روند افزایشی ثبت اختراعات حوزه انرژی‌های کم‌کربن
۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ روند افزایشی ثبت اختراعات حوزه انرژی‌های کم‌کربن

شواهد حاکی از آن است که تعداد پتنت‌های با ارزش در حوزه فناوری‌های مرتبط با انرژی‌های کم‌کربن، روند رو به رشدی در پیش گرفته است. بنا بر گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و دفتر ثبت اختراع اروپا (EPO) که تحت عنوان «پتنت و انتقال انرژی: روند جهانی نوآوری در فناوری انرژی پاک» انتشار یافته، در دوره زمانی ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ میلادی، تعداد پتنت‌ فامیلی‌های مرتبط با انرژی‌های کم‌کربن (Low-Carbon Energy Technologies)، با رشد تقریباً ۳/۳ درصدی همراه بوده‌اند.

یکی از چالش‌های بزرگ جوامع بشری که طی دهه‌های اخیر بحث‌های فراوانی را در سطح کارشناسان، سیاستمداران دولتی و حتی عموم مردم در پی داشته، تغییرات آب و هوایی ناشی از تولید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای است. در واکنش به این چالش، مجموعه متنوعی از فناوری‌های پاک و جایگزین پدید آمده که از آن جمله، می‌توان به فناوری‌های خورشیدی، خودروهای الکتریکی و ... اشاره نمود. با این حال، به نظر می‌رسد که هنوز هم این موج نوآوری کافی نبوده و باید سرمایه‌گذاری بیشتری در این حوزه صورت گیرد. بنابر گزارش انتشار یافته، علیرغم رشد یاد شده در تعداد پتنت‌های این حوزه، برای موفقیت در گذار به انرژی‌های پاک، نیازمند نرخ رشد بسیار بالاتری هستیم.

گزارش یاد شده، روند نوآوری در انرژی‌های کم‌کربن را در حد فاصل سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ میلادی و بر مبنای شاخص پتنت فامیلی‌های بین‌المللی (IPF) مورد بررسی قرار داده است. هر یک از این پتنت فامیلی‌ها، بیانگر یک اختراع ارزشمند هستند که درخواست ثبت آن در دو یا چند دفتر ثبت اختراع در سرتاسر جهان ارائه شده است. از آنجا که ثبت درخواست، ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل از ظهور محصولات در بازار و تجاری‌سازی کامل آن‌ها صورت می‌گیرد، اغلب به‌عنوان یک شاخص اولیه از روند آتی فناوری شناخته می‌شود. نکته جالب در خصوص ثبت اختراعات در فناوری‌های مرتبط با انرژی‌های پاک و کم‌کربن، این است که به غیر از یک افت نسبی در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ میلادی، در دو دهه گذشته همواره تعداد پتنت‌های این حوزه با روندی صعودی همراه بوده است. این رشد چشمگیر که بیشتر مرهون حوزه حمل‌ونقل الکتریکی است، کاهش تعداد پتنت‌های مرتبط با سوخت‌های فسیلی را از سال ۲۰۱۵ میلادی به این‌سو به دنبال داشته است.

بنابر اطلاعات موجود، از سال ۲۰۰۰ میلادی، بیش از ۴۲۰.۰۰۰ پتنت با موضوع انرژی کم‌کربن به ثبت رسیده است. در این میان، روند نزولی در برخی شاخه‌ها مانند تولید برق از منابع تجدیدپذیر (از سال ۲۰۱۲ به این‌سو کاهش یافته است)، بیانگر بلوغ این فناوری‌ها است. در مقابل، در سال‌های اخیر تعداد پتنت‌های مرتبط با حمل‌ونقل، ساختمان و تولیدات صنعتی، نسبتاً پایدار مانده و طی ۵ سال گذشته، بیشترین سهم از پتنت‌های انرژی کم‌کربن (تقریباً ۶۰ درصد) را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر، فناوری‌های توانمندسازی مانند باتری، هیدروژن، شبکه‌های هوشمند و جذب کربن، قوی‌ترین رشد را از سال ۲۰۱۷ به این‌سو تجربه نموده‌اند.

از منظر بازیگران و متقاضیان برتر نیز، شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی اروپایی با سهمی ۲۸ درصدی از کل پتنت‌های به ثبت رسیده در یک دهه اخیر، در رده نخست قرار داشته و متقاضیان ژاپنی و آمریکایی با ۲۵ و ۲۰ درصد، در رده‌های بعدی جای گرفته‌اند. کره جنوبی با ۱۰ درصد و چین با ۸ درصد، گروه‌ متقاضیان برتر را تکمیل می‌کنند.

فاتح بیرول (Fatih Birol)، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، در خصوص گزارش تهیه شده اظهار داشته: «احتمالاً حذف نیمی از میزان انتشار فعلی کربن که باید تا سال ۲۰۵۰ میلادی به صفر برسد، از طریق فناوری‌هایی که هنوز در بازار نیستند، قابل دستیابی می‌گردد. این امر، نیازمند یک جهش عظیم در نوآوری است. اما تاکنون اطلاعات پیرامون پیشرفت‌های صورت گرفته بسیار محدود بوده است. همکاری IEA و EPO و به‌کارگیری نقاط قوت دو نهاد، بنیادی محکم‌تر برای شناسایی و ردیابی نقاط قوت و ضعف در پتنت‌های این حوزه ایجاد نموده و تصویر بسیار بهتری از وضعیت انتقال انرژی در آینده فراهم می‌کند». آنتونیو کامپینوس (António Campinos)، رئیس دفتر ثبت اختراع اروپا نیز در این خصوص ابراز داشته: «این گزارش، یک اقدام واضح برای افزایش تحقیقات و نوآوری‌ها در حوزه فناوری‌های مرتبط با انرژی کم‌کربن و همچنین بهبود فناوری‌های موجود است. اگرچه برخی از روندهای قابل‌توجه در کشورها و بخش‌های مختلف صنعت شناسایی شده است، اما لزوم تسریع بیشتر نوآوری در فناوری‌های انرژی پاک، بسیار واضح است».