در جهان امروز، حجم زیادی از پسماندهای بیمارستانی، همهروزه در تمامی بیمارستانها و مراکز بهداشتی و درمانی تولید میشود. در این میان، پسماند عفونی، حاوی عوامل زنده بیماریزایی است که توانایی بقا و زنده ماندن آنها با یکدیگر متفاوت است؛ بهعنوان مثال ویروس هپاتیت B در هوای خشک، بسیار پایدار است و تا چندین هفته بر روی سطوح زنده میماند. بهطور متوسط روزانه بیش از 72 تن انواع پسماند، تنها از سطح مراکز بهداشتی و درمانی شهر تهران جمعآوری میشود و این در حالی است که این میزان در سطح کشور، به مراتب بیشتر است. شرکت خدمات و ماشینآلات شفادرد، یکی از شرکتهایی است که کانون پتنت ایران بهمنظور حمایت از اکوسیستم نوآوری و دانشبنیان کشور، اقدام به ثبت دستاوردهای فناورانه آن در ادارات ثبت اختراع معتبر خارجی نموده است. ساخت دستگاههای بیخطرساز و استریل کننده پسماندهای خطرناک بیمارستانی، از جمله موفقیتهای این شرکت دانشبنیان است. سید مرتضی سادات، مدیرعامل شرکت خدمات و ماشینآلات شفادرد، در گفتوگو با واحد ترویج کانون پتنت ایران به معرفی این شرکت و محصولات دانشبنیان آن پرداخته است. گزارش زیر، چکیده این گفتوگو است:
از عمده مراکز تولیدکننده انواع پسماند عفونی، میتوان به بیمارستانها، مراکز بهداشتی و درمانی، آزمایشگاهها، کلینیکهای دامپزشکی، مراکز دفن پسماند و درنهایت زندانها اشاره کرد. پسماندهای عفونی، دارای انواع عوامل بیماریزا همچون انواع باکتری، ویروس و انگل هستند و چنانچه در محیط رها شوند، به انتقال بیماری به انسان و آلودگی زیستمحیطی منجر میگردند. ازطرفی مطابق با ماده 7 قانون مدیریت پسماند، مدیریت اجرایی پسماند خطرناک و ویژه بر عهده تولیدکنندگان این نوع از زبالهها است. ازطرفی باتوجه به ماده 64 ضوابط و روشهای مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی، بیخطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده توسط مراکز عمده تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه (مانند بیمارستانها) و در شهرهای متوسط و بزرگ باید در محل تولید انجام شود تا مخاطرات ناشی از حملونقل و هزینههای مربوطه به حداقل برسد. لذا بایستی سامانهای در نظر گرفته شود که بتواند انواع پسماند عفونی را بیخطر نموده و از طرفی مشکل زیستمحیطی بههمراه نداشته باشد. از این رو، شرکت شفادرد با ابداع و ساخت دستگاه 3flash، اقدام به برطرف سازی این مشکل زیستمحیطی نموده است.
عملکرد دستگاه بی خطرساز پسماند عفونی موسوم به (3flash)
در این دستگاه، ابتدا کیسههای حاوی پسماند عفونی یک به یک توسط کاربر وارد قسمت خردکن میشود. در ادامه و بعد از تکمیل ظرفیت دستگاه از پسماند عفونی، کل سیستم خردکن کیسههای حاوی پسماند عفونی و مایعات جمع شده در دستگاه وارد سیکل بی خطرسازی استریل میگردد.
شرایط سیکل استریل بدین شرح است که دما 121 درجه سانتیگراد، فشار 5 / 2 بار و زمان 30 دقیقه است. قابلذکر است که دما و زمان این دستگاه قابل تنظیم است. پس از سیکل بیخطرسازی، کاربر، پسماند بیخطر شده را که بهصورت بستهبندی شده است، از دستگاه خارج میکند. این دستگاه که در مراکز درمانی نصب شده، با بیخطرسازی کامل پسماند عفونی، ایمنی لازم را تا آنجا فراهم میسازد که این پسماندها حتی همراه با سایر پسماندهای عادی بیمارستان توسط شهرداری منطقه جمعآوری گردد. (منظور از بیخطرسازی، گندزدایی و از بین بردن عوامل میکروبی در پسماند عفونی است که باید قبل از دفن، امحا نهایی و یا جابهجایی از محل تولید مانند بیمارستانها، بی خطر و یا گندزدایی گردد.)
فناوری و اجزای تشکیلدهنده دستگاه flash3:
این دستگاه از دو قسمت عمده خردکن و مخزن نگهدارنده زباله تشکیل شده است. ابتدا پسماند توسط خردکن، خرد شده و سپس وارد مخزن میشود. سایر روشهای جدید و ابداعات ساخت این محصول بهشرح زیر است:
· دستگاه flash3 با کمک تیغههای چهارگانه خردکن، این قابلیت را دارد که بتواند انواع گوناگون پسماند عفونی را خرد کند. گفتنی است، پسماند عفونی از عناصر گوناگون مانند پارچه، فلزات و پلاستیک تشکیل شده است که ابعاد مختلفی دارند. از این رو، خردکن دستگاه بیخطرساز پسماند عفونی، باید این قابلیت را داشته باشد که بهراحتی بتواند همه این مواد را خرد کند.
· معمولاً در تمام اتوکلاوها، تنها فاز جامد استریل میگردد و امکان بیخطرسازی فاز مایع وجود ندارد. این درحالی است که در این دستگاه، فاز مایع از فاز جامد موجود در پسماند عفونی جدا شده و بهطور جداگانه استریل میشود.
· باتوجه به اینکه دمای مایعات نسبت به جامدات دیرتر بالا میرود، این سیستم طوری طراحیشده که دو فاز مایع و جامد را ازهم جدا کند و درواقع با خرد شدن پسماند ، فاز جامد وارد کیسه زبالهای که از قبل در دستگاه نصب شده است میشود و فاز مایع در سینی موجود در انتهای دستگاه جمع میگردد. در ادامه، ابتدا فاز مایع به کمک کلید پیشگرمکن که برای این منظور طراحیشده است گرم شده و دمای آن افزایش مییابد. در نتیجه در زمان استریل، سیستم سریعتر به دمای مدنظر میرسد و بدین ترتیب، دو فاز جامد و مایع، بیخطر میگردند.
· برای تماس کمتر کاربر با پسماند، این دستگاه بهگونهای طراحیشده است که کیسه پسماند عفونی از درب مربوط به قسمت خردکن دستگاه وارد شود و پسماند استریل شده بهصورت بستهبندی شده از درب دیگر خارج شود. بدین شرح که قبل از خردشدن پسماند، کاربر، 12 کیسه که از جنس PP است را در جایگاه مربوط به سینی تغذیه نصب میکند. در ادامه، پسماند بعد از خردشدن به داخل کیسههای تعبیهشده منتقل و وارد چرخه استریل میشود. سپس کاربر کیسههای پسماند استریل شده را از دستگاه خارج میکند.
· همچنین این دستگاه قابلیت خودشستشویی دارد. این دستگاه میتواند با دمای 131 درجه سانتیگراد و با کمک فشار آب و چرخش خردکن و سینی تغذیه، بهطور خودکار مورد شستشو قرار گیرد.
· از آنجا که در این دستگاه پسماند عفونی وارد و خرد میشود، به کمک فیلتر چندلایه و آنتی باکتریال موجود در مسیر خروجی هوای داخل دستگاه، مانع از انتشار بوی نامطبوع به محیط میشود.
مهمترین مزیت دستگاه استریل کننده پسماند عفونی flash3 این است که کاربر حداقل تماس با پسماند عفونی را دارد. پسماند مایع همزمان با پسماند جامد بیخطر شده و زمانی که کیسه حاوی پسماند جامد و مایع خرد میشود، پسماند جامد داخل کیسههای که از قبل در درون دستگاه تعبیهشده است، میشود؛ اما مایعات به سینی زیر کیسه ریخته میشود که به کمک عملکرد پیشگرم به دمای 50 الی 60 درجه میرسد. پس از اتمام خرد شدن، پسماند مایع و جامد توامان وارد مرحله دمایی و بیخطرسازی میشوند.
مقایسه با نمونههای مشابه خارجی
عمده چالشهای سامانههای استریل کننده مشابه، به شرح زیر است:
· نمونههای مشابه خارجی، برای بیخطرسازی فاز مایعات پسماند، طراحی نشدهاند. اما این دستگاه قادر است دو فاز جامد و مایع را بیخطر نماید.
· در سامانههای دارای خردکن مشابه خارجی، پسماند پس از خرد شدن در مخزن استریل کننده، تهنشین میشود که این مسئله نیاز به تمیز کردن دستگاه دارد. اما در دستگاه flash3 به دلیل اینکه پسماند خردشده وارد کیسه میشود، کمتر آلوده و کثیف میشود.
· در نمونههای مشابه خارجی، پسماند استریل شده بهصورت بستهبندی از دستگاه خارج نمیشود و کاربر بهسختی پسماند را از دستگاه خارج میکند و از طرفی این مسئله باعث افزایش تماس کاربر و پسماند میگردد. اما هدف از ساخت و اختراع این دستگاه، بیخطرسازی انواع پسماند عفونی است؛ به ترتیبی که کمترین تماس بین پسماند و کاربر برقرار گردد.
فروش به سازمانها و مراکز داخلی و خارجی
هماکنون، این دستگاه در مراکز بهداشتی و درمانی سراسر کشور نظیر بیمارستان تازه تأسیس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بیمارستان شهدای بناب، بیمارستان شهید رجائی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، بیمارستان ولیعصر(عج) قم و بیمارستان طالقانی چالوس نصب و بهرهبرداری شده و یک نمونه نیز به کشور اسپانیا صادرشده است.
حمایتهای دولتی و غیردولتی
شرکت خدمات و ماشینآلات شفادرد خواستار حمایت برای ثبت، تمدید و نگهداری از اختراعات و فناوریهای خود در ادارات ثبت اختراع معتبر خارجی بوده که کانون پتنت ایران نهایت همکاری و حمایت را در این زمینه با این شرکت دانشبنیان دارد. همچنین این شرکت خواستار کاهش روند بروکراسی اداری در راستای اخذ پروانه بهرهبرداری تولیدی است.