مطالعات جدید پیرامون تلاش برای توسعه فناوریهای مرتبط با هوش مصنوعی، پرده از اسرار پنهانی جدیدی در خصوص روند جهانی ثبت اختراعات و ارزش اقتصادی این پتنتها برداشته است. بنا بر گزارش منتشر شده توسط «OxFirst» که یک مجموعه متخصص در حوزه حقوق و اقتصاد مالکیت فکری است، در حالیکه سامسونگ، «IBM» و «Tencent»، دارای بیشترین تعداد پتنت در این حوزه میباشند، رقابت شدید آمریکا و چین، موجب شده تا کشورهای اروپایی، در حاشیه قرار گیرند.
روند ثبت اختراعات در حوزه هوش مصنوعی، بهویژه طی یک دهه اخیر، حاکی از آن است که تمرکز بازیگران برتر، بر حفاظت از فناوریهای شبکه عصبی چندگانه میباشد. علاوه بر شبکههای عصبی چندگانه، یادگیری ماشین و تشخیص گفتار (بهویژه برقراری گفتگو بین انسان و ماشین)، دیگر حوزههای پرطرفدار این فناوری بوده که تمایل زیادی نسبت به توسعه روزافزون آنها وجود دارد. گفتنی است که بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی، تعداد پتنتهای حوزه یادگیری ماشین، از یک رشد مداوم برخوردار بوده است. با این وجود، نقطه عطف این روند، به سال ۱۸-۲۰۱۷ بازگشته که پروندههای ثبت اختراع، با رشد عجیب ۶۸ درصدی مواجه شدهاند. این آمار، به خوبی نشان دهنده ارزش بالای بازار جهانی این اختراعات است.
دکتر «رؤیا غافله»، مدیر اجرایی «OxFirst»، در این خصوص میگوید: «تحلیلگران برای درک روند بازار هوش مصنوعی، بهطور سنتی ارزش شرکتها و پویاییهای رقابتی در یک صنعت را مطالعه میکنند. با این حال، بسیاری این واقعیت را نادیده میگیرند که مالکیت فکری، میتواند اساس پویایی اقتصادی بین شرکتها را تغییر دهد. در واقع، مالکیت فکری یک ارز در اقتصاد دانشبنیان است و پتنت، نوآوران را قادر به تجاریسازی اختراعات خود میکند. پتنت، نهتنها پتانسیل توانمند کردن موقعیت منحصربهفرد یک شرکت در بازار را فراهم میکند، بلکه امکان درآمدزایی از طریق فروش یا صدور مجوز بهرهبرداری را نیز در پیش روی شرکتها قرار میدهد».
نکته کلیدی دیگر در گزارش «OxFirst»، شکاف ایجاد شده بین اروپا و سایر بازیگران پیشرو است. طی ده سال گذشته، سامسونگ، «IBM» و تنسنت، بهعنوان پرکارترین متقاضیان ثبت اختراع در حوزه هوش مصنوعی ظاهر شدهاند. در حالی که سامسونگ با ۵۰۰۰ درخواست، عنوان شرکت برتر را به خود اختصاص داده، هیچ شرکت اروپایی در بین بیست شرکت برتر حضور ندارند و این به معنای عقبافتادگی اروپا از رقبای قدر آسیایی و آمریکایی خود است. برای ملموستر شدن وضعیت، این را در نظر بگیرید که بالغ بر ۱۰۰ هزار پتنت در دفتر مالکیت فکری چین به ثبت رسیده و در مقابل آن، 5000 پتنت ثبت شده در دفتر ثبت اختراع اروپا، بسیار ناچیز است. البته محدودیتهای قانونی در این فضا را نباید نادیده گرفت؛ برای مثال، کنوانسیون اختراعات اروپا، مشابه با پرونده آلیس (Alice) در آمریکا، محدودیتهایی را برای ثبت اختراعات نرمافزاری اعمال کرده و در مقابل، چین با اصلاحات مداوم قانون پتنت خود، حمایت بیشتری را برای این نوع اختراعات فراهم آورده است. دکتر غافله، در این خصوص میگوید: «این دادهها، نشان میدهد که شرکتها پتانسیل اقتصادی ثبت اختراعات را میشناسند. تجزیهوتحلیل ما، به ارزیابی نحوه عملکرد صاحبان پتنت در مقایسه با یکدیگر و نحوه توزیع فضای ثبت اختراع در بین آنها کمک میکند. بدیهی است که حتی بخش کوچکی از اختراعات ثبت شده در این فضا هم، میتواند بازده اقتصادی جذابی داشته باشد».