برگزاری مدرسه زمستانه مالکیت فکری، یکی از موارد ویژهای بود که در برنامه آکادمی کانون پتنت ایران در خصوص سال ۱۳۹۸ گنجانده شد. این برنامه سه روزه، از سوم الی پنجم اسفندماه سال جاری و با همکاری انستیتوپاستور ایران برگزار گردید. برنامه مذکور، فرصتی ویژه برای علاقهمندان حوزه مالکیت فکری و به ویژه ثبت اختراع و جستجوی پتنت فراهم آورد که اطلاعات شایان ذکری را در اختیار حاضرین قرار میداد.
در صبح روز اول دوره، سرکار خانم مهندس «میترا امینلو»، مسئول محترم اداره توسعه فناوری انستیتو پاستور ایران و مدرس و مشاور کانون پتنت ایران، مطالبی را در خصوص تاریخچه، لزوم مدیریت داراییهای فکری و حوزه شمول آن و همچنین شرایط حفاظت از داراییهای فکری و ثبت اختراعات ارائه نمودند. اشاره به مطالعات موردی شرکتهای فعال در حوزه دارو و سلامت و اهمیتی که این شرکتها در راهبردها و استراتژیهای خود برای حقوق مالکیت فکری و حفاظت از داراییهای فکری قائل میشوند، از نقاط تأثیرگذار این دوره به شمار میرود. قرارگیری نوآوری و مالکیت فکری، به عنوان هسته اصلی در شرکتها و کسبوکارهای موفق این روزها، از دیگر مواردی بود که به آن اشاره شد که به این منظور، ارتباط تنگاتنگ با دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی برای دسترسی ارزانقیمت به دانش در حال رشد و کمک گرفتن از مشاورین فعال در حوزه مالکیت فکری، از جمله مسائلی است که بایستی در نظر گرفته شود.
از دیگر موارد اشاره شده توسط مدرس محترم، میتوان به معرفی انواع حقوق مالکیت فکری، مانند کپیرایت، طرحهای صنعتی، نشانهای جغرافیایی، رازهای تجاری و ثبت اختراع اشاره نمود. معرفی تفاوت مخترع و مالک یک اختراع، موارد قابل ثبت و غیرقابل ثبت، شرایط اصلی پتنت شدن و بایدها و نبایدهای مطرح در حوزه حفاظت از اختراعات، از دیگر مواردی بود که در نیمروز ابتدایی مدرسه زمستانه به آن پرداخته شد.
بعد ازظهر روز اول نیز، با ارائهای از سرکار خانم مهندس «لیلا زارعی»، مدرس محترم کانون پتنت ایران، با عنوان «اصول پتنتخوانی و استراتژیهای پایهای جستجو با اهداف آکادمیک و تجاری» ادامه یافت. محورهای اصلی مطرح در این ارائه، شامل چهار بخش کلیدی بود: ۱) چرا باید پتنتها را جستجو کنیم؟ پتنتها چه اطلاعاتی در اختیار ما قرار میدهند؟ کاربرد اطلاعات پتنت چه مواردی است؟ مزایای کسب اطلاعات پتنت چیست؟ ۲) استراتژی مناسب جستجو را چگونه انتخاب کنیم؟ اهداف ما از جستجو به چه شکل است؟ ۳) چه فنونی را به منظور انجام جستجوی بهتر باید بدانیم؟ ۴) اصول کلی مورد نیاز برای پتنتخوانی چیست؟
در این کارگاه، اطلاعات پتنت که شامل اطلاعات فنی، حقوقی و همچنین کسبوکاری است، معرفی شده و کاربردهای فراوان دسترسی به این اطلاعات، از جمله «یافتن یک راه حل برای یک مشکل فنی موجود»، «پایش فعالیتها و تحقیقات رقبا»، «جلوگیری از هدررفت سرمایه و دوبارهکاری»، «یافتن روشهای ممکن برای تجاریسازی با تشخیص بازار هدف»، «جستجوی شرکتها» و «ارزیابی یک تکنولوژی بخصوص»، مطرح گردید. علاوه بر موارد یاد شده، گرفتن ایدههای بیشتر برای اختراعات، ارزیابی قابل پتنت بودن یک اختراع و شناخت وضعیت یک فناوری و نقشه راه آن نیز، به عنوان برخی از مهمترین اهداف جستجوی پتنت مطرح گردید.
"جستجوی پتنت، یک مهارت است که هم شامل دانش و هم تجربه میباشد." این یکی از موارد شایان ذکری است که توسط سرکار خانم زارعی مطرح گردید. همچنین نکات مهمی در خصوص یک استراتژی مناسب جستجو مطرح گردید که انتخاب ابزار جستجو، انتخاب قسمتهایی از سندهای پتنت که باید جستجو در آنها انجام شود، استفاده از عبارات و کلمات کلیدی مناسب، بکارگیری کدهای طبقهبندی «IPC» و «CPC» برای جستجوی بهتر را پوشش میداد. تعدادی از پایگاههای قابل استفاده برای جستجو، شامل پایگاه مرکز مالکیت معنوی برای پتنتهای داخلی و همچنین پایگاههای موجود برای جستجوی پتنتهای خارجی نیز در این کارگاه معرفی شدند. در انتها نیز، نحوه خواندن پتنتها به کمک چند مطالعه موردی شرح داده شد و بررسی اجزای اصلی سند ثبت اختراع، اطلاعات صفحه اول، توضیحات اختراع، ترتیب خواندن قسمتهای مختلف نیز، به صورت کامل بررسی گردید.
صبح روز دوم مدرسه زمستانه، مورخ چهارم اسفندماه، با ارائه سرکار خانم «فاطمه جهانپیما»، کارشناس شرکت مهندسی حامیان فناوری کارافام به عنوان کارگزار کانون پتنت ایران، ادامه یافت. این کارگاه که با عنوان «معرفی و نحوه استخراج و تحلیل و رصد دادهها با موتور جستجوی Patent LENS» برگزار گردید، در ابتدا با معرفی امکان دسترسی به این پایگاه اطلاعاتی رایگان از طریق وبگاه «lenz.org»، اهداف و مزایای جستجو و همینطور مزایای استفاده از این پایگاه داده، آغاز گردید.
معرفی برخی از قابلیتها و ویژگیهای بیشتر «Patent LENZ» نسبت به سایر پایگاههای جستجو، نحوه جستجو و استخراج اطلاعات از این پایگاه، قابلیت «app»های این پایگاه، قابلیت گزارشگیری و همچنین امکان انجام انواع جستجو، از جمله جستجوی مقالات و مستندات، جستجو و آنالیز «Sequence»ها در حوزههای سلامت و پزشکی، از موارد مطرح شده در این کارگاه بود. از نکات شایان ذکر این ارائه، میتوان به معرفی چند «Case Study» و نحوه تحلیل و رصد دادهها با امکانات این موتور جستجو، اشاره نمود.
در بخش دیگری از روز دوم این برنامه سه روزه، سرکار خانم دکتر «فاطمه دوامی»، از اعضای هیئتعلمی انستیتو پاستور ایران و عضو کمیته مالکیت فکری این مرکز، دورهای با عنوان «معرفی و نحوه استخراج و تحلیل و رصد دادهها با موتورهای جستجوی Patentscope و USPTO» را ارائه نمودند. در ابندا، ایشان اظهار داشتند که به منظور انتخاب نوع پایگاه مورد نظر برای جستجوی اولیه، بایستی بر اساس نیازهای موجود، استفاده خاص مد نظر، میزان پوشش اطلاعات در هر یک از پایگاهها و مزایای هر پایگاه، اقدام لازم را به عمل آورد.
سرکار خانم دوامی، در خصوص پایگاه «Patentscope»، به عنوان پایگاه رسمی سازمان جهانی مالکیت فکری، اعلام داشتند که این پایگاه، علاوه بر پوشش درخواستهای «PCT»، شامل پتنتهای «USPTO» و «EPO» و چندین کشور دیگر نیز میباشد و در کل، این پایگاه در بر دارنده ۸۳ میلیون سند ثبت اختراع است که از این میان، در حدود ۳/۵ میلیون مربوط به درخواستهای «PCT» است. یکی از مزایای ویژه این پایگاه، تفکیک تکنولوژیهای سبز بوده که امکان جستجوی ویژه در این حوزه را فراهم مینماید. همچنین، در این پایگاه امکان انجام جستجوی ترکیبات شیمیایی نیز وجود داشته و در صورت نیاز، کاربران میتوانند از این بخش نیز استفاده نمایند. علاوه بر موارد یاد شده، امکان جستجوی «Simple» و «Advance» در این پایگاه داده، از جمله ویژگیهای جالبی بود که به صورت عملی تشریح گردید. در خصوص پایگاه «USPTO» نیز، مثالهایی مطرح شد. البته به این نکته نیز اشاره گردید که این پایگاه، تنها امکان دسترسی به «US» پتنتها را فراهم نموده و نسبت به سایر پایگاههای موجود، با محدودیتهایی همراه میباشد.
به عنوان بخش پایانی روز دوم مدرسه زمستانه نیز، سرکار خانم «لیلا زارعی»، دوره دیگری را تحت عنوان «معرفی و نحوه استخراج و تحلیل و رصد دادهها با موتور جستجوی Espacenet» ارائه نمودند. ایشان پایگاه «Espacenet» را به عنوان یک پایگاه مفید و کارا معرفی نموده که امکان دسترسی به بیش از ۱۰ میلیون سند ثبت اختراع را به صورت رایگان فراهم مینماید. همچنین به این موضوع نیز اشاره شد که این پایگاه جستجو، اقدام به ارائه نسخه جدیدی نموده که دسترسی به پتنتها را تسهیل نموده و در عین حال، قابلیت انجام جستجوی ساده و پیشرفته، دسترسی به پتنت فامیلیها و همچنین جستجو مبتنی بر کدهای طبقهبندی، از دیگر موارد مهمی بود که برای این پایگاه برشمرده شد. لازم به ذکر است که در این کارگاه، قسمتهای مختلف مربوط به پایگاه داده «Espacenet»، به صورت عملی تشریح گردید.
روز سوم مدرسه زمستانه، با ارائهای از آقای دکتر حسامالدین تفرشی، عضو هیئتعلمی و از اعضای کمیته مالکیت فکری انستیتو پاستور ایران، با عنوان «ساختار متن اختراع و شرایط نگارش پیشنویس متن برای کسب حقوق حداکثری»، آغاز گردید. ایشان در ابتدا در خصوص موارد غیرقابل ثبت و همچنین شرایط احراز پتنت، مواردی را مطرح نموده و ابراز داشتند که مخترعین با آگاهی از این موارد، بایستی وارد مرحله نگارش متن اختراع خود شوند. در ادامه، نکات مهمی در ارتباط با نحوه نگارش اجزای مختلف یک اظهارنامه بیان شد.
نحوه نوشتن ادعانامه «Claims» و همچنین توصیف «Description»، از دیگر مواردی بود که در این کارگاه، به آن پرداخته شد. اهمیت ادعاها در نگارش اظهارنامه، تعریف ادعا، انواع ادعا، واژهشناسی ادعانامهها و موارد قابل ادعا، از دیگر نقاط تمرکز این کارگاه بود. نکته مهم مطرح شده در این بخش، لزوم نگارش ادعانامهها بر اساس قوانین هر کشور بوده که چنانچه ادعاها به درستی تنظیم نشده و قوی، خوب و مستند نباشند، میتوانند به عنوان ابزاری در دست رقبا بوده که از آنها در راستای منافع خودشان استفاده کرده و بعضاً مالک اختراع را از بهرهبرداری از حقوق مربوطه منع نمایند.
سرکار خانم «مریم فولادی»، مدیر عامل شرکت مهندسی حامیان فناوری کارفام به عنوان کارگزار کانون پتنت ایران، اخرین دوره را در رابطه با «روند ثبت داراییهای فکری در ایران و نحوه جستجوی این داراییها» ارائه نمودند. جایگاه ایران در حفاظت و بهرهبرداری از داراییهای فکری، قوانین موجود در خصوص حفاظت از داراییهای فکری و نحوه ثبت آنها در ایران، از جمله موارد مطرح شده در این کارگاه بود که اختراعات، نرمافزارها، طرحهای صنعتی، علائم تجاری و نشانهای جغرافیای را پوشش میداد. در ادامه نیز، ایشان به اهدافی همچون ارتقا و یا نخبگی که در ایران بعضاً برای حفاظت از مالکیت فکری دنبال میشود، اشاره نموده و این نکته را خاطر نشان کردند که این اهداف ناکارآمد، میتواند ما را از هدف اصلی حفاظت از داراییهای فکری و ارتقای کشور تا حدودی دور نماید. این در حالی است که در دنیا، نگاه به پتنتهای خارجی و علائم تجاری، ورود به بازارهای بینالمللی بوده و ما نیز بایستی به این سمت حرکت نماییم.
در پایان مدرسه زمستانه کانون پتنت ایران، جناب آقای مهندس «مهدی ضیغمی»، مدیر کانون پتنت ایران، مواردی را در خصوص نحوه شکلگیری آکادمی کانون و برنامههای مخاطبمحور این واحد اظهار داشتند. همچنین ایشان در خصوص فعالیتهای کانون پتنت ایران و خدمات این سازمان، توضیحاتی را ارائه نمودند. اشاره به گسترههای کاری کانون پتنت و دفاتر اداری خارج از کشور که در راستای تجاریسازی پتنتهای گرنتشده و بازاریابی آنها فعالیت مینمایند، از نکات حائز اهمیت سخنان ایشان بود. همچنین ایشان توضیحاتی در خصوص نمایشگاه خلاقیت و نوآوری ایران (اکسیر) ارائه نمودند که کانون پتنت ایران در راستای اهمیتی که برای مسئله اختراع و تجاریسازی اختراعات ارزشمند قائل است، اقدام به برگزاری اولین دوره این برنامه در زمستان سال آینده مینماید.