بررسی‌ها حاکی از آن است که در سال ۲۰۲۰ میلادی، درخشش مخترعین نانویی ایران نسبت به سال‌های پیشین، نمایان‌تر شده است. بنا به گزارش «Stat Nano»، در حالی‌که در سال ۲۰۱۹، مخترعین ایرانی تنها ۱۶ گواهی ثبت اختراع جدید از دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا دریافت نمودند، این آمار در سال جاری میلادی، با رشد بیش از ۵۰ درصدی همراه خواهد بود. بر این اساس، تنها تا سپتامبر سال جاری میلادی، ۲۴ گواهی ثبت اختراع آمریکا به مخترعین و فناوران ایرانی اعطا شده که ایران را در جایگاه نوزدهم کشورهای برتر دارنده «US» پتنت در حوزه نانو قرار داده است.
فناوری نانو، در زمره حوزه‌های نوظهوری است که ایران حرفهای زیادی برای گفتن در آن دارد. طی سال‌های اخیر، نام ایران همواره در رده‌های نخست کشورهای منتشرکننده مقالات نانویی قرار گرفته که این، نشان از فعالیت خوب محققین ایرانی فعال در این حوزه دارد. یکی از فاکتورهای سنجش برای دستاوردهای تجاری‌سازی شده، تعداد درخواست‌ها و گواهی‌های ثبت اختراع است و از آنجاکه دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، از معتبرترین دفاتر جهانی به شمار می‌رود، در نتیجه تعداد اختراعاتی که در این دفتر ثبت می‌شود، برای کشورهای مختلف اهمیت زیادی داشته و به‌عنوان یک معیار مهم برای قابلیت‌های فناورانه تلقی می‌شود. با این همه، شرایط ایران در طی سال‌های اخیر، تا حدودی دستخوش پارامترهای دیگری نیز بوده است. محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، هزینه‌های بالا برای ثبت اختراعات خارجی، عدم آگاهی کافی فناوران داخلی از مسائل مربوط به مالکیت فکری و لزوم ثبت اختراع در کشورهای هدف، عدم توانایی برای نوشتن درفت‌های حرفهای و بسیاری از موارد دیگر، منجر شده تا ایران علی‌رغم پتانسیل‌های شایان ذکر در حوزه نانو، در عرصه ثبت اختراع در آمریکا، رده‌های بالای فهرست را از دست بدهد. اما شواهد حاکی از آن است که این مسیر هم، به لطف سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته و همچنین نهادهای حامی مخترعین کشور، همچون کانون پتنت ایران، در حال تغییر بوده و حرکت قدتمند ایران در این حوزه نیز آغاز شده است.
بر اساس گزارش ارائه شده، آمریکا، کره جنوبی و چین، به ترتیب با ۳۶۸۸، ۷۰۶ و ۵۳۹ پتنت نانویی، در رده‌های اول تا سوم کشورهای برتر دارنده گواهی ثبت اختراع در سال ۲۰۲۰ جای گرفته‌اند. نکته جالب این‌که عربستان با ۱۲۸ پتنت، در رده هشتم کشورهای برتر قرار گرفته و عملاً خود را در جرگه بازیگران پیشرو این حوزه (به‌ویژه از منظر تجاری‌سازی تحقیقات) قرار داده است. جدول ۱، جایگاه کشورهای برتر از دارنده «US» پتنت گرنت شده در حوزه فناوری نانو و همچنین تعدادی از کشورهای منتخب و همسایه ایران را ارائه نموده است.
جدول ۱- جایگاه کشورهای منتخب از منظر تعداد «US» پتنت گرنت شده در حوزه فناوری نانو
همانطور که آمارها نشان می‌دهد، تعداد گواهی‌های اعطا شده به فناوران ایرانی در سال ۲۰۲۰ ، ۲۴ عدد بوده که رده نوزدهم کشورهای برتر را از آن ایران نموده است. نکته شایان ذکر اینجا است که آمار ارائه شده، تا سپتامبر سال جاری را پوشش داده و تا همین جای کار، تعداد گواهی‌های ایران با جهشی ۵۰ درصدی نسبت به سال قبل همراه شده است. با توجه به فاصله زمانی قابل توجه از ثبت تا گرنت یک پتنت در آمریکا، می‌توان نوید این موضوع را داد که این حرکت مثبت و روند صعودی، ناشی از فعالیت‌هایی است که در سال‌های قبل انجام شده و جهش‌های بلندتری هم در سال‌های بعدی در راه خواهد بود.
گفتنی است که بررسی‌های «Stat Nano» در خصوص روند ثبت اختراعات حوزه فناوری نانو در سال ۲۰۱۹ میلادی، نشان می‌دهد که نانولوله‌ها با ۱۲۷۸ پتنت گرنت شده در آمریکا، در صدر حوزه‌های مورد توجه مخترعین و فناوران قرار دارد. گرافن با ۱۲۵۹، نقاط کوانتومی با ۶۸۷ و نانوسیم‌ها با ۶۶۷ پتنت، رده‌های بعدی پرمخاطب‌ترین حوزه‌های فناوری نانو را از آن خود نموده‌اند.
