احتمالا، عبارت انتقال فناوری به گوشتان خورده است. مفهومی که با طیف متنوعی از دانشگاهیان، فناوران، صنعتگران، بازاریابان، سرمایهگذاران و حتی سیاستگذاران عرصه علم و فناوری گره خورده است و زنجیرهای از مراحل تولید دانش پژوهشی در مقیاس کوچک تا فروش و توزیع فراملی فناوریهای پیشرفته را در برمیگیرد. در تعریف انتقال فناوری به نقل از اداره ثبت اختراع اروپا آمده است: حرکت فناوری و یا دانش فنی از یک شخص یا سازمان، به شخص یا سازمان دیگر با هدف تبدیل تحولات نوآورانه به محصولات قابل فروش، انتقال فناوری نام دارد که میتواند به طور رایگان و یا از طریق صدور مجوز (لایسنس)، فروش و یا مشارکت متقابل رخ دهد. از این تعریف پیداست که عبارت انتقال فناوری زمانی به کار بسته میشود که خالقان یا پدیدآورندگان یک فناوری جدید قادر به پیشبرد فناوری نیستند. این ناتوانی ممکن است ناشی از فقدان منابع مالی (مثال: ناتوانی یک شرکت نوپا در تامین مالی برای آزمایش یک داروی جدید) و یا نبود اختیار برای ورود به فعالیت تجاری باشد (مثال: یک سازمان پژوهشی متکی به بودجه دولت نمیتواند به تجاریسازی بپردازد، چرا که این نوع فعالیت، خارج از محدوده کاری آن است).
جستجوی یک نوآور برای یافتن شخص یا سازمانی که بتواند گام بعدی را در توسعه فناوریاش بردارد و یا جستجوی یک راه حل نوآورانه برای مسئلهای که یک شخص یا سازمان با آن دستوپنجه نرم میکند، به انتقال فناوری منتهی خواهد شد. شایان توجه است که سرمایهگذاری یک بنگاه سرمایهگذاری خطرپذیر در یک شرکت نوپا و یا توسعه درونشرکتی محصول یک شرکت بزرگ، از مصادیق انتقال فناوری محسوب نمیشوند.
انتقال فناوری میتواند مفهوم گستردهای نیز داشته باشد. انتشار مقالات، ایراد سخنرانی در همایشهای علمی، مشاوره فناوری و مانند آن، همگی نمونههایی از نفوذ دانش و نوآوری از یک شخص به شخصی دیگر اند که میتوان آنها را ذیل مفهوم انتقال فناوری جای داد و در دو قالب رسمی و غیررسمی همانند شکل زیر طبقهبندی کرد.
به هر حال یکی از متداولترین شیوههای انتقال فناوری، صدور مجوز رسمی (لایسنس) برای به کارگیری و توسعه فناوری محافظتشده تحت حق ثبت اختراع (پتنت) است که در دفاتر انتقال فناوری دانشگاههای دنیا به ویژه آمریکا رایج است. جالب اینجاست که دفاتر انتقال فناوری در دانشگاههای آمریکا معمولا به دفاتر لایسنس فناوری معروف بوده و سالیانه قراردادهای لایسنس زیادی را منعقد میکنند (شکل زیر).
باید خاطر نشان کرد که درک درست از مفهوم انتقال فناوری به ایجاد ساختارهای درست در این زمینه منجر شده و مانع از تنزل کارکرد این دفاتر به دفاتری صرفا اداری، همانند آنچه که در برخی از دانشگاههای کشور مشاهده میشود، خواهد شد.
https://www.epo.org
https://autm.net
University Technology Transfer, What It Is and How to Do It, Johns Hopkins University Press (2020)