در حالی‌که تا چندی پیش، فناوری هوش مصنوعی رؤیایی برای آینده تصور می‌شد، بررسی‌ها حاکی از آن است که استفاده از این فناوری در بخش‌های مختلف تأثیرگذار در زندگی روزمره بشر، با سرعتی باورنکردنی در حال افزایش است. بنا بر اعلام سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، روند تحولات در حوزه هوش مصنوعی، از فاز تحقیقات نظری خارج شده و استفاده گسترده از آن در محصولات و خدمات تجاری مختلف، به واقعیت تبدیل شود. به عنوان مثال، علوم زندگی (life science) و حوزه سلامت، در زمره بخش‌هایی هستند که با فشار عرضه فناوری‌های مختلف روبرو شده و شرکت‌های فعال در این صنعت، در حال رقابت برای ارائه محصولات و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی می‌باشند. تحلیل تصاویر برای اهداف تشخیصی، پلتفرم‌های ارزیابی خونریزی حاد داخل جمجمه، تشخیص اوتیسم، پیش‌بینی روند خودکشی و کنترل بیماری‌های اعصاب و روان، تنها گوشه‌ای از پیشرفت‌های بزرگ سال‌های اخیر بوده که به کمک هوش مصنوعی حاصل شده است. در این میان، برخی چالش‌های سیاستی و قانون‌گذاری پیرامون حقوق مالکیت فکری و به‌طور خاص، ثبت اختراع این فناوری‌های نوظهور پدید آمده که نیاز به تصمیم‌گیری‌های سریع از سوی مراجع مربوطه دارد.
بدیهی است که با شدت گرفتن سرمایه‌گذاری‌ها و افزایش رقابت برای عرضه محصولات و فناوری‌های جدید، بحث حفاظت از نوآوری و به‌طور خاص ثبت اختراع، به شدت پررنگ می‌شود. اینجا است که نیاز به تطبیق چهارچوب‌های ارزیابی و نظارتی فعلی، اعم از سازمان غذا و دارو (FDA) و دفاتر مالکیت فکری، پیرامون نوع نگاه به فناوری هوش مصنوعی مشهود می‌گردد. در این میان، لازم است تا پیش از آن‌که دیر شود، جنبه‌های مختلف این مسئله بررسی شده و نسبت به آن‌ها تصمیم‌گیری شود. برخی از موضوعات اصلی که می‌بایست هر چه سریع‌تر نسبت به آن‌ها تصمیم‌گیری نمود، عبارتند از:
- با توجه به ممنوعیت‌های فعلی در مورد ثبت ایده‌های صرفاً انتزاعی، چگونه باید ادعاهای مرتبط با الگوریتم‌های هوش مصنوعی را در طبقه‌بندی‌های فعلی جای داد؟
- چگونه می‌توان مشخصات دقیق از یک فناوری که صریحاً برای تکامل بیشتر و تغییرات آتی طراحی شده است را در اسناد ثبت اختراع توصیف نمود؟
- آیا اختراعات و نوآوری‌های مرتبط با یادگیری ماشین که بدون دخالت انسانی توسعه یافته‌اند، قابلیت ثبت دارند؟ (یک مثال ساده از این موضوع، ثبت درخواست‌هایی با ذکر یک سیستم هوش مصنوعی به نام دابوس (DABUS) به‌عنوان مخترع آن‌ها در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، دفتر ثبت اختراع اروپا و دفتر مالکیت فکری انگلیس است که البته از سوی هر سه نهاد یاد شده، رد شدند.)
- چگونه می‌توان ایمنی و اثربخشی الگوریتم‌های تکاملی را بدون دخالت و نظارت انسان تضمین نمود؟
باید دقت داشت که این پرسش‌ها و مواردی نظیر آن، دیگر یک بحث آکادمیک و مبتنی بر نظریه‌های علمی نبوده و با توجه به استقبال فزاینده شرکت‌های فناور از هوش مصنوعی، چالش‌هایی واقعی و کاملاً کاربردی محسوب می‌شوند. همین عامل، موجب شده تا بسیاری از نهادهای بین‌المللی و معتبر مالکیت فکری، نظیر سازمان جهانی مالکیت فکری و «IP5»، به بحث و بررسی این چالش‌ها ورود نموده و آن را به عنوان یک مسئله بسیار مهم، مورد بررسی قرار دهند.
گفتنی است که یکی از بهترین شواهد برای روند در حال تغییر توسعه فناوری هوش مصنوعی و حرکت سریع آن به سمت تجاری‌سازی، تغییر نسبت مقالات علمی به پرونده‌های ثبت اختراع در یک دهه گذاشته است. در حالی‌که تحقیقات و پژوهش‌ها در این حوزه، از سال ۱۹۵۰ میلادی آغاز گردیده و تاکنون، بالغ بر ۱/۶ میلیون مقاله علمی در این حوزه انتشار یافته است، اما بیش از نیمی از پتنت‌ها، تنها در شش سال گذشته به ثبت رسیده‌اند. این موضوع، به خوبی نشان می‌دهد که شرکت‌های فناور، چگونه به سمت تجاری‌سازی و عرضه محصولات و فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی حرکت کرده و عملاً انقلابی بزرگ در بسیاری از صنایع و حوزه‌ها پدید آورده‌اند. این انقلاب، تا حدی است که حتی بسیاری از دفاتر مالکیت فکری و ثبت اختراع جهان، در تلاشند تا از قابلیت‌های این فناوری، برای بهبود فرآیندهای داخلی خود استفاده نمایند.
