دانشگاههای کالیفرنیا، «MIT» و استنفورد، در صدر فهرست صد دانشگاه دارنده گواهی ثبت اختراع در آمریکا قرار گرفتند. بر اساس این فهرست که دانشگاههای برتر دارنده پتنتهای کاربردی (یوتیلیتی پتنت) در سال ۲۰۲۰ میلادی را معرفی میکند، دانشگاه کالیفرنیا با ۵۹۷ گواهی ثبت اختراع و با اختلافی فاحش از دیگر دانشگاهها، در رده نخست قرار گرفته و «MIT» و استنفورد، به ترتیب با ۳۸۳ و ۲۲۹ پتنت، در ردههای بعدی قرار دارند.
طی سالهای اخیر، نوآوریهای دانشگاهی، به یکی از موضوعات داغ و مورد توجه سیاستگذاران، دانشگاهها و محققین مبدل شده است. با توجه به نقش کلیدی پتنت در حفاظت از این نوآوریها، شناسایی و رتبهبندی دانشگاههای نوآور، عمدتاً بر مبنای فعالیتهای ثبت اختراع صورت گرفته و گزارشهای متعددی در خصوص برترین دانشگاههای جهان انتشار مییابد. یکی از معتبرترین گزارشات مذکور، فهرست صد دانشگاه برتر جهان از منظر تعداد پتنتهای کاربردی گرنت شده است که توسط آکادمی ملی مخترعین (NAI) و انجمن صاحبان داراییهای فکری (IPO) انتشار مییابد. این گزارش، به خوبی تأیید میکند که سیستمهای مالکیت فکری و بهطور خاص سیستم پتنت، چه نقش مهم و کلیدی در تحقیقات و نوآوریهای دانشگاهی ایفاء میکنند. گزارش اخیر که برای نهمین سال متوالی منتشر شده، صد دانشگاه برتر در سال ۲۰۲۰ میلادی را معرفی میکند.
در این فهرست، دانشگاههای کالیفرنیا، «MIT» و استنفورد، به ترتیب با ۵۹۷، ۳۸۳ و ۲۲۹ گواهی ثبت اختراع، ردههای اول تا سوم را از آن خود نمودهاند. جالب اینجا است که اگرچه کالیفرنیا همچنان با اختلافی فاحش از دیگر رقبای خود پیشی دارد، اما این دانشگاه نسبت به سال ۲۰۱۹، با افت آمار ثبت اختراع مواجه شده است (۶۳۱ پتنت در سال ۲۰۱۹). این در حالی است که در طرف مقابل، «MIT» و استنفورد، جایگاه خود را به شکل محسوسی بهبود بخشیدهاند (این دو دانشگاه در سال ۲۰۱۹ میلادی، به ترتیب ۳۵۵ و ۲۱۷ گواهی ثبت اختراع داشتهاند که مؤید رشد ۷/۹ و ۵/۵ درصدی در سال ۲۰۲۰ میلادی میباشد). این تلاش، به صورت خاص به دانشگاه استنفورد کمک نموده تا صعودی دو پلهای را نسبت به فهرست ۲۰۱۹ تجربه نماید.
دانشگاه تگزاس، دانشگاه جان هاپکینز، مؤسسه تحقیقاتی پوردو، مؤسسه تحقیقاتی دانشآموختگان ویسکانسین، مؤسسه فناوری کالیفرنیا، دانشگاه تسینگهوا و کالج هاروارد، دیگر حاضرین در میان ده دانشگاه برتر میباشند. شکل زیر، تعداد گواهیهای ثبت اختراع این دانشگاهها را ارائه نموده است.
فهرست ده دانشگاه برتر اخذکننده یوتیلیتی پتنت از دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا در سال ۲۰۲۰ میلادی
پل سانبرگ (Paul R. Sanberg)، مدیر آکادمی ملی مخترعین آمریکا، با اشاره به نقش نوآوری در دانشگاهها، اظهار داشته: «دانشگاهها و مؤسسات حاضر در فهرست جدید، با تشویق اکتشافات و اختراعات دانشگاهی، نوآوری را در سرتاسر جهان اشاعه دادهاند. ما مفتخریم که برای نهمین سال پیاپی، با همکاری IPO، دانشگاههایی را که نقشی اساسی در توسعه جوامع و کمک به آنها داشتهاند، برجسته میکنیم».
یکی دیگر از نکات جالب این گزارش، سقوط چندین پلهای دانشگاه نفت و مواد معدنی ملک فهد عربستان است. این دانشگاه که در سال ۲۰۱۹ میلادی، با ۲۲۵ گواهی ثبت اختراع، در رده چهارم و بالاتر از دانشگاه استنفورد قرار گرفته بود، در فهرست جدید با ۱۲۷ پتنت و افت تقریباً ۴۵ درصدی، در رده چهاردهم دانشگاههای برتر قرار گرفته است. حضور دانشگاههای ملک عبدالعزیز و ملک سعود در ردههای ۳۳ و ۴۵ دانشگاههای برتر هم، از دیگر نکات قابل تأمل فهرست جدید است، بهویژه دانشگاه ملک عبدالعزیز که سال ۲۰۱۹ با ۳۴ گواهی ثبت اختراع، در رده ۸۲ قرار داشته و در سال ۲۰۲۰، با جهشی چشمگیر و اخذ ۷۱ پتنت، خود را بهعنوان یکی از دانشگاههای نوآور جهان مطرح نموده است. فارغ از این موضوع، حضور سه دانشگاه عربستانی در بین پنجاه دانشگاه برتر جهان، یک موفقیت بزرگ برای این کشور و زنگ خطری برای ایران به شمار میرود که رقابتی جدی و شانه به شانه برای بدل شدن به قطب فناوری و نوآوری در منطقه را در پیش رو دارد.