بررسی فعالیت‌های ثبت اختراع در خصوص فناوری‌های مرتبط با انرژی هوشمند، حکایت از سرمایه‌گذاری‌های گسترده شرکت‌های فناور مختلف در سراسر جهان دارد. شاهد این مسئله، افزایش بی‌سابقه ۴۶۹ درصدی آمار پتنت فامیلی‌های به ثبت رسیده طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ میلادی است. در این بین، «کوالکام» با اختلاف زیادی نسبت به سایر رقبا در این حوزه پیشی داشته و پس از آن، شرکت‌های «LG»، «مینگ یانگ»، «هوآوی» و «اریکسون» نقش‌آفرینی می‌کنند.
طی یک قرن گذشته، تقاضا برای دسترسی به انرژی الکتریسیته، با سرعت زیادی رو به افزایش نهاده و همین مسئله، قیمت‌ها را هم تحت تأثیر قرار داده است. بدیهی است که در چنین شرایطی، استفاده کارآمد از انرژی، امری ضروری خواهد بود. یک راهکار پیشنهادی برای غلبه بر چالش بی‌سابقه افزایش تقاضای انرژی، بکارگیری فناوری‌های هوشمندی است که کارایی را در زمینه‌های تبدیل انرژی، تولید، ذخیره‌سازی، انتقال و مصرف بهبود می‌بخشند. مفهوم «انرژی هوشمند»، به کل زنجیره ارزش، از تولید انرژی تا مصرف آن اشاره دارد. در حالی که برای قرن‌های متوالی، تولید انرژی با نیروگاه‌ها، زغال‌سنگ، گاز و نفت همراه بود، اما این چشم‌انداز به سرعت در حال تغییر است. امروزه گزینه‌های پایدارتری از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک مطرح شده‌اند (مثلاً با بکارگیری پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی، سوخت‌های زیستی، پمپ‌های حرارتی و نیروگاه‌های هیدروالکتریک) که البته به شبکه‌های توزیع هوشمند و امکانات ذخیره‌سازی مناسب هم نیاز دارند.
بحث انرژی‌های هوشمند را از یک منظر دیگر هم می‌توان نگریست. به موازات غیرمتمرکز شدن تولید انرژی و تلفیق آن با مقوله‌هایی همچون خانه‌های هوشمند، سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه‌ای هم به شدت افزایش یافته است. این به معنای طیف وسیعی از نوآوری‌های فناورانه است که به چتر حفاظتی مناسبی نیاز دارند. تحلیل داده‌های ثبت اختراع مرتبط با فناوری‌های هوشمند انرژی و رصد استانداردهای فنی و پتنت‌های ضروری استاندارد (SEPs)، نشان می‌دهد که طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ میلادی، روند درخواست‌ها و اعلام «SEP»های احتمالی کاملاً صعودی بوده است. همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌شود، تعداد پتنت فامیلی‌های به ثبت رسیده در حوزه فناوری‌های انرژی هوشمند، از ۱۲۹۶ مورد در سال ۲۰۱۲، به ۶۰۷۸ مورد در سال ۲۰۲۰ رسیده که یک رشد تقریباً ۴۶۹ درصدی را نشان می‌دهد. با توجه به ثبت ۴۳۰۰ پتنت فامیلی جدید در سال جاری میلادی (اطلاعات استخراج شده توسط «IPlytics» در آگوست ۲۰۲۱)، احتمالاً امسال نیز شاهد یک رکوردشکنی جدید در این زمینه خواهیم بود.
شکل ۱- تعداد استانداردها، پتنت فامیلی‌های ثبت شده و «SEP»های اعلام شده در حوزه انرژی هوشمند
نکته جالب‌توجه در زمینه نوآوری‌های مرتبط با فناوری‌های انرژی هوشمند، نقش کلیدی استانداردهای ارتباطی، از جمله «4G» و «5G» است که به همراه فناوری بی‌سیم و استانداردهای شبکه محلی (LAN)، به مهم‌ترین استانداردهای فعلی این حوزه مبدل شده‌اند. تعامل استانداردهای «5G» و «Wi-Fi» با انرژی هوشمند، مجموعه‌ای از فرصت‌ها و زمینه‌های جدید را پیش روی شرکت‌های فعال در این زمینه باز می‌کند. برای درک شرایط رقابتی در این صنعت و وضعیت فعلی رهبری فناوری‌های انرژی هوشمند، داده‌های ثبت اختراع از بهترین منابع به حساب می‌آیند. بر این اساس، کوآلکام با ۲۴۴۸ پتنت فامیلی در صدر قرار گرفته و شرکت کره‌ای «LG» و شرکت چینی مینگ یانگ (Ming Yang Smart Energy)، به ترتیب با ۵۳۴ و ۴۹۱ پتنت فامیلی، در رده‌های بعدی جای دارند. جدول زیر، ۲۰ شرکت برتر فعال در حوزه انرژی هوشمند را معرفی می‌نماید.
جدول ۱- بیست شرکت فعال در حوزه انرژی هوشمند
در مجموع، موفقیت در توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌های انرژی هوشمند، به سیاست‌های این رهبران فناوری و نوآوری‌های آتی آن‌ها بستگی دارد. آنچه مسلم است، با گران شدن عرضه و مصرف برق، بایستی پیشرفت‌هایی در بخش انرژی هوشمند صورت گیرد. این دستاوردها، نه تنها می‌تواند هزینه‌های یاد شده را کاهش دهد، بلکه می‌تواند منجر به کاهش انتشار دی‌اکسید کربن شده و سهم معناداری در مقابله با تغییرات آب و هوایی داشته باشد. از سوی دیگر، هنوز به‌طور کامل مشخص نشده که کدام سازمان‌ها استانداردسازی این فناوری را هدایت می‌کنند و کاربردهای اصلی انرژی هوشمند در کجا توصیف و استاندارد خواهد شد. آنچه بصورت شفاف باید به آن توجه داشت، لزوم رصد دقیق حوزه‌های مختلف فناوری در میان پتنت‌های فناوران فعال در این حوزه‌ها است؛ مسئله مهمی که هم سیاستگذاران و هم فناوران کشورمان باید به آن دقت داشته و از بعد فنی، رقابتی و استراتژیک، به تحلیل پتنت توجه ویژه‌ای داشته باشند.
