موضع جدید آمریکا در خصوص حمایت از پیشنهاد معافیت مالکیت فکری واکسن کووید-۱۹، نظام توزیع فعلی واکسن را به کلی متحول می‌نماید. در حالی‌که با تولید موفق واکسن، نگرانی‌های عمومی پیرامون این بیماری مرگبار تا حدی کاهش یافت، اما چالش‌ها و موانع توزیع مناسب، موجب شد تا باز هم چشم‌انداز کوتاه‌مدتی برای غلبه بر کرونا و عادی‌سازی شرایط در کشورهای مختلف متصور نباشیم. این در حالی است که چراغ روشن آمریکا به سازمان تجارت جهانی، علیرغم متضرر شدن شرکت‌های آمریکایی، آینده روشنی را نوید می‌دهد.
طی هفته‌های اخیر، اپیدمی در هند به اوج خود رسیده و همین عامل، باعث شد تا این کشور به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ واکسن، نتواند به تعهدات خود برای تحویل به موقع واکسن عمل نماید. از سوی دیگر، نمایندگان ۱۶۴ کشور عضو سازمان تجارت جهانی (WTO)، در حال بررسی پیشنهاد هند و آفریقای جنوبی، برای چشم‌پوشی موقتی از برخی قوانین مالکیت فکری در حوزه تولید واکسن هستند. این پیشنهاد که با مقاومت شدید شرکت‌های دارویی مواجه شده، همچون شمشیری دو لبه به نظر می‌رسد. در نگاه نخست، این تصمیم به نفع کشورهای ضعیف‌تر بوده و احتمالاً دسترسی به واکسن را تسهیل می‌کند. اما در طرف دیگر ماجرا، تجارب قبلی در حوزه نوآوری نشان داده که تضعیف قوانین مالکیت فکری و کاهش انگیزه نوآوران و مخترعین برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق‌و‌توسعه‌ای، عملاً به توقف نوآوری منتج شده و ضرر این مسئله، دامن تمامی کشورها را خواهد گرفت. همین موضوع، موجب شده بود تا سران کشورهای غربی و به‌طور خاص آمریکا، به‌عنوان میزبان بخش اعظم شرکت‌های تولیدکننده واکسن، طرف شرکت‌های دارویی را گرفته و از آن‌ها حمایت کنند.
حال، در آخرین تغییر و تحولات صورت گرفته، دولت بایدن در یک تصمیم مهم اعلام داشته که پس از بحث و بررسی‌های داخلی و مشورت با داروسازان آمریکایی، از کاهش موقت قوانین ثبت اختراع در مورد واکسن کووید-۱۹ پشتیبانی می‌کند. این تصمیم، می‌تواند عرضه جهانی را تحت تأثیر قرار داده و شکاف فعلی واکسیناسیون بین کشورهای ثروتمند و فقیر را کاهش دهد. لازم به تأکید است که این اقدام، یک گام مقدماتی بوده و به معنای برداشتن یک‌باره قوانین جهانی ثبت اختراع نخواهد بود. به معنای بهتر، شاید تصمیم دولت آمریکا را بتوان یک سیگنال حمایتی برای کمک به توزیع گسترده‌تر واکسن، آن هم پس از اطمینان نسبی از واکسیناسیون بخش عمده‌ای از جمعیت این کشور دانست.
کاترین تای (Katherine Tai)، نماینده سازمان تجارت آمریکا، در بیانیه‌ای اظهار داشته: «در حالی‌که دولت به‌شدت معتقد به حمایت از قوانین مالکیت فکری است، اما در راستای پایان دادن به این همه‌گیری، از چشم‌پوشی حفاظت‌های فعلی در واکسن‌های کووید-۱۹ حمایت می‌کند». گفتنی است که جو بایدن و کاترین تای، پس از درخواست‌های متعدد برای حمایت از چشم‌پوشی از قوانین سازمان تجارت جهانی، بررسی این مسئله را در دستور کار قرار دادند. در حالی‌که پیش از این، بایدن قول‌هایی برای توزیع گسترده‌تر واکسن داده بود، مقامات دولتی به رهبری تای، با بیش از دوازده ذینفع در بحث پتنت‌های مرتبط با واکسن کرونا (شامل شرکای تجاری، متخصصین و مقامات بهداشت، گروه‌های کارگری و تولیدکنندگان عمده واکسن) دیدار نمودند و پس از جمع‌آوری اطلاعات لازم، گزینه‌هایی به بایدن پیشنهاد گردید. در نهایت، وی تصمیم گرفت تا مطابق با قول انتخاباتی خود، از این معافیت حمایت نماید.
البته باید توجه داشت که پیش از این، برخی از شرکت‌های دارویی توسعه‌دهنده واکسن، رسماً از حمایت و پشتیبانی خود از متقاضیان واکسن صحبت کرده بودند. آسترازنکا، متعهد شده که تا پایان اپیدمی، کسب سود از واکسن خود را کنار گذاشته و مدرنا نیز، اعلام نموده که در این دوران، از اجرای حقوق انحصاری پتنت‌های خود صرف‌نظر می‌کند. این امر، به معنای صدور مجوزهای بهره‌برداری است که می‌تواند دسترسی به واکسن را تسهیل نماید. از سوی دیگر، قیمت تعیین شده برای واکسن آکسفورد، تنها ۵ دلار بوده که آن را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و در دسترس برای بسیاری از جوامع مبدل می‌سازد. بر این اساس، چیزی که باید نگرانی کشورها و متولیان بهداشتی آن‌ها را برانگیزد، زیرساخت‌های تولید و توزیع واکسن است و نه دسترسی بی‌قید و شرط به آن. از این منظر، نظام مالکیت فکری، نه‌تنها یک مانع برای دسترسی به واکسن نبوده، بلکه زیرساختی کلیدی برای تسهیل سرمایه‌گذاری و افزایش انگیزه در تولیدکنندگان دارویی، جهت توسعه واکسن محسوب می‌شود.
