( فایل کامل مقاله به صورت PDF در این لینک)
مقدمه
مالکیت فکری به خلق و آفرینش از ذهن انسان مربوط است. این سیستم قانونی، حقوق مالکیت معنوی ایده ها و نوآوری ها را به داراییهای با ارزش قابل تجارت تبدیل می نماید. خلاقیت انسان در قالب اختراعات، اطلاعات، دانش و سایر موضوعات ناملموس، میتوانند درون و یا در ارتباط با محصولات و سرویسهایی باشند که در زندگی روزانه به آنها وابستهایم. بنابراین، تکنولوژی های جدید و بهبود یافته، دانش، اطلاعات محرمانه، نرم افزار و پایگاه داده ها و خلاقیتهای بکار رفته در تهیهی کتاب، کتابچهای راهنما، فیلم، نمایشنامه، نوارهای ویدیویی، تولیدات تلویزیونی، موسیقی، علائم تجاری معرف یک محصول یا سرویس، همگی می توانند توسط قوانین مالکیت معنوی و قوانین مربوط به منع رقابتهای ناعادلانه محافظت گردند. قوانین مالکیت معنوی شامل قانون حق ثبت اختراع، اسرار تجاری، علائم تجاری، نشان جغرافیایی، طراحی های صنعتی، توپوگرافی مدارهای مجتمع، پایگاه داده غیر اصلی، انواع جدید گیاهان، کپی رایت و حقوق مرتبط است.
دارایی های فکری می تواند مورد بهره برداری تجاری توسط خود مالک یا با اجازه مالک به توسط دیگران قرار بگیرد. یکی از روشهای بهرهبرداری مالکیت فکری از طریق صدور مجوز(Licensing) برای استفاده شخص یا طرف دیگر، از سوی مالک دارایی می باشد. "مجوز"(License) به معنی اجازه است که توسط مالک به دیگری به منظور استفاده از حق مالکیت فکری، در شرایط مورد توافق، برای یک هدف معین در یک سرزمین معین و برای یک دوره زمانی مورد توافق داده میشود.
قرارداد لیسانس یا مجوز بهرهبرداری، یکی از شیوه هایی است که سریع ترین رشد را در تجارت بینالملل داشته و به وسیله آن حقوق مالکیت فکری و دانش فنی در مقابل دریافت مبلغی که معمولاً حق امتیاز (ROYALTY) نامیده میشود به یک فرد یا شرکت دیگر برای مدتی معین واگذار و منتقل میشود.
دارنده یک حق مالکیت فکری به دلایل فراوانی ممکن است به انتقال فناوری تمایل پیدا کند. یک شرکت صاحب حق مالکیت فکری، با دریافت حق امتیاز، پروانه یا مجوزی را (LICENSE) به یک شرکت دیگر واگذار و منتقل می کند و او را مجاز می کند تا از علامت تجاری یا حق چاپ آثار هنری یا ادبی یا دانش فنی او برای ساخت محصول به منظور فروش استفاده کند.
صدور لیسانس مالکیت فکری اغلب در سه دسته عمده یعنی لیسانس فنآوری، لیسانس انتشار وپخش آثار هنری، و مجوز استفاده از علائم تجاری صورت گرفته میشود. تمرکز این مقاله بیشتر بر مجوز فنآوری، ثبت اختراع و اسرار تجاری خواهد بود.
اطلاعات فنی مانند فرمولها، فنون و روشهای اجرایی، اطلاعات تجاری مانند فهرست مشتریان و اطلاعات فروش، بازاریابی،روشهای مدیریت حرفه ای،ودر واقع هرگونه اطلاعات فنی تجاری یا بازرگانی، روش یا ابزاری که در یک فعالیت تجاری استفاده میشود ؛ شایسته حمایت است و می توان آن ها را به وسیله قرارداد های لیسانس انتقال داد.
مسئله ی رقابت و ارتباط آن با لیسانس
فقط آن دسته از شرکتهایی که تولید محصولات و خدمات بهتر با قیمت پایینتر را ارائه میدهند می توانند رقابتی و سودآور باشند و در بازار پویا و جهانی باقی بمانند. یک محصول بهتر ممکن است یک محصول جدید و یا یک محصول برتر باشد.یک محصول برتر ممکن است، برای مثال، حاصل یک فرایند "بهبود یافته تولید" باشد که از طریق کاهش زمان تولید و یا کاهش استفاده از منابع، باعث مقرون به صرفه بودن(سودآوری) شده است. یک محصول به موجب ویژگیهای جدید، کیفیت بالاتر، هزینه کمتر یا ترکیبی از موارد مذکور "برتر تلقی میگردد.
چگونه شرکتها به تقاضا برای محصولات جدید و بهتر (با قیمت رقابتی) پاسخ می دهند؟
محرکهای سنتی رشد اقتصادی مانند زمین، نیروی کار و سرمایه برای ایجاد مزیت رقابتی لازم و ایجاد تفاوت بین شرکتها کافی نیستند، شرکتها، در صورت نبودن مزیت رقابتی و تفاوت بسیار مشابه یکدیگر خواهند بود. راه حل در فنآوریهای جدید و یا بهبود یافته است. برای بسیاری از مردم فناوری معانی متفاوتی دارد. دیکشنری مریام- وبستر تکنولوژی را بعنوان "کاربرد عملی دانش، قابلیت برنامه عملی دانش و یا شیوهی انجام یک کار بخصوص با استفاده از فرآیندهای فنی، روش های مختلف در کنار دانش انجام آن کار است" دائرة المعارف بریتانیکا تکنولوژی را به عنوان "استفاده از دانش علمی در راستای اهداف عملی زندگی بشر تعریف میکند" و یا آن را گاهی اوقات به تغییر و دستکاری در محیط زیست انسان تعبیر می نماید.
فنآوری شامل استفاده از مواد، ابزارها، تکنیک، و منابع قدرت به منظور ساده و لذت بخش تر کردن زندگی و سازنده تر کردن کسب و کار می باشد. در حالی که علم با چگونگی و چرایی اتفاق وقایع مربوط میشود، فنآوری در ساخت و تولید متمرکز میشود. یک تعریف پر طرفدار از تکنولوژی این است که"تکنولوژی بهترین استفاده از اطلاعات علمی می باشد".
بنابراین، به طور کلی، فنآوری اشاره به محصول نهایی تحقیقات علمی و توسعه در قالب اختراعات و دانش است که به عنوان ابزار یا فرآیند در جهت تولید محصولات و خدمات بهتر بکار رفته و پاسخ مناسبی به نیازهای بازار می دهد. معمولا در بعضی تعاریف، ثبت اختراع معادل و برابر یک فنآوری در نظر گرفته شود که تعریف درستی نمیتواند باشد. معمولا، تعدادی اختراع با هم برای یک فنآوری استفاده میشوند و تعدادی فنآوری در کنار هم یک محصول، مثل یک دوربین یا یک ماشین را به وجود میآورد. چنین فنآوریهایی یا از طریق تحقیق و توسعه توسط شرکتها، به تنهایی ، و یا با همکاری سایر شرکتها بدست میآید؛ یا اینکه از طریق خرید فنآوریهای موجود در بازار.
معمولا عاقلانه است تا تکنولوژی را از طریق خرید فن آوریهای موجود در بازاربدست آورد تا اینکه زمان و منابع انسانی جهت کسب آن تخصیص یابد، به معنای دیگر اگر فنآوری های مورد نیاز بدلیل کمبود زمان، منابع انسانی و هزینه در درون شرکتها و سازمانها قابل تهیه و توسعه نمی باشند، خرید و استفاده از فن آوری های موجود در بازار (که توسط سایرین تهیه و ارائه گردیده اند) از نظر تجاری امری عاقلانه است. گاهی اوقات حتی لازم است تا برای استفاده از یک فنآوری خاص که در یک صنعت و یا استانداردهای ملی و بین المللی بکار می رود(مطابق رویه سازمانهای تنظیم کننده ی استاندارد) مجوز اخذ نمود. همچنین، اخذ مجوز زمانی نیاز میتواند نیاز شود که یک محصول جدید و یا بهبود یافته بصورت سهوی به حق مالکیت فکری دیگری تجاوز نموده باشد.
علاوه بر این، شرکتی که به یک محصول و یا فرآیند بهتر دست یافته است تلاش میکند تا بفهمد آیا ممکن است شرکتهای دیگری به دنبال آن محصول یا فرآیند باشند که این موضوع می تواند بعنوان یک کسب و کار مجزا از طریق انتقال دانش درآمدزایی را در پی داشته باشد. در واقع، تعدادی از شرکتها از حوزهی تولید محصول به حوزهی صدور لیسانس پتنت تغییر رویه دادهاند و یا صرفا" با هدف صدور لیسانس ( بدون تولید هیچ یک از محصولات) ایجاد شده اند.
امروزه حتی بزرگترین شرکتها، نه تنها جهت خدمات و مولفه های کلیدی، همهی امور را در داخل خود انجام نمیدهند بلکه در خصوص فناوری نیز از منابع بیرونی استفاده می نمایند. برخی از شرکتهای دیگر فقط فنآوری و برون سپاری تولید محصولات به شرکتهای دیگر در کشور خود و یا در خارج از کشور را (با استفاده از صدور مجوز) توسعه می دهند.
با توجه به خصلت ناملموس بودن مالکیت فکری، استفاده از آن توسط یکی، باعث کاهش استفاده آن توسط دیگری نمیشود. به عبارت دیگر، می توان فناوری را به طور همزمان توسط بسیاری از کاربران برای اهداف یکسان و یا متفاوت و بدون تأثیر در کیفیت و یا قابلیت های آن استفاده نمود. بنابراین صاحب فنآوری به طور بالقوه می تواند مجوز استفاده از فنآوری خود را به هر تعداد از متقاضیان فنآوری، به منظور به حداکثر رساندن پتانسیل درآمد از فنآوری خود تنها با شرایط محدود کننده توافق، واگذار نماید.در حقیقت، یک فناوری می تواند بعنوان پایه و مبنا برای طیف وسیعی از محصولات و خدمات مرتبط و یا نامربوط، توسط یک یا چند شرکت در تعدادی از مکانهای بالقوه بزرگ در یک یا بسیاری از کشورها، تبدیل شود.
( فایل کامل مقاله به صورت PDF در این لینک)
مقدمه
مالکیت فکری به خلق و آفرینش از ذهن انسان مربوط است. این سیستم قانونی، حقوق مالکیت معنوی ایده ها و نوآوری ها را به داراییهای با ارزش قابل تجارت تبدیل می نماید. خلاقیت انسان در قالب اختراعات، اطلاعات، دانش و سایر موضوعات ناملموس، میتوانند درون و یا در ارتباط با محصولات و سرویسهایی باشند که در زندگی روزانه به آنها وابستهایم. بنابراین، تکنولوژی های جدید و بهبود یافته، دانش، اطلاعات محرمانه، نرم افزار و پایگاه داده ها و خلاقیتهای بکار رفته در تهیهی کتاب، کتابچهای راهنما، فیلم، نمایشنامه، نوارهای ویدیویی، تولیدات تلویزیونی، موسیقی، علائم تجاری معرف یک محصول یا سرویس، همگی می توانند توسط قوانین مالکیت معنوی و قوانین مربوط به منع رقابتهای ناعادلانه محافظت گردند. قوانین مالکیت معنوی شامل قانون حق ثبت اختراع، اسرار تجاری، علائم تجاری، نشان جغرافیایی، طراحی های صنعتی، توپوگرافی مدارهای مجتمع، پایگاه داده غیر اصلی، انواع جدید گیاهان، کپی رایت و حقوق مرتبط است.
دارایی های فکری می تواند مورد بهره برداری تجاری توسط خود مالک یا با اجازه مالک به توسط دیگران قرار بگیرد. یکی از روشهای بهرهبرداری مالکیت فکری از طریق صدور مجوز(Licensing) برای استفاده شخص یا طرف دیگر، از سوی مالک دارایی می باشد. "مجوز"(License) به معنی اجازه است که توسط مالک به دیگری به منظور استفاده از حق مالکیت فکری، در شرایط مورد توافق، برای یک هدف معین در یک سرزمین معین و برای یک دوره زمانی مورد توافق داده میشود.
قرارداد لیسانس یا مجوز بهرهبرداری، یکی از شیوه هایی است که سریع ترین رشد را در تجارت بینالملل داشته و به وسیله آن حقوق مالکیت فکری و دانش فنی در مقابل دریافت مبلغی که معمولاً حق امتیاز (ROYALTY) نامیده میشود به یک فرد یا شرکت دیگر برای مدتی معین واگذار و منتقل میشود.
دارنده یک حق مالکیت فکری به دلایل فراوانی ممکن است به انتقال فناوری تمایل پیدا کند. یک شرکت صاحب حق مالکیت فکری، با دریافت حق امتیاز، پروانه یا مجوزی را (LICENSE) به یک شرکت دیگر واگذار و منتقل می کند و او را مجاز می کند تا از علامت تجاری یا حق چاپ آثار هنری یا ادبی یا دانش فنی او برای ساخت محصول به منظور فروش استفاده کند.
صدور لیسانس مالکیت فکری اغلب در سه دسته عمده یعنی لیسانس فنآوری، لیسانس انتشار وپخش آثار هنری، و مجوز استفاده از علائم تجاری صورت گرفته میشود. تمرکز این مقاله بیشتر بر مجوز فنآوری، ثبت اختراع و اسرار تجاری خواهد بود.
اطلاعات فنی مانند فرمولها، فنون و روشهای اجرایی، اطلاعات تجاری مانند فهرست مشتریان و اطلاعات فروش، بازاریابی،روشهای مدیریت حرفه ای،ودر واقع هرگونه اطلاعات فنی تجاری یا بازرگانی، روش یا ابزاری که در یک فعالیت تجاری استفاده میشود ؛ شایسته حمایت است و می توان آن ها را به وسیله قرارداد های لیسانس انتقال داد.
مسئله ی رقابت و ارتباط آن با لیسانس
فقط آن دسته از شرکتهایی که تولید محصولات و خدمات بهتر با قیمت پایینتر را ارائه میدهند می توانند رقابتی و سودآور باشند و در بازار پویا و جهانی باقی بمانند. یک محصول بهتر ممکن است یک محصول جدید و یا یک محصول برتر باشد.یک محصول برتر ممکن است، برای مثال، حاصل یک فرایند "بهبود یافته تولید" باشد که از طریق کاهش زمان تولید و یا کاهش استفاده از منابع، باعث مقرون به صرفه بودن(سودآوری) شده است. یک محصول به موجب ویژگیهای جدید، کیفیت بالاتر، هزینه کمتر یا ترکیبی از موارد مذکور "برتر تلقی میگردد.
چگونه شرکتها به تقاضا برای محصولات جدید و بهتر (با قیمت رقابتی) پاسخ می دهند؟
محرکهای سنتی رشد اقتصادی مانند زمین، نیروی کار و سرمایه برای ایجاد مزیت رقابتی لازم و ایجاد تفاوت بین شرکتها کافی نیستند، شرکتها، در صورت نبودن مزیت رقابتی و تفاوت بسیار مشابه یکدیگر خواهند بود. راه حل در فنآوریهای جدید و یا بهبود یافته است. برای بسیاری از مردم فناوری معانی متفاوتی دارد. دیکشنری مریام- وبستر تکنولوژی را بعنوان "کاربرد عملی دانش، قابلیت برنامه عملی دانش و یا شیوهی انجام یک کار بخصوص با استفاده از فرآیندهای فنی، روش های مختلف در کنار دانش انجام آن کار است" دائرة المعارف بریتانیکا تکنولوژی را به عنوان "استفاده از دانش علمی در راستای اهداف عملی زندگی بشر تعریف میکند" و یا آن را گاهی اوقات به تغییر و دستکاری در محیط زیست انسان تعبیر می نماید.
فنآوری شامل استفاده از مواد، ابزارها، تکنیک، و منابع قدرت به منظور ساده و لذت بخش تر کردن زندگی و سازنده تر کردن کسب و کار می باشد. در حالی که علم با چگونگی و چرایی اتفاق وقایع مربوط میشود، فنآوری در ساخت و تولید متمرکز میشود. یک تعریف پر طرفدار از تکنولوژی این است که"تکنولوژی بهترین استفاده از اطلاعات علمی می باشد".
بنابراین، به طور کلی، فنآوری اشاره به محصول نهایی تحقیقات علمی و توسعه در قالب اختراعات و دانش است که به عنوان ابزار یا فرآیند در جهت تولید محصولات و خدمات بهتر بکار رفته و پاسخ مناسبی به نیازهای بازار می دهد. معمولا در بعضی تعاریف، ثبت اختراع معادل و برابر یک فنآوری در نظر گرفته شود که تعریف درستی نمیتواند باشد. معمولا، تعدادی اختراع با هم برای یک فنآوری استفاده میشوند و تعدادی فنآوری در کنار هم یک محصول، مثل یک دوربین یا یک ماشین را به وجود میآورد. چنین فنآوریهایی یا از طریق تحقیق و توسعه توسط شرکتها، به تنهایی ، و یا با همکاری سایر شرکتها بدست میآید؛ یا اینکه از طریق خرید فنآوریهای موجود در بازار.
معمولا عاقلانه است تا تکنولوژی را از طریق خرید فن آوریهای موجود در بازاربدست آورد تا اینکه زمان و منابع انسانی جهت کسب آن تخصیص یابد، به معنای دیگر اگر فنآوری های مورد نیاز بدلیل کمبود زمان، منابع انسانی و هزینه در درون شرکتها و سازمانها قابل تهیه و توسعه نمی باشند، خرید و استفاده از فن آوری های موجود در بازار (که توسط سایرین تهیه و ارائه گردیده اند) از نظر تجاری امری عاقلانه است. گاهی اوقات حتی لازم است تا برای استفاده از یک فنآوری خاص که در یک صنعت و یا استانداردهای ملی و بین المللی بکار می رود(مطابق رویه سازمانهای تنظیم کننده ی استاندارد) مجوز اخذ نمود. همچنین، اخذ مجوز زمانی نیاز میتواند نیاز شود که یک محصول جدید و یا بهبود یافته بصورت سهوی به حق مالکیت فکری دیگری تجاوز نموده باشد.
علاوه بر این، شرکتی که به یک محصول و یا فرآیند بهتر دست یافته است تلاش میکند تا بفهمد آیا ممکن است شرکتهای دیگری به دنبال آن محصول یا فرآیند باشند که این موضوع می تواند بعنوان یک کسب و کار مجزا از طریق انتقال دانش درآمدزایی را در پی داشته باشد. در واقع، تعدادی از شرکتها از حوزهی تولید محصول به حوزهی صدور لیسانس پتنت تغییر رویه دادهاند و یا صرفا" با هدف صدور لیسانس ( بدون تولید هیچ یک از محصولات) ایجاد شده اند.
امروزه حتی بزرگترین شرکتها، نه تنها جهت خدمات و مولفه های کلیدی، همهی امور را در داخل خود انجام نمیدهند بلکه در خصوص فناوری نیز از منابع بیرونی استفاده می نمایند. برخی از شرکتهای دیگر فقط فنآوری و برون سپاری تولید محصولات به شرکتهای دیگر در کشور خود و یا در خارج از کشور را (با استفاده از صدور مجوز) توسعه می دهند.
با توجه به خصلت ناملموس بودن مالکیت فکری، استفاده از آن توسط یکی، باعث کاهش استفاده آن توسط دیگری نمیشود. به عبارت دیگر، می توان فناوری را به طور همزمان توسط بسیاری از کاربران برای اهداف یکسان و یا متفاوت و بدون تأثیر در کیفیت و یا قابلیت های آن استفاده نمود. بنابراین صاحب فنآوری به طور بالقوه می تواند مجوز استفاده از فنآوری خود را به هر تعداد از متقاضیان فنآوری، به منظور به حداکثر رساندن پتانسیل درآمد از فنآوری خود تنها با شرایط محدود کننده توافق، واگذار نماید.در حقیقت، یک فناوری می تواند بعنوان پایه و مبنا برای طیف وسیعی از محصولات و خدمات مرتبط و یا نامربوط، توسط یک یا چند شرکت در تعدادی از مکانهای بالقوه بزرگ در یک یا بسیاری از کشورها، تبدیل شود.
( فایل کامل مقاله به صورت PDF در این لینک)