دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، گزارش جدیدی پیرامون روندهای ثبت اختراع و علامت تجاری در چین منتشر نموده است. در این گزارش که با عنوان «علائم تجاری و ثبت اختراع در چین: نقش عوامل غیر بازاری در روند ثبت دارایی‌های فکری» انتشار یافته، فعالیت‌های ثبت اختراع و علائم تجاری چین را از منظر عوامل غیر بازاری، مانند یارانه‌های حمایتی دولت بررسی نموده است.
طی سال‌های اخیر، فعالیت‌های «IP» در چین، به شکل فزاینده‌ای افزایش یافته و این کشور، به بزرگ‌ترین بازیگر دنیای مالکیت فکری بدل شده است. مصداق بارز این موضوع، گزارش اخیر سازمان جهانی مالکیت فکری است که در آن، چین در هر پنج حوزه پتنت، یوتیلیتی مدل‌ها، علائم تجاری، طراحی‌های صنعتی و گونه‌های گیاهی، برتری بی‌چون‌وچرای خود را بر رقبای قدرتمندش دیکته کرده است. اما این پرسش پدید می‌آید که چین چگونه توانسته به چنین جایگاهی دست یابد؟ آیا صرفاً تقاضای فزاینده برای حفاظت از دارایی‌های فکری توسط شرکت‌ها، مخترعین و فناوران مطرح بوده یا عوامل دیگری هم دخیل بوده است؟
گزارش «USPTO»، دقیقاً بر همین موضوع متمرکز شده و با بررسی عوامل و فاکتورهایی غیر از بحث تقاضا، پشت پرده موفقیت‌های چین در حوزه مالکیت فکری را تجزیه‌وتحلیل می‌کند. به‌عنوان مثال، در این گزارش قید شده که چین، بیش از ۷۰ مورد یارانه حمایتی ملی، برای ثبت درخواست‌های داخلی و خارجی علائم تجاری تخصیص داده و یا در تمامی ۳۱ منطقه این کشور، اقدامات تشویقی ثبت اختراع به اجرا در آورده است. همین موضوع، موجب شده تا تعداد پرونده‌های ثبت علائم تجاری در چین، به شکل قابل‌توجهی از سایر کشورها بیشتر شود. در گزارش مذکور، در این خصوص آمده است: «احتمالاً یارانه‌های حمایتی تخصیص یافته، نقش عمده‌ای در افزایش درخواست‌ها ایفا می‌کنند، چرا که اغلب، حتی از هزینه ثبت علامت تجاری هم بیشتر است. در چنین شرایطی، یک بازیگر اقتصادی چینی، ممکن است بدون این‌که قصد استفاده از علامت تجاری خود را داشته باشد، اقدام به ثبت آن نماید».
در این بین، بررسی وضعیت شنزن (Shenzhen)، حاوی نکات قابل تأملی است. در سال ۲۰۱۳ میلادی، نهادهای دولتی محلی شنزن، خبر از دستورالعمل حمایتی جدیدی دادند که متقاضیان را قادر می‌ساخت تا از تسهیلات ۷۵۰ دلاری، برای ثبت علائم تجاری در کشورهای خارجی واجد شرایط (از جمله آمریکا) استفاده کنند. این در حالی است که به دنبال کاهش هزینه‌های فرآیند کاملاً الکترونیکی «USPTO» برای ثبت علائم تجاری در سال ۲۰۱۵، متقاضیان تنها ۲۲۵ دلار می‌پرداختند. بنا بر آمار، در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ میلادی، تعداد درخواست‌های ثبت علائم تجاری متقاضیان چینی در آمریکا، ۱۲۶۴ درصد افزایش یافت که شنزن، نقش عمده‌ای در این بین ایفا نمود.
این موضوع، در زمینه فعالیت‌های ثبت اختراع نیز صادق است؛ بر اساس گزارش «USPTO»، یکی از عوامل اثرگذار بر نرخ صعودی درخواست‌های ثبت اختراع چین، انگیزه‌های غیر بازاری و به‌ویژه مشوق‌های مالی است. برنامه‌ریزی و اجرای ۱۹۵ نوع یارانه ثبت اختراع، در کنار یک برنامه منسجم دولتی برای افزایش فعالیت‌های ثبت اختراع، به خوبی عزم جدی سیاست‌گذاران چینی در حوزه فناوری و مالکیت فکری را نشان می‌دهد. طبق این برنامه دولتی که در مارس ۲۰۲۰ اعلام شد، ۱۲۸ شرکت که تحت مالکیت دولت مرکزی چین قرار دارند، تا سال ۲۰۲۵ میلادی، می‌بایست پتنت‌های خارجی این کشور و از جمله «US» پتنت‌ها را دو برابر نمایند.
مثال دیگر، رشد خیره‌کننده پرونده‌های «PCT» چین است که باز هم، یارانه‌های حمایتی را می‌توان یک فاکتور کلیدی در روند مذکور دانست. در شانگهای (Shanghai)، به ازای هر پتنت خارجی گرنت شده از مسیر «PCT»، تا ۷۷۰۰ دلار یارانه تشویقی اختصاص یافته که در مقایسه با یارانه تشویقی پتنت‌های ثبت شده از مسیر مستقل از «PCT»، به میزان ۲۰ درصد بیشتر است. فارغ از این تفاوت ۲۰ درصدی، توجه به این نکته حائز اهمیت است که یارانه بسیار کمتری به پتنت‌های چینی اختصاص یافته و این، نشان از استراتژی سیاست‌گذاران این کشور، برای تشویق و توسعه فعالیت‌های ثبت اختراع خارجی است.
شایان ذکر است که در گزارش «USPTO»، سایر مشوق‌های ثبت اختراع، از جمله بخشودگی‌های مالیاتی، مورد بررسی قرار نگرفته است؛ مشوق‌هایی که قطعاً اثرگذاری فراوانی بر مخترعین و فناوران چینی دارند. همچنین، باید به تلاش‌های چین در زمینه بهبود و تقویت زیرساخت‌های مالکیت فکری، از جمله شفافیت بیشتر قوانین و هماهنگ‌سازی دادگاه‌ها در ارتباط با احکام تعیین خسارات مرتبط با «IP» اشاره نمود که میل و رغبت شرکت‌های داخلی و خارجی برای فعالیت در حوزه مالکیت فکری در این کشور را بیشتر نموده است.
