شانزدهمین دوره شاخص جهانی نوآوری (GII) در رویدادی به میزبانی سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو)، روز چهارشنبه، 5 مهر 1402(27 سپتامبر 2023 ) پس از نشستی با موضوع "نوآوری در مواجهه با عدم قطعیت" با حضور وزرا، رهبران تجاری و کارشناسان نوآوری منتشر شد.
وایپو، براساس این گزارش رتبه ایران را از میان 132 کشور، در جایگاه 62 ارزیابی کرده است. همچنین ایران از میان 37 کشور که در گروه کشورهای با درآمد متوسط به پایین دسته‌بندی می‌شوند در رتبه ششم قرار دارد. از طرفی در میان 10 کشور منطقه آسیای مرکزی و جنوبی در جایگاه دوم قرار گرفته‌است.
از دیگر خروجی‌های گزارش امسال رابطه بین سطح درآمد (GDP سرانه) و عملکرد نوآوری (نمره GII) را نشان می‌دهد. همچنین خط روند عملکرد نوآوری مورد انتظار را با توجه به سطح درآمد ارائه می‌کند. اقتصادهایی که بالاتر از خط روند، ظاهر می‌شوند، بهتر از حد انتظار عمل کرده‌اند و اقتصادهایی که پایین خط روند هستند عملکرد کمتری نسبت به انتظارات دارند. با این تعریف ایران بالای خط روند قرار گرفته و عملکرد بهتری نسبت به سطح درآمد خود داشته است.
بهترین رتبه‌های کسب شده توسط ایران در ارکان، پیچیدگی بازار، خروجی‌های نوآورانه و خروجی‌های دانش و فناوری هستند که به ترتیب رتبه 19، 43 و 55 را به خود اختصاص داده‌اند.
ایران در بروندادهای دانش و فناوری، بروندادهای خلاق، پیچیدگی بازار، سرمایه انسانی و تحقیقات، زیرساخت بالاتر از میانگین گروه با درآمد متوسط پایین عمل می‌کند. به صورت کلی ایران در بروندادهای دانش و فناوری، خروجی‌های خلاقانه، پیچیدگی بازار، سرمایه انسانی و تحقیقات و زیرساخت بالاتر از میانگین گروه با درآمد متوسط به پایین عمل می‌کند. از طرفی ایران در ارکان نامبرده به غیر از رکن زیرساخت، بالاتر از میانگین منطقه‌ای (آسیای مرکزی و جنوبی) عمل کرده‌است.
زیر شاخص 6.2.2 که در گزارش 2022 تحت عنوان کسب‌وکارهای جدید شناخته می‌شد در گزارش جدید تحت عنوان ارزش یونیکورن مطرح شده و رتبه ایران از 90 در سال 2022 با عنوان شاخص کسب و کار جدید به 48 در سال 2023 با عنوان شاخص ارزش یونیکورن رسیده است.
از میان 80 شاخص در مورد 10 شاخص اطلاعاتی از ایران برای ارزیابی در دسترس نبوده‌است. همچنین اطلاعات 18 شاخص بروز نیست که برنامه‌ریزی و هماهنگی بین نهادی و با نهاد ارزیاب نیاز است تا ارزیابی دقیق‌تر و واقعی‌تری از وضعیت توسعه نوآوری کشور لحاظ شود.
همانند سال قبل سه دانشگاه برتر کشور به ترتیب صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و تهران بوده‌اند همچنین تنها شرکتی که ارزیابی برند به وسیله شرکت BRAND FINANCE انجام داده است، بانک پاسارگاد است که ارزشی معادل 758.6 میلیون دلار را کسب کرده است.
کشور ایران همانند سال‌های گذشته، از نظر شاخص‌های خروجی نوآوری نسبت به ورودی‌های نوآوری رتبه بهتری کسب شده است. نقاط قوت اصلی نوآوری ایران شاخص «علائم تجاری بر اساس مبدا » با رتبه 1، «درصد فارغ التحصیلان علوم و مهندسی» با رتبه 3، ارزش بازار با رتبه 5 و شکل‌گیری سرمایه ناخالص با رتبه 9 جهان است.
در جدول ده شاخص برتر کشور ایران در شاخص نوآوری در سال 2023 آورده شده است.
| رتبه | کد | نام شاخص |
| 1 | 7.1.2 | علائم تجاری بر اساس مبدأ |
| 3 | 2.2.2 | فارغ‌التحصیلان علوم و مهندسی |
| 5 | 4.2.1 | ارزش بازار |
| 9 | 3.2.3 | شکل‌گیری سرمایه ناخالص |
| 11 | 7.1.4 | طرح‌های صنعتی بر اساس مبدأ |
| 13 | 6.1.1 | حق اختراع بر اساس مبدأ |
| 16 | 6.2.3 | هزینه‌های نرم‌افزاری |
| 20 | 4.3.3 | مقیاس بازار داخلی |
| 27 | 6.1.4 | مقالات علمی و فنی |
| 40 | 6.1.5 | اسناد قابل استناد H-index |
از نظر خروجی‌های دانش و فناوری نیز، ایران در شاخص «حق اختراع بر اساس مبدا » و «هزینه‌های نرم‌افزاری» به ترتیب رتبه 13 و 16 را کسب کرده است که شاخص اخیر نسبت به سال 2022 بهبود یافته و رتبه بهتری کسب کرده است. همچنین رتبه شاخص «اختراعات PCT» چهل است که نسبت به سال گذشته تغییر چندانی نداشته است.
در مقایسه با کشورهای منطقه، رتبه ایران از کشورهای کویت، گرجستان، عمان، ارمنستان، مصر، پاکستان، آذربایجان، لبنان در جایگاه برتری بوده لکن نسبت به کشورهای روسیه، عربستان سعودی، قطر، هند، ترکیه، مالزی، امارات فاصله دارد. نکته جالب توجه اینکه کشور ایران و اندونزی از نظر شاخص نوآوری در یک سطح بوده و لذا فرصت‌های همکاری دو جانبه فناورانه و نوآورانه می‌تواند به ارتقای جایگاه هر دو کشور بیانجامد.
در کل شاخص‌های بهبود یافته سال 2023 نسبت به سال 2022 شامل اثربخشی دولت، محیط کسب و کار، پژوهشگران، پایداری اکولوژیکی، تولید ناخالص داخلی به واحد مصرف انرژی، مقیاس بازار داخلی، اشتغال دانش‌بنیان، نفوذ دانش، خانواده‌های اختراع، پرداخت‌های مالکیت فکری، واردات با فناوری‌بالا، واردات خدمات ICT، هزینه‌های نرم‌افزاری، رسیدهای مالکیت فکری، پیچیدگی‌های تولید و صادرات، ارزش برند جهانی و صادرات کالاهای خلاق هستند.
وضعیت نوآوری کشور در تعدادی از سنجه‌ها نیز، به گونه‌ای بود که ضرورت برنامه‌ریزی برای بهبود برخی از زیرساخت‌ها، تنظیم‌گری، سیاست‌گذاری و بازنگری در برخی از قوانین و سیاست‌های موجود را نشان می‌دهد. مهمترین سنجه‌های نیازمند رویکردهای تحولی، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات برخط دولت، تنوع صنایع داخلی، بهره‌وری نیروی کار، تولیدات مبتنی برفناوری‌های پیشرفته، صادرات محصولات با فناوری‌های پیشرفته و عملکرد لجستیک است.
همچنین گزارش سال جاری شاخص جهانی نوآوری با رویکرد خوشه‌های علم و فناوری ارزیابی شده بود که شش خوشه از ده خوشه برتر در منطقه شرق آسیا و در کشورهای ژاپن، کره و چین متمرکز بود. شهر تهران نیز با رتبه 34 جز صد خوشه برتر علم و فناوری دنیا شناخته شده است که دارای مقالات و درخواست‌های ثبت اختراع از مسیر معاهده PCT بوده است.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر روی لینک زیر کلیک نمایید.
