یکی از فناوریهای نوظهور و به شدت ارزشمندی که میتواند تحولات عمدهای در تحقیقات پزشکی، کاربردهای صنعتی و حتی کشاورزی پدید آورد، فناوری اصلاح ژنی کریسپر «CRISPR» است. این فناوری پیشرفته، از سوی محققینی نظیر «امانوئل چارپنتیر» و «جنیفر دودنا»، در دانشگاه کالیفرنیا توسعه یافت و هماکنون به صحنهای از رقابتهای فزاینده بین این دانشگاه، دانشگاه هاروارد، «MIT» و بسیاری از شرکتهای فناور دیگر بدل شده است. اما این رقابتها، به این سطح ختم نشده و حتی نوعی رقابت بینالمللی را نیز موجب گردیده است؛ بهطوری که چین با سرمایهگذاریهای قابلتوجه خود، در تلاش برای پیشی گرفتن از آمریکا و پیشگامی در این حوزه است.
در حالی که محققین دانشگاه کالیفرنیا با همکاری دانشگاه وین، موفق به اخذ یازدهمین گواهی ثبت اختراع برای فناوری کریسپر شدهاند و تحقیقات «MIT» و هاروارد نیز، بر کاربردهای تشخیصی و سیستمهای دارورسانی مبتنی بر این فناوری متمرکز است، چین شاهد نوعی انفجار در مطالعات حیوانی مبتنی بر کریسپر و تطابق آن با کاربردهای مختلف پزشکی و صنعتی است. این رشد حیرتانگیز، به حدی است که احتمالاً در آیندهای نه چندان دور، پیشی گرفتن این کشور از آمریکا در مقالات تحقیقاتی و پتنتهای به ثبت رسیده را به دنبال داشته باشد.
بررسیها نشان میدهد که آمریکا با ۸۷۲ پرونده ثبت اختراع مرتبط با اصلاح ژنتیکی، هنوز هم از چین با ۸۵۸ پتنت، پیشی دارد. تفاوت این دو کشور و تلاشهای قابل تحسین آنها، زمانی به چشم میآید که بدانیم، مجموعه کشورهای اروپایی، تنها ۱۸۶ پتنت در این حوزه به ثبت رساندهاند. این وضعیت، در مقالات انتشار یافته نیز وجود داشته و چین و آمریکا، شانهبهشانه یکدیگر، در حال حرکت و پیشرفتهای بیشتر هستند.
اگر کمی دقیقتر به آمار پتنتها بنگریم، متوجه خواهیم شد که چین در برخی حوزهها، مانند کشاورزی و کاربردهای صنعتی، از آمریکا نیز پیشی گرفته است. در کنار این موضوع، حمایتهای دولتی را نیز باید در نظر گرفت. پتنت و مقاله، به تنهایی نمیتوانند مسیر پیشرفت چین در فناوری اصلاح ژنی را به خوبی تفسیر نمایند و عامل مهم دیگر، حمایت سازمانهای دولتی و نهادهای آکادمیک از تحقیقات صورت گرفته در این حوزه است. «جنیفر دودنا» که یکی از پیشگامان و مخترعین اولیه فناوری اصلاح ژنی کریسپر به حساب میآید، در این خصوص میگوید: «چین یک کشور و فرهنگ متمایز است که برای علم و فناوری، ارزش بسیاری زیادی قائل است. دولت سرمایهگذاری فراوانی نموده و آنها به صورت مستمر در حال پیشرفت و حرکت به جلو هستند.»
لازم به ذکر است، دانشگاههای آمریکایی بهطور سنتی مقصد نخست محققین و دانشمندان علوم مختلف به حساب میآیند؛ اما به نظر میرسد که در فناوری کریسپر، بازی در حال تغییر است. در سالهای اخیر، دانشگاههای چینی سرمایهگذاری فراوانی بر روی این فناوری داشته و بسیاری از محققین بینالمللی را، به خود جذب نمودهاند. دانشگاه پکن، حتی پا را فراتر نهاده و یک فناوری اصلاح ژنی مشابه، به نام «LEAPER» معرفی نموده است که میتواند رقابتی جدید در این زمینه را موجب شود. با توجه به پتانسیلهای بالقوه فناوری اصلاح ژنی و کاربردهای وسیع آن در صنعت، کشاورزی و پزشکی، فناوری کریسپر را با وجود عمر بسیار کوتاه، میتوان از اختراعات مهم تاریخ نامید. با این حجم از سرمایهگذاری در این فناوری، باید به انتظار نشست و رقابت شدید بین بازیگران مختلف، اعم از دانشگاهها، شرکتهای فناور و بنگاههای اقتصادی و حتی در مقیاس کلانتر، کشورهای مختلف را شاهد بود.