نبود یک سیستم پتنت قوی برای صنعت داروسازی، یک باگ بزرگ سیستمی بوده که به راحتی، میتواند شرکتهای فعال در این حوزه را، به پایان عمر کاری خود، نزدیک نماید. پتنتهای دارویی، از داراییهای فکری شرکتها محافظت میکنند و مانعی بر سر راه رقبا ایجاد نموده تا نتوانند از روشهای سنتز آنها، استفاده نمایند. بسیاری از شرکتهای فناور فعال در حوزه مراقبتهای بهداشتی و تولید محصولات دارویی، جهت موفقیت در تجاریسازی، توسعه یک سبد استراتژیک پتنت را، یکی از اولویتهای سیاستی خود میدانند. همین عامل، موجب شده که بهکارگیری یک رویه هوشمندانه در زمینه فعالیتهای ثبت و انتشار پتنت، ضروری گردد. این پتنتها، معمولاً برای افزایش خلوص داروی نهایی، به حداکثر رساندن بازده سنتز و کاهش هزینههای مرتبط، توسعه مییابند. به طور معمول، دستیابی به چنین فرایندهایی، سخت و زمانبر است و نیاز به تیمی از محققین، آزمایشهای متعدد و آزمون و خطای فراوان داشته، تا به محصولی مطلوب نائل شوند.
دور زدن سیستم پتنت و دستیابی به نتایجی مشابه با آنچه در اختراعات شرکتهای دیگر ارائه شده، بدون اینکه با نقض پتنت همراه باشد، آرزویی بزرگ برای شرکتهای کوچک فعال در این حوزه است و همین مسئله، منجر میگردد تا برای هر یک دارو، چندین پتنت مختلف و با ادعاهای متفاوت، به ثبت رسیده، تا بتوان زوایای مختلف کار را پوشش داد. اخیراً، گروهی از محققین کرهای، یک روش کامپیوتری جدید طراحی نمودهاند که میتواند با دور زدن پتنتهای موجود، به تولید داروهای ضروری، کمک نماید.
دکتر «بارتوز گریبوسکی»، استاد شیمی مؤسسه ملی علوم و فناوری اولسان کره جنوبی و آکادمی علوم لهستان که توسعهدهنده نرمافزار سنتز آلی «Chematica» و یکی از محققان این پروژه بوده است، اظهار دارد: «وقتی این پروژه را آغاز کردیم، من تا حدودی تردید داشتم که دستگاه بتواند روش سنتز جایگزین قابل قبولی را برای داروهای مهم پیدا کند یا خیر؛ هر چه باشد، اینها داروهای بسیار موفقی هستند که ارزش آنها میلیونها دلار است و من مطمئن بودم که شرکتهای مربوطه، فضای ثبت اختراع را به طرز فشردهای پوشش دادهاند، تا هیچ روزنهای باقی نماند. اما مشخص شد که روزنههایی وجود دارد و ما میتوانیم مسیرهای آنالیز سنتز برگشتی جدیدی را پیدا کنیم که پتنتهای موجود را دور میزنند.»
تیم تحقیقاتی، به منظور غلبه بر پتنتهای موجود در مسیر، بخشهای چالشبرانگیز هر مولکول هدف را اصطلاحاً «منجمد» نموده و کامپیوتر را مجبور میکنند که مولکولهای غیر رایج، اما موثر را، جایگزین نماید. محققین، برای اطمینان از عملکرد نرمافزار، آن را برای برخی داروهای تجاری مهم، شامل لینزولید، سیتاگلیپتین و پانوبینوستات، آزمایش نمودند. هنگامیکه به برنامه کامپیوتری اجازه داده شد تا بدون محدودیت اجرا شود، نرمافزار چندین ساختار تجاری و روش سنتز را برای این داروها توصیه میکرد. در عین حال، زمانی که محققان، اتمها و پیوندهایی را انتخاب میکردند که قبلاً روش آنها ثبت اختراع شده بود، این برنامه، طرحهای دیگری را پیشنهاد مینمود، تا از اتخاذ روشهای پتنت شده، اجتناب شود.
گریبوسکی، در خصوص الگوریتمهای مورد استفاده در این نرمافزار، اظهار داشت: «با الگوریتموار یافتن اینکه پیوندهای اصلی در کدام پتنتها هستند و انتشار دادن آنها در درختهای آنالیز سنتز برگشتی، میتوانیم روشهای سنتز به صرفه و جایگزینی را برای تولید ترکیبات و داروها پیدا نماییم».
گفتنی است، چنین نرمافزاری، علاوه بر اینکه میتواند به شرکتهای دارویی، در حفاظت از داراییهای فکری آنها کمک نماید، به تحقیقات سریعتر و موثرتر در زمینه شیمی آلی و ساخت محصولات دارویی کمهزینه نیز، کمک خواهد کرد.