بررسیها نشان میدهد که شکاف جنسیتی حاکم بر فعالیتهای ثبت اختراع، اختراعات و نوآوریهای کمککننده به زنان را تحت تأثیر قرار داده است. این مسئله، بهویژه در حوزه سلامت و فناوریهای مرتبط با مراقبتهای بهداشتی مشهودتر بوده است.
نرخ پایین مشارکت زنان و اقلیتهای قومی در فعالیتهای نوآورانه، یکی از دغدغههای سیاستگذاران و متولیان ملی و بینالمللی حوزه علم، فناوری و نوآوری است. از آنجا که فعالیتهای ثبت اختراع را میتوان یک نماد خوب از نوآوری و فعالیت در زمینه توسعه فناوری دانست، تحقیقات زیادی پیرامون روند مشارکت مخترعین زن در ثبت و انتشار پتنت صورت گرفته که از آن جمله، میتوان به گزارش دفتر مالکیت فکری انگلیس و دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا اشاره نمود. بیشتر این مطالعات، علیرغم تأیید نرخ پایین مشارکت زنان در فعالیتهای ثبت اختراع، این موضوع را هم تأیید میکنند که جامعه در نتیجه این عدم مشارکت یا مشارکت پایین، متضرر میگردد. با این وجود، مطالعات جدید حکایت از آن دارد که بیشترین آسیب ناشی از مشارکت پایین زنان را خود جامعه زنان میبینند که نمود این مسئله، در پایینتر بودن نرخ نوآوریهای کمککننده به زنان دیده میشود.
رامبراند کونینگ (Rembrand Koning)، اقتصاددان و استاد دانشگاه هاروارد، مطالعات ویژهای در خصوص فعالیت زنان در حوزه نوآوری و ثبت اختراع انجام داده است. هنگامی که در سال ۲۰۱۷ میلادی، همسر وی نخستین فرزند خود را به دنیا آورد، عدم وجود فناوری مناسب برای مادران جدیدی که با عوارض بارداری و زایمان مواجه بودند، او و همسرش را متعجب نمود. استفاده از ترازوی بچه با یک دست کمی سخت بود، شیردوشهای موجود در بازار ناکارآمد بودند و منابع کمی برای کمک به رفع بیماری «Pre-Eclampsia» (نوعی عارضه بارداری همراه با فشار خون بالا و آسیب به کبد و کلیه) در دسترس بود. کونینگ در رابطه با این وضعیت میگوید: «به نظر میرسید که طراحان و توسعهدهندگان فناوریهای مراقبتهای بهداشتی، اطلاعات چندانی در مورد زایمان و مشکلات احتمالی پس از آن ندارند».
کونینگ یک اقتصاددان و در عین حال یک علاقهمند به موضوع نوآوری بود. وی با خود استدلال کرد که شاید علت اصلی این پدیده، کمیاب بودن زنان در فرآیند اختراع محصولات و نوآوریهای بهداشتی زنانه است. همین موضوع، باعث شد تا مطالعهای در این زمینه آغاز نماید. این مطالعه که نتایج آن در ژوئن سال جاری میلادی انتشار یافته، این نظریه را تأیید میکند: «تعداد کمی از پتنتها متعلق به زنان است و مخترعین زن، بهطور قابلتوجهی بیشتر از مردان برای ثبت اختراع محصولات بهداشتی زنانه اقدام میکنند».
برای یک بازه زمانی نسبتاً طولانی، پتنت عمدتاً یک تلاش مردانه محسوب میشد. گزارش انتشار یافته توسط مؤسسه تحقیقات سیاست زنان در سال ۲۰۱۶، نشان میدهد که تنها در ۷/۷ درصد از کل پتنتهای به ثبت رسیده در سالهای ۱۹۷۷ تا ۲۰۱۰ میلادی، نام یک زن بهعنوان مخترع اصلی درج گردیده است. جالبتر اینکه همین پتنتهای معدود هم بیشتر به محصولاتی نظیر جواهرات و پوشاک خلاصه شدهاند. کونینگ با باور به اینکه وقتی فرصت اختراع هر چیزی در اختیار افراد وجود دارد، آنها به سراغ چیزی میروند که تأثیر بسیار قوی بر آنها دارد، میافزاید: «وقتی مخترعان متنوع میشوند، مثلاً زنان مخترع بیشتر میشوند، این افراد ممکن است مشکلاتی را ببینند که مردان آنها را نادیده گرفتهاند».
کونینگ و همکارانش برای پی بردن به اینکه آیا این روند در حوزه سلامت هم صادق است، بیش از ۴۰۰ هزار پتنت زیست پزشکی ثبتشده در سالهای ۱۹۷۶ تا ۲۰۱۰ را بررسی نمودند. آنها دریافتند که در سال ۲۰۱۰، تنها 16.2 درصد از این اختراعات توسط تیمهای تحقیقاتی متشکل از زنان به ثبت رسیده است. البته این سهم پایین در حالی است که سهم زنان از این پتنتها در سال ۱۹۷۶، تنها ۶/۳ درصد بوده و روندی صعودی به خود گرفته است.
در مرحله بعد، محققین با استفاده از الگوریتم یادگیری ماشین، اختراعات مربوط به سلامت زنان و مردان را جداسازی نموده و ترکیب جنسیتی مخترعین هر یک را استخراج کردند. آنها دریافتند که تیمهای کاملاً زنانه، 35 درصد بیشتر از تیمهای کاملاً مردانه در ثبت فناوریهای مربوط به سلامت زنان مشارکت داشتهاند. در مقابل، تیمهای متشکل از مخترعین زن یا مخترعین مرد، با احتمال تقریباً برابر نسبت به ثبت اختراعات مرتبط با سلامت مردان مشارکت دارند. کونینگ معتقد است که دلایل متعددی برای این اختلاف فاحش وجود دارد: «تعداد نابرابر ثبت اختراع توسط مردان و زنان نشان میدهد که تعداد کمی از زنان، فرصت اختراع و نوآوری دارند. با توجه به موانعی که زنان در حوزه علوم و مهندسی با آن روبرو هستند، این موضوع اصلاً تعجبآور نیست!»
وی بر این باور است که این روند غالباً مردانه در مواردی که به بازار وارد میشوند هم قابل مشاهده است. سرمایهگذاران خطرپذیر، از اختراعات زنان کمتر استقبال میکنند، بهطوری که شرکتهای استارتآپی با رهبری زنان، تنها ۲/۳ درصد از کل سرمایهگذاری خطرپذیر سال ۲۰۲۰ در آمریکا را به خود اختصاص دادهاند. البته تقریباً ۱۲ درصد از ترکیب تصمیمگیران شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر را زنان تشکیل دادهاند و این امر، میتواند به اختراعات و نوآوریهایی که بیشتر به نفع زنان است، کمک کند. کونینگ در خصوص آینده میگوید: «امید ما این است که در ۲۰ سال آینده، برخی از این مسائل شروع به کمرنگ شدن نمایند».