یک شرکت روسی، در تلاش است تا با اخذ مجوزهای دولتی، داروی مشهور رمدسیویر (Remdesivir) را تولید نموده و به بازار این کشور عرضه کند. مدیرعامل شرکت داروسازی فارماسینتز (Pharmasyntez)، از مقامات کرملین درخواست نموده تا با توجه به امنیت ملی روسیه، ذیل یک فرایند مجوز اجباری پتنت (Compulsory Licensing)، اجازه تولید نسخه عمومی داروی کووید-۱۹ را صادر نمایند.
از اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی و آغاز اپیدمی وحشتناک کووید-۱۹، جهان با تغییرات فراوانی مواجه شده است. در ابتدا تصور می‌شد که این بیماری هم مشابه با سایر اپیدمی‌های زودگذری همچون سارس و ابولا، تلفات محدودی بر جای گذاشته و به تاریخ می‌پیوندد. اما هر چه زمان گذشت، ابعاد وسیع این همه‌گیری برای مردم و دولتمردان مختلف مشخص‌تر شد. در حالی‌که هنوز هم چشم‌انداز مثبتی از تولید واکسن ایمن و تجاری‌سازی شده به چشم نمی‌خورد، تمرکز بسیاری از کشورها، بر داروهایی است که کاهش عوارض بیماری و کوتاه‌تر نمودن دوره درمان را به دنبال داشته باشند. یکی از بهترین داروهای معرفی شده برای این منظور، رمدسیویر است. این محصول انحصاری شرکت آمریکایی گیلیاد (Gilead Sciences)، تقریباً تنها داروی مورد تأیید «FDA» برای مقابله با بیماری کرونا به حساب می‌آید.
نکته جالب پیرامون اختراعات و نوآوری‌های مرتبط با کووید-۱۹ (اعم از تجهیزات ضدعفونی‌کننده، انواع ماسک، دارو و واکسن)، رویکرد حقوق مالکیت فکری نسبت به آن‌ها است. در شرایط معمول، حق انحصاری تولید و بهره‌برداری از این اختراعات، به مالک و صاحب‌امتیاز آن‌ها تعلق داشته و وی می‌تواند این حق انحصاری را در قالب مجوزهای بهره‌برداری از پتنت، به متقاضیان علاقه‌مند واگذار نموده یا این‌که مستقیماً نسبت به تولید و عرضه محصول اقدام نماید. با این حال، شرایط خاص اپیدمی و نیاز مبرم جوامع به اختراعات دارویی، موجب می‌گردد که صورت مسئله تا حدی تغییر نماید. درخواست شرکت داروسازی فارماسینتز را هم می‌توان در همین راستا ارزیابی نمود.
این شرکت، در جولای سال جاری میلادی، درخواست خود برای دریافت یک مجوز داوطلبانه را به رقیب آمریکایی ارسال نمود. با این وجود، پس از عدم دریافت پاسخ، تلاش برای دریافت مجوز اجباری از سوی دولت روسیه (بدون رضایت گیلیاد) را در دستور کار خود قرار داد. ویکرام پونیا (Vikram Punia)، مدیرعامل فارماسینتز، در این خصوص می‌گوید: «داروی رمدسیویر، در روسیه در دسترس نیست. این در حالی است که با استفاده از این دارو، می‌توان جان بسیاری از افراد را نجات داد و هر چه دسترسی به دارو به تعویق افتد، افراد بیشتری را از دست می‌دهیم».
گفتنی است که قانون مجوز اجباری در حوزه دارو، پیش از این در روسیه مورد استفاده قرار نگرفته و اگر دولت روسیه با درخواست فارماسینتز مبنی بر تولید دارو با برند «Remdeform» موافقت کند، نخستین تجربه در به‌کارگیری مجوز اجباری در این کشور خواهد بود. البته یک نکته دیگر را هم باید در نظر گرفت و آن، استراتژی شرکت گیلیاد در واگذاری مجوز بهره‌برداری و تولید داروی رمدسیویر در قالب مجوزهای داوطلبانه است. در حال حاضر، گیلیاد مجوز بهره‌برداری از این دارو را به تولیدکنندگانی از ۱۲۷ کشور (از جمله پنج شرکت دارویی در هند و پاکستان) ارائه نموده که شامل کشورهای با درآمد کم و یا مواجه با موانع متعدد در دسترسی به بهداشت و درمان مناسب نیز می‌باشد. در این میان، رویکرد این شرکت در خصوص روسیه و عدم پاسخگویی به درخواست فارماسینتز، مورد جالبی است که احتمالاً دلایل آن در آینده نه‌چندان دور مشخص می‌گردد.
