آیین‌نامه حمایت از ثبت تحت معاهده همکاری ثبت اختراع (PCT)
مقدمه
آیین‌نامه حاضر در راستای تشریح سیاست‌های حمایتی کانون مدیریت دارایی‌های فکری از درخواست‌های ثبت اختراع تحت معاهده همکاری ثبت اختراع (PCT) در راستای حفاظت از مالکیت فناوری‌های مخترعان کشور تدوین شده و تمامی مفاد آن لازم‌الاجرا است.
ماده ۱- تعاریف
برای رعایت اختصار، تعاریف ذیل در آیین‌نامه حاضر استفاده می‌شود.
۱-۱- کانون
کانون مدیریت دارایی‌های فکری، که به‌عنوان نهاد مرتبط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و به عنوان یک نهاد سیاست‌گذار از سال ۱۳۹۴ فعالیت خود را آغاز نموده است، در این آیین‌نامه به اختصار کانون نامیده می‌شود.
۲-۱- کارگزار
منظور شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مالکیت فکری است که از طرف کانون مدیریت دارایی‌های فکری تأیید و معرفی می‌شوند.
۳-۱- سامانه
منظور از سامانه در آیین‌نامه حاضر سامانه آنلاین کانون مدیریت دارایی‌های فکری است.
۴-۱- اختراع
اختراع محصول، فرآیند یا روشی است که راه‌حل نوینی را برای انجام کاری ارائه می‌دهد یا راهکار فنی جدیدی را به‌منظور حل مشکلی پیشنهاد می‌کند و با الزامات ثبت اختراع (مراجعه به ماده ۳) انطباق دارد.
۵-۱- گواهی ثبت اختراع (پتنت)
گواهی ثبت اختراع سندی مبنی بر اعطای حق مالکیت به مالک/مالکان اختراع توسط اداره ثبت اختراع است که به موجب آن مالک این توانایی را دارد تا در کشوری که اختراع خود را ثبت نموده است برای مدتی معین از بهره‌برداری دیگران از آن ممانعت به عمل آورد.
۶-۱- متقاضی
منظور از متقاضیان کلیه افراد حقیقی و سازمان‌های حقوقی اعم از استارت‌آپ‌ها، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم‌و‌فناوری، مراکز رشد و غیره است که به‌عنوان مخترع یا مالک در تقاضانامه ثبت شده در سامانه معرفی می‌شود که در این آیین‌نامه به اختصار متقاضی نامیده می‌شود.
۷-۱- متقاضی رابط (فرد رابط)
متقاضی ثبت‌کننده تقاضانامه در سامانه به نمایندگی از کلیه متقاضیان به‌عنوان متقاضی رابط (فرد رابط) مسئولیت تمامی ارتباطات با کانون را بر عهده دارد و متعهد به رعایت تمامی حقوق مالک و مخترع تقاضانامه است. نیاز است تمامی مکاتبات با کانون از طریق سامانه کانون، پست الکترونیکی متقاضی رابط (که در سامانه معرفی کرده است)، یا از طریق ارسال نامه رسمی به کانون صورت پذیرد.
۸-۱- تقاضانامه
منظور از تقاضانامه، درخواست حمایت از تشکیل پرونده تحت معاهده PCT است که توسط متقاضی از طریق سامانه به کانون ارسال می‌شود.
۹-۱- مخترع
مخترع به افرادی گفته می‌شود که در شکلگیری ادعاهای اصلی اختراع نقش داشته باشند. مخترعان توسط متقاضی در هنگام ثبت تقاضانامه در سامانه معرفی می‌شود و در این آیین‌نامه به اختصار مخترع نامیده می‌شود.
۱۰-۱- مالک (صاحب امتیاز)
مالکیت اختراع به معنی داشتن کل یا بخشی از منافع مالی اختراع است. مالکان حقیقی و حقوقی توسط متقاضی در هنگام ارسال تقاضانامه از طریق سامانه معرفی می‌شوند و در این آیین‌نامه به اختصار مالک نامیده می‌شود.
۱۱-۱- معاهده PCT
معاهده همکاری ثبت اختراع (Patent Cooperation Treaty) یا PCT یک پیمان چندجانبه بین‌المللی تحت پوشش سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) است که حق‌تقدم ادعاهای تقاضانامه را به مدت ۳۰ ماه از تاریخ اولین تشکیل پرونده (Filing) در بیش از ۱۵۰ کشور عضو آن برای متقاضی حفظ می‌کند. هدف از تشکیل پرونده در PCT آن است که متقاضی زمان کافی برای شناسایی بازارهای اصلی در راستای تجاری‌سازی تقاضانامه را داشته باشد و پس از شناسایی بازار هدف، نسبت به ثبت در پایگاه ثبت اختراع خارجی مورد نظر اقدام نماید.
ماده ۲- ارسال تقاضانامه به کانون
ارسال تقاضانامه به کانون تنها از طریق سامانه امکان‌پذیر است و تقاضانامه‌های ارسال شده از طرق دیگر مشمول حمایت نمی‌شود و کانون هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال آن‌ها ندارد. ارسال دقیق و کامل تقاضانامه بطوریکه کلیه جزئیات فنی و مستندات مربوطه را پوشش دهد و مانعی برای ساخت دستگاه، انجام فرایند یا تهیه ماده مورد ادعا وجود نداشته باشد، ضروری است. کانون می‌تواند در صورت نیاز اطلاعات تکمیلی را از متقاضی دریافت نماید و صحت ادعای آن‌ها در خصوص فناوری، مخترع، مالک و غیره را بررسی کند. در صورت رعایت نشدن حق مالک توسط متقاضی، کانون هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال عواقب بعدی آن ندارد.
ماده ۳- فرایند ارزیابی تقاضانامه
۱-۳- الزامات ثبت اختراع
حمایت کانون منوط به ارزیابی تقاضانامه‌های ارسالی بر اساس استانداردهای بین‌المللی و شاخص‌های فنی-حقوقی است که طی آن الزامات ثبت اختراع از قبیل شرح کامل تقاضانامه و مستندات مربوطه، عدم خودافشایی، رعایت حق تقدم، عدم ارسال چند اختراع در قالب یک تقاضانامه، قابلیت ثبت موضوع تقاضانامه، شاخص نوآوری (Novelty)، شاخص گام ابتکاری (Inventive Step)، شاخص کاربردپذیری صنعتی (Industrial Application) و قابلیت پیادهسازی تقاضانامه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. ارزیابی تقاضانامه‌ها توسط کارگزاران رسمی کانون که قرارداد عدم افشا (NDA) دارند، صورت می‌گیرد.
۲-۳- نقص در تقاضانامه و نحوه پاسخ‌دهی
متقاضی موظف است در صورت وجود هرگونه ابهام یا نقص در تقاضانامه و مدارک ارسالی مطابق گزارش کانون/کارگزار که از طریق سامانه به اطلاع ایشان می‌رسد، ظرف مدت ۱۰ روز از طریق سامانه برای رفع نواقص و پاسخ به سوالات اقدام نماید. عدم پیگیری‌های لازم از سوی متقاضی به‌منزله انصراف تلقی شده و تقاضانامه از روند ارزیابی خارج می‌گردد.
۳-۳- نتایج ارزیابی
نتیجه و گزارش ارزیابی تقاضانامه از طریق سامانه برای متقاضی ارسال می‌شود. انواع نتیجه ارزیابی به شرح ذیل است:
حمایت از تقاضانامه (تایید): کانون تنها از ثبت ادعاهایی که در گزارش ارزیابی مورد تأیید قرار می‌گیرد، حمایت می‌کند. به‌علاوه، هرگونه تغییر محتوایی در تقاضانامه بعد از اعلام نتیجه ارزیابی نیازمند ارزیابی جداگانه است که مشمول تمامی مفاد آیین‌نامه حاضر می‌شود.
عدم‌حمایت: در این حالت تقاضانامه مورد حمایت کانون قرار نمی‌گیرد و از دستور کار خارج می‌شود.
۴-۳- درخواست ارزیابی مجدد
پس از اعلام نتیجه ارزیابی، متقاضی به مدت ۱۰ روز مهلت دارد که در صورت داشتن مستندات تکمیلی از طریق سامانه کانون نسبت به ثبت درخواست ارزیابی مجدد اقدام نماید. پس از درخواست ارزیابی مجدد در سامانه کانون، تقاضانامه به کارگزار انتخاب‌شده ارجاع داده شده و متقاضی موظف است نسبت به پرداخت هزینه ارزیابی مجدد به کارگزار اقدام نماید.
تبصره ۱- درخواست گزارش ارزیابی مجدد مشمول حمایت کانون نمی‌شود.
ماده ۴- حمایت کانون
۱-۴- میزان و نحوه حمایت
سهم حمایتی کانون از تقاضانامه‌های ارسالی به شرح زیر است:
۱- گزارش ارزیابی: حمایت ۶۰ درصدی تا سقف ۳۰ میلیون ریال
۲- ثبت تحت معاهده PCT: حمایت ۶۰ درصدی تا سقف ۴۰۰ میلیون ریال برای متقاضی حقیقی و حمایت ۴۰ درصدی تا سقف ۶۰۰ میلیون ریال برای متقاضی حقوقی
تبصره ۲- از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۲، سقف حمایت از ثبت اختراع تحت معاهده PCT برای متقاضیان حقیقی ۱ مورد در سال و برای اشخاص حقوقی (دانشگاه‌ها بسته نوع دانشگاه ۵ تا ۱۵ مورد در سال و شرکت‌ها بسته به نوع شرکت ۱ تا ۵ مورد در سال) خواهد بود.
تبصره ۳- متقاضی موظف است در حین ثبت تقاضانامه در سامانه کانون نسبت به انتخاب کارگزار از میان کارگزاران اعلام‌شده در سایت اقدام نموده و کارگزار انتخاب‌شده را طی فرم شماره ۱ (تعهدنامه) به کانون معرفی نماید.
تبصره ۴– متقاضی موظف است نسبت به بررسی‌های لازم از نظر حوزه اختراع، مدت زمان انجام خدمت و سایر شرایط موردنظر خود برای انتخاب کارگزار اقدام نماید. پس از ارجاع تقاضانامه به کارگزار معرفی‌شده از سمت متقاضی، تغییر کارگزار امکان‌پذیر نمی‌باشد.
تبصره ۵- متقاضی موظف است پس از اعلام نتیجه حمایت کانون برای ثبت تحت معاهده PCT، نسبت به برقراری ارتباط و همکاری کامل با کارگزار انتخاب‌شده اقدام نماید؛ در غیر این‌صورت، کانون هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال اتمام مهلت‌های قانونی و از بین رفتن حق‌تقدم تقاضانامه ندارد. بدیهی است کارگزار ثبت همان کارگزار ارزیابی تقاضانامه است.
تبصره ۶- حمایت کانون از ثبت تحت معاهده PCT شامل هزینه‌های نگارش و تشکیل پرونده، بوده و هرگونه درخواست دیگر از سوی متقاضی مانند تغییر مالکیت مشمول حمایت نمی‌شود.
تبصره ۷- تقاضانامه‌ای که دارای مالک با ملیت غیرایرانی است، تنها زمانی مشمول حمایت از ثبت تحت PCT می‌شود که متقاضی مابه‌التفاوت هزینه مربوطه را که به سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) پرداخت می‌گردد، برعهده گیرد.
تبصره ۸- تقاضانامه‌ای که قبلا توسط متقاضی تحت PCT ثبت شده است، مورد حمایت کانون قرار نمی‌گیرد.
تبصره ۹- تعهدات کانون از نوع تعهد به‌وسیله است و به‌هیچ‌وجه موفقیت فرآیند ثبت و اعطای گواهی ثبت اختراع را تضمین نمی‌کند.
۲-۴- موضوعات مورد حمایت
تقاضانامه‌هایی مورد حمایت کانون هستند که موضوعات آن‌ها از منظر معاهدات بین‌المللی و قوانین ثبت اختراع در ادارات معتبر قابلیت ثبت داشته باشد. در این راستا، موضوعات بیان شده در ذیل مورد حمایت کانون نیست:
- کشفیات (مانند پیدا کردن یک گیاه یا ماده معدنی در طبیعت)، نظریه‌های علمی، روش‌های ریاضی، روش‌های درمانی، نظریه‌های روانشناسی، آثار هنری (مانند نقاشی)، نظریه‌های اقتصادی و تجاری و روش‌های کسب‌و‌کار؛
- موضوعات انتزاعی که قابل ساخت نیستند (مانند برنامه‌های ورزشی) و یا در مرحله طراحی مفهومی هستند؛
- طرح‌ها، قواعد و روش‌های اجرای فعالیت ذهنی مانند بازی‌ها (Games)؛
- نرم‌افزار، کدنویسی، برنامه‌نویسی، معماری سیستم و پروتکل‌های ارائه و انتقال داده؛
- موضوعاتی که محدود به یک منطقۀ جغرافیایی خاص است و کاربرد گسترده‌تری ندارد (به‌عنوان مثال دستگاه‌های کشت زعفران تنها در ایران و نقاط محدودی از جهان که زعفران در آن‌ها کشت می‌شود کاربرد دارد و مورد حمایت کانون قرار نمی‌گیرد).
۳-۴- افشا و حق‌تقدم
هر فناوری که به هر زبانی در هر نقطه‌ای از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی (در قالب کتاب، مقاله، ثبت اختراع، کنفرانس، همایش، نمایشگاه، پایان‌نامه، خبر، معاهده و غیره) یا استفاده عملی افشا شده باشد، مورد حمایت کانون قرار نمی‌گیرد.
تبصره ۱۰- در صورتی‌که متقاضی پس از ارسال تقاضانامه به کانون در هر مرحله‌ای از فرایند ارزیابی، اعلام نتیجه، نگارش متن اختراع، فرایند ثبت و غیره اقدام به افشای تقاضانامه نماید، تقاضانامه از روند حمایتی کانون خارج شده و متقاضی موظف به پرداخت تمامی هزینه‌های صورت گرفته به کانون است. در صورت نیاز به افشا، لازم است متقاضی قبل از افشا با هماهنگی کانون و با هزینه شخصی نسبت به ثبت موقت تفاضانامه اقدام نماید.
تبصره ۱۱- تقاضانامه‌هایی که از زمان ثبت اظهارنامه آن‌ها در اداره ثبت اختراع ایران کمتر از هفت ماه گذشته باشد، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. در خصوص تقاضانامه‌هایی که بیشتر از هفت ماه از زمان ثبت اظهارنامه آن‌ها در اداره ثبت اختراع ایران گذشته باشد، نیاز است تا متقاضی قبل از ارسال تقاضانامه، با هماهنگی کانون و با هزینه شخصی، نسبت به ثبت موقت اقدام نماید و بعد از ارائه مدارک مربوطه به کانون، تقاضانامه خود را برای ارزیابی ارسال نماید.
تبصره ۱۲- در صورتی‌که موارد افشا شده توسط متقاضی به کانون اعلام نشود و در هر مرحله‌ای از فرایند ارزیابی، اعلام نتیجه، نگارش متن اختراع، فرایند ثبت و غیره سوابق افشا استخراج گردد، تقاضانامه از دستور کار کانون خارج می‌شود و متقاضی موظف است تا نسبت به پرداخت هزینه‌های انجام شده برای تقاضانامه اقدام نماید. در غیراینصورت سایر تقاضانامه‌های ارسالی از سوی متقاضی مورد حمایت کانون قرار نخواهد گرفت.
تبصره ۱۳- متقاضی مکلف است که در هر مرحله از فرایند ارزیابی، عقد قرارداد و ثبت، کلیه مدارک درخواستی شامل شرح اختراع، ادعانامه، نقشه‌های مربوطه و غیره را به زبان‌های فارسی و انگلیسی و بر اساس مؤلفه‌ها و اصول اعلامی از سوی کانون/کارگزار تهیه و در زمان اعلام شده ارائه نماید.
ماده ۵- انصراف متقاضی
چنانچه متقاضی در هریک از مراحل ارزیابی، ثبت موقت، نگارش و ثبت تحت PCT انصراف دهد، موظف است کلیه هزینه‌های انجام شده توسط کانون تا آن مرحله را پرداخت نماید.
ماده ۶- موارد انضباطی
کانون در موارد ذیل حق دارد که متقاضی را جریمه یا محروم نماید و یا از طرق قانونی و بنا به صلاحدید خود، اقدامات و پیگیری‌های لازم را انجام دهد و تقاضانامه مربوطه را از روند حمایت خارج کند:
- تقلب علمی و ارسال تصاویر و دستاوردهای دیگران به کانون (هرچند با کسب رضایت کامل آن‌ها)؛
- اعلام نکردن اسامی کلیه متقاضیان در تقاضانامه ارسالی؛
- مغایرت بین تقاضانامه ثبت‌شده در سامانه با تقاضانامه‌ای که برای ثبت نهایی به کانون یا کارگزاران معرفی شده تحویل داده می‌شود؛
- هرگونه عدم همکاری یا ایجاد اخلال در فرایندهای این کانون و یا کارگزاران آن؛
- هرگونه اقدام شخصی برای ثبت موقت یا دائم اختراع بدون هماهنگی با کانون؛
- عدم رعایت مفاد آیین‌نامه و قراردادهای منعقد شده بین کانون/کارگزار و متقاضی.
ماده ۷- مالکیت کانون
کانون یک نهاد حمایتی است و در قبال مبلغ حمایتی پرداختی از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری هیچ‌گونه ادعای مالکیتی نسبت به اختراع‌های ثبت شده ندارد.
ماده ۸- تصویب و اجرا
این آیین‌نامه در ۱ مقدمه، ۸ ماده و ۱۳ تبصره در تاریخ ۰۷/۰۵/ ۱۴۰۲ بازنویسی شده، به تأیید کمیته اجرایی کانون رسیده و از همان تاریخ قابل اجرا است.
