سرویس، چگونه میتواند از نوآوران و افراد خلاق در اقتصاد دیجیتال حمایت کند. همچنین، فرانسیس گری اهمیت بنیادین نوآوری و خلاقیت در برطرف کردن چالشهای اقتصادی فعلی را مورد تأکید قرار میدهد.
خدمت «WIPO PROOF» چیست؟
«وایپو پروف»، شبیه یک سردفتر دیجیتالی است که مدارک لازم برای اثبات وجود یک فایل دیجیتالی در یک نقطه زمانی مشخص را ارائه میکند. در محیط کسبوکار دیجیتال، حفاظت درست از دادهها، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، کاری که وایپو پروف به بهترین شکل انجام میدهد. کسبوکارهای دیجیتالی میتوانند آسیبپذیر باشند و در معرض گم شدن یا دزدی اطلاعات قرار گیرند. وایپو پروف، با ارائه شواهد مطمئن و غیرقابلانکار از وجود یک فایل دیجیتالی در یک نقطه زمانی مشخص، خواهان رفع این آسیبپذیری است. هنگامیکه فایلهای داده، به صورت رسمی مستند میشوند، دزدی یا ادعای مالکیت یک شخص ثالث بر آنها دشوارتر میگردد. علاوه بر این، وایپو پروف در تضمین قراردادهای اعطای مجوز و افزایش سرمایه هم، میتواند نقش مهمی داشته باشد.
وایپو پروف، به افرادی که در توسعه یک کسبوکار، محصول، پروژه تحقیقاتی و ... مشارکت دارند، این امکان را میدهد تا برای مشارکت خود، دلیل و اثبات قانعکننده و قابل ارائهای داشته باشند. در دنیای دیجیتال، مجموعه بیشماری از کسبوکارهای علمی، فناورانه و مبتنی بر خلاقیت وجود داشته که در بردارنده مشارکت و به اشتراکگذاری بسیار زیاد فایلهای داده میباشند. مثلاً در صنعت موسیقی، بسیاری از فعالان سعی دارند تا آثار خود را با همکاری هنرمندان در بخشهای مختلف دنیا ضبط کنند. یک نفر، صدا (Vocal) را ضبط نموده و فایل دیجیتالی را برای فرد دیگری که ساز مینوازد، ارسال میکند و این روند تبادل اطلاعات، میتواند بین چندین فرد یا مجموعه دیگر هم ادامه یابد.
با استفاده از وایپو پروف، هنرمندان میتوانند شواهد غیرقابل بحثی در مورد مشارکت خود در فعالیتهای هنری ارائه کنند. این قابلیت، مبتنی بر شواهد مختلف از افراد، شرکتها و سازمانهای درگیر در نوآوری و خلاقیت شکل گرفته و با ارجاع دادن فایل دیجیتالی به فرد واقعی مالک آنها، اهمیت فراوانی در اقتصاد دیجیتال ایفا میکند.
چرا وایپو پروف برای دنیای دیجیتال مهم است؟
وایپو پروف، محافظت از داراییهای فکری را در دنیای دیجیتال بهبود میبخشد. امروزه، اقتصاد دستخوش تحولی عظیم، ناشی از روند صنعتی شدن به دیجیتالی شدن است. اغلب حقوق مالکیت فکری، برای عصر صنعتی توسعه یافتهاند، در حالی که طبق آمار، تعداد زیادی از درخواستهای ثبت پتنت، برای فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطات دیجیتالی به ثبت میرسند. حقوق مالکیت فکری کلاسیک، اساساً همه انواع داراییهای فکری را خصوصاً با توجه به محافظت از داده پوشش نمیدهد. وایپو پروف، یک اقدام کوچک اما قابلتوجه، در مسیر توسعه خدمات مالکیت فکری بوده که تازههای اقتصاد دیجیتال را هدف قرار میدهد.
آیا در حال حاضر سرویسهای مشابهی وجود دارد؟
بله؛ این سرویس، در سطح ملی در برخی کشورها وجود دارد. اما تحقیقات بازار ما، به شکل آشکاری نیاز به این سرویس در سطح بینالملل را نشان میدهد. رقابت شدید جهانی حول مالکیت فکری، نیاز به ارائه خدمتی مشابه توسط یک مقام بینالمللی بیطرف و مورد اعتماد را نشان میدهد. به همین علت است که سازمان جهانی مالکیت فکری جهانی، برای توسعه وایپو پروف اقدام نمود.
سناریویی را در نظر بگیرید که دو شرکت از دو کشور مختلف، تنشی در زمینه تجارت یا فناوری تجربه نموده و درگیر یک دعوی حقوقی شدهاند. اگر شرکتی که در کشور «A» قرار دارد، بتواند شواهدی به شکل یک فایل دیجیتال، با تاریخ و زمان دقیق که در کشورش به دست آمده را برای دادگاه کشور «B» ارائه نماید، ممکن است به اندازه شواهد ارائه شده توسط یک نهاد بینالمللی بیطرف، مورد استناد و احترام قرار نگیرد.
آیا وایپو پروف از نوآوران و افراد خلاق به شیوههای دیگر هم حمایت میکند؟
بله؛ وایپو پروف به نیازهای نوآوران و افراد خلاق در خلال دوره پیش از به رسمیت شناخته شدن حقوق مالکیت فکری آنها هم میپردازد. برای رساندن یک اختراع یا کار خلاقانه به سطحی که واجد شرایط برای دریافت گواهی ثبت اختراع باشد، نیاز به کار زیادی است. در طول این سطوح توسعهای، مخترعین، افراد خلاق و استارتآپها، واقعاً آسیبپذیرند. بسیاری از آنها، ایدههای خود را به افراد مختلف، شامل سرمایهگذاران خطرپذیر یا شرکتهای بزرگ ارائه میکنند تا پشتیبانی مالی را تضمین کنند.
در حالی که چنین کاری اغلب توسط قراردادهای عدم افشا مدیریت میشود، بسیاری از شرکتهای کوچکتر، استارتآپها و مخترعین فردی، از توصیه حقوقی برای نتیجهگیری مؤثر این قراردادها محروم میباشند. با وایپو پروف، آنها میتوانند وجود دارایی فکری خود را مستند نموده و عملاً اثباتی بر تضمین مالکیت بر ایده یا مشارکت در توسعه کار در یک دوره زمانی خاص، در اختیار داشته باشند. این ابزار، تصدیق میکند که در دنیای دیجیتالی امروز که در آن دادهها به شکل گستردهای به اشتراک گذاشته میشوند، اثبات وجود دادهها به شکل فایلهای دیجیتالی، بسیار مهم است.
نقش سازمان جهانی مالکیت فکری در اجرا و خدماترسانی این سرویس چیست؟
وایپو بهعنوان یک نهاد مورد اعتماد عمل نموده و با هزینه ناچیز برای پوشش دادن هزینههای عملیاتی، یک سرویس سازگار با کاربر را ارائه میکند. با این هزینه کم، مخترعین، افراد خلاق و استارتآپها در هر جای دنیا، میتوانند کار خود را در یک دوره زمانی مشخص ثبت کنند. آنها صرفاً از طریق وبسایت وایپو پروف و تنها با چند با کلیک، میتوانند به سرویس دسترسی یافته و یک نشان «WIPO PROOF Token» برای فایل خود ایجاد کنند، چیزی شبیه یک اثرانگشت دیجیتالی منحصربهفرد، با یک مهر زمانی مشخص. این نشان دیجیتالی، میتواند وجود کار آنها را در یک دوره زمانی مشخص ثابت کند. نشانهای صادر شده در وایپو پروف، به مدت نامحدودی معتبر میباشند. این سرویس، با بالاترین استانداردهای جهانی و مبتنی بر استاندارد صنعت و فناوریهای پیشرفته رمزگذاری، ساخته شده است.
لازم به ذکر است که وایپو پروف، فایلهای دیجیتالی را در هر فرمت و اندازهای مدیریت میکند. سازمان جهانی مالکیت فکری، فایل اصلی را کپی یا ذخیره نمیکند، بلکه صرفاً تأیید میکند که به این صورت وجود داشته و در یک زمان خاص، تحت تملک کاربر بوده است.
چرا در این زمان، وایپو پروف را راهاندازی کردید؟
برای مدتزمانی طولانی، ما در مورد نیاز به ارائه سطوح بالاتری از محافظت، برای فضای حقوق مالکیت فکری پیش رسمی (Pre-Formal IP Rights) فکر کردیم. فضای حقوق مالکیت فکری پیش رسمی و رازهای تجاری، زمینههایی با آسیبپذیری خاص برای استارتآپها و شرکتهای کوچک و متوسط به شما رفته که نقشی بسیار مهم در ترغیب به نوآوری و عملکرد اقتصادی دارند. از آنجایی که دیجیتالی شدن تراکنشهای تجاری و فعالیتهای اقتصادی، در حال سرعت گرفتن است، وایپو پروف به افراد و شرکتهای خلاق و نوآور، یک ابزار متفاوت برای مدیریت و محافظت از داراییهای فکری خود ارائه میکند.
وایپو پروف، برای تقویت نوآوری و خلاقیت در دنیای دیجیتالی، نقشی کوچک اما مهم در فرآیند بهکارگیری ساختارهای محرک ایجاد شده در عصر صنعتی ایفا میکند.
واکنشها تا به اینجا چگونه بوده است؟
شواهد نشان میدهند که ما با ارائه وایپو پروف، دست روی موضوع درستی گذاشتهایم. تنها پس از دو هفته، طیف وسیعی از کاربران از کشورهای مختلف، از این سرویس بهره گرفتهاند. این استقبال گسترده، به خوبی نشان میدهد که وایپو پروف، یک نیاز برآورده نشده را نشانه گرفته و سرویسی مفید ارائه میکند. به نظر من، میزان استفاده از این سرویس خیلی خوب بوده است.
در آوریل ۲۰۲۰، در یک سخنرانی پیرامون محافظت از دادهها، در مورد نیاز به یک چهارچوب منسجم و جامع برای محافظت از دادهها صحبت کردید. آیا وایپو پروف یک گام به سمت ایجاد چنین چهارچوبی است؟
نیاز به یک چهارچوب قانونی و جامع داده، به پیچیدگیهای فعلی در فرآیند جهانی شدن و ارتباطات به هم پیوسته اشاره دارد. هیچ فعالی، به تنهایی و بدون مشارکت، نمیتواند یک مشکل پیچیده را مدیریت کند. در ارتباط با محافظت از دادهها که بخشی جداییناپذیر از سیستمهای اقتصادی و اجتماعی است هم این مورد صدق میکند. دادهها چندبعدی هستند، برخی اهمیت و ارزش اجتماعی و اقتصادی بسیار زیادی دارند و برخی دیگر، اهمیت و ارزش شخصی بالایی دارند. در نهایت، محافظت کارآمد از دادهها، نیازمند هماهنگی میان نهادها و رویکردهای سیاستی مختلف است. در این فضای گسترده، وایپو پروف یک نقش کوچک اما معنادار در کمک به تضمین امنیت و محرمانگی دادهها ایفا میکند.
آیا وایپو پروف، مکملی برای سرویسهای «IP» سازمان جهانی مالکیت فکری است؟
هدف ما، همواره ایجاد مجموعه کاملی از سرویسهای تجاری برای نوآوری و خلاقیت بوده است. سیستمهای ثبت بینالمللی درخواستهای ثبت اختراع (پیمان همکاری ثبت اختراع)، علائم تجاری (سیستم مادرید)، طراحیهای صنعتی (سیستم لاهه) و نشانههای جغرافیایی (سیستم لیسبون)، اجزای اصلی کلاسیک این سیستم هستند. طی یک دهه گذشته، این سرویسها از مشارکت جهانی رو به رشدی بهره بردهاند و نیاز به آنها، باعث تسریع در آهنگ رشد اقتصادی جهانی شده است.
در سال ۱۹۹۴ میلادی، ما سرویس حل مناقشه (Dispute Resolution Services) را به بسته پیشنهادی خود اضافه کردیم. در صورتیکه یک شرکت نوآور هستید و در بازار مشغول فعالیت میباشید، شما اول از همه نیازمند محافظت بوده و سپس باید بتوانید تضمین کنید که هر گونه بحث و منازعهای که از بهرهبرداری از حق مالکیت فکری شما پیش میآید را میتوان به شیوهای قابل اعتبار و بیطرفانه رفع و رجوع کرد. در سالهای اخیر، ما استقبال فزایندهای را در خصوص این سرویس شاهد بودیم و اکنون، در واکنش به تحول دیجیتالی در حال وقوع، با وایپو پروف بهعنوان یک سرویس جدید برای کمک به کسبوکارهای دیجیتال، محافظت از داراییهای فکری در محیط دیجیتال را ممکن ساختهایم.
از آنجایی که دنیا همچنان با ویروس کووید-۱۹ دستوپنجه نرم میکند و با رکود اقتصادی مواجهیم، اهمیت تداوم سرمایهگذاری دولتها و شرکتها در زمینه نوآوری چیست؟
بهطور کلی، در صورتیکه بخواهیم از این بحران بیرون بیاییم و واکسنها و داروهای مؤثر و جدید در اختیار داشته باشیم، به نوآوری نیاز داریم. نوآوری، همچون بنیان اصلی مدیریت علمی، فناورانه و بهداشتی بحران عمل نموده و در عین حال، امکان رفع رکود اقتصادی و رشد مجدد را فراهم میسازد.
اما نوآوری چگونه رخ میدهد؟
نوآوری، یک فرآیند بسیار پیچیده، شامل تکثر بازیگران، از اساتید و سیستمهای آموزشی گرفته تا سرمایهگذاران خطرپذیر است. یونسکو تخمین میزند که حدود ۷۰ درصد از تحقیقوتوسعه جهانی، توسط بخش خصوصی انجام میگیرد و نقش بخش دولتی، ۳۰ درصد است. سیستم مالکیت فکری، چسبی است که کلیه بازیگران حوزه نوآوری را در کنار هم حفظ نموده و اعتمادبهنفسی به آنها میدهد تا به شکلی ایمن، در زمینه تولیدات فکری، نوآوری و خلاقیت سرمایهگذاری کنند و از جایگاه بازار خود در برابر سوءاستفادههای احتمالی محافظت نمایند. البته در بحران کنونی، بعد دیگری هم وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد: ملاحظات انساندوستانه بنیادین که با فناوریهای حوزه سلامت رابطهای تنگاتنگ دارد. در شرایط اضطراری بینالمللی مانند کووید-۱۹، چهارچوبهایی در سطوح ملی و بینالمللی، برای تسهیل دسترسی به فناوریهای سلامت، در شرایط مناسب و قیمتهای مقرونبهصرفه وجود دارد. اما به منظور دستیابی به راهحلهایی برای چالشهای بهداشتی و اقتصادی جهانی، تقویت نوآوری به معنای کار با پیچیدگیهای کلی این حوزه و همکاری با همه افراد و فعالان خصوصی و دولتی، پیش روی نسل بشر قرار دارد. به نظر میرسد که رویکردهای سادهانگارانه قبلی، دیگر جوابگو نخواهد بود.