وضعیت کلی علامت تجاری بر اساس گزارش 2016 وایپو
۰۳ اسفند ۱۳۹۵ وضعیت کلی علامت تجاری بر اساس گزارش 2016 وایپو
مقدمه
سازمان جهانی مالکیت فکری درقسمت دوم از گزارش سالیانه خود با عنوان "World Intellectual Property 2016" وضعیت کلی آخرین آمار سالیانه در دسترس برای علائم تجاری را ارائه نموده است. در این گزارش وضعیت علائم تجاری از زوایای مختلف نظیر میزان فعالیت های دفاتر ثبت، میزان علامت تجاری فعال، میزان درخواست ثبت علامت تجاری از منظر مناطق جغرافیایی، تولید ناخالص داخلی و سطح توسعه اقتصادی کشورها در سال 2015 میلادی مورد بررسی قرار گرفته است. 
بر اساس آمار استخراج شده از 161 دفتر مالکیت فکری، میزان تخمینی درخواست ثبت علامت تجاری در سال 2015 میلادی برابر با حدود 98.5 میلیون بوده است که در مقایسه با سال 2014 میلادی از رشد 15.3 درصدی برخوردار است. بخش بزرگی از این رشد مربوط به کشور چین می باشد که در این سال از رشدی بین 50 الی 85 درصدی در میزان درخواست های ثبت علائم تجاری برخوردار بوده است. لازم به ذکر است این میزان از رشد، بالاترین افزایش از سال 2000 میلادی به این سو محسوب می گردد. همان گونه که در شکل 1 مشاهده می گردد، میزان درخواست ثبت علائم تجاری پس از رکود سال 2007 و تجربه کاهش اندک در سال های 2008 و 2009، سیر صعودی خود را از سال 2010 میلادی شروع نموده است که این افزایش در سال های اخیر همچنان ادامه دارد. 
filereader.php?p1=main_c4ca4238a0b923820
شکل - میزان درخواست ثبت علائم تجاری

یکی از نکات قابل توجه در حوزه علائم تجاری در سال 2015 میلادی، هماهنگ سازی سیستم های ثبت درخواست در دفاتر ملی و منطقه ای و رفع مغایرت های بین آن ها از طریق برنامه کلاس بندی علائم مذکور می باشد که منجر به افزایش 13.7 درصدی فعالیت های ثبت علامت های تجاری نسبت به سال 2014 میلادی گردیده است. لازم به توضیح است بسیاری از دفاتر یاد شده از سیستم «Nice Classification» که نوعی کلاس بندی بین المللی از کالاها و خدمات در حوزه علائم و نشان های تجاری است، استفاده می کنند. (اطلاعات بیشتر در این زمینه در وبسایت www.wipo.int/classifications/nice قابل دسترس می باشد.)

دفاتر با بیشترین درخواست ثبت:
مشابه با دیگر حوزه های IP، بیشترین فعالیت در حوزه علائم تجاری نیز متعلق به کشور چین می باشد. این کشور در سال 2015 میلادی بیش از 60 درصد از رشد میزان درخواست ثبت علائم تجاری در سطح جهان را به خود اختصاص داده است. کشورهای ژاپن و هند به ترتیب با 10 درصد و درصد افزایش، در رتبه های بعدی قرار گرفته اند.
بر این اساس کشورهای چین، آمریکا و اتحادیه اروپا به ترتیب با 2/83  میلیون، 517  هزار و 366  هزار ثبتی در رتبه های اول تا سوم قرار گرفته اند. نکته قابل توجه در این زمینه رقابت نزدیک کشورهای چین و آمریکا از اوایل سال های 2000 میلادی تاکنون است که البته از سال 2005 میلادی، کشور چین با رشدی بیش از دو برابر آمریکا فاصله خود را بیشتر کرده است. در شکل 2، کشورهای دارای بیشترین میزان درخواست ثبت علائم تجاری آورده شده است. 

filereader.php?p1=main_c81e728d9d4c2f636
شکل- کشورهای دارای بیشترین درخواست ثبت علائم تجاری

نکته جالب توجه، اختصاص حدود 51 درصد از کل فعالیت های ثبت علائم تجاری به پنج کشور نخست این رده بندی است؛ این در حالی است که این رقم در سال 2005 میلادی، در حدود 35 درصد بوده است. در شکل 3، وضعیت پنج کشور فوق الذکر تشریح گردیده است.

filereader.php?p1=main_eccbc87e4b5ce2fe2
شکل3- وضعیت دفتر برتر در ثبت علائم تجاری

به گزارش «WIPO»، با بررسی دفاتر فعال در زمینه ثبت علائم تجاری در سال 2015 میلادی می توان دریافت در بین 20 کشور برتر، 18 کشور با افزایش فعالیت نسبت به سال قبل مواجه بوده اند که بیشترین رشد متعلق به کشورهای ژاپن، ایتالیا و چین می باشد. شایان ذکر است نسبت به سال 2014 میلادی، هیچ یک از 20 کشور مذکور تغییر نکرده اند ولی جایگاه برخی کشورها تغییر یافته است؛ برای مثال هند برای اولین بار بین کشور برتر قرار گرفته است.
درخواست های ثبت علامت تجاری دفاتر با توجه به اقامت متقاضیان در کشور مبدأ به دو دسته «Resident Applications» و «Applications Abroad» تقسیم می گردد. با بررسی دقیق تر، درخواست ثبت علائم تجاری با توجه به اقامت متقاضیان، می توان دریافت بیش از 78 درصد پرونده های تشکیل شده متعلق به ساکنین کشورهای مذکور بوده است که این امر نشان دهنده نقش برجسته فعالیت های ملی نسبت به درخواست های بین المللی ثبت علائم تجاری است. با توجه به آمار ثبت علائم تجاری توسط متقاضیان غیر مقیم، شهروندان آلمانی با بیش از 2 میلیون ثبت درخواست در دیگر دفاتر در رتبه اول قرار دارند؛ کشورهای آمریکا، انگلیس و ایتالیا در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. یکی از علت های عمده قرار گیری کشورهای اروپایی در رتبه های بالای این رده بندی، ثبت درخواست در دفتر اتحادیه اروپایی «EUIPO» و تأثیر آن در آمار درخواست های «applications abroad» می باشد. اگر آمار مرتبط با ثبت درخواست در دیگر کشورها را بدون در نظر گرفتن تأثیر «EUIPO» در درخواست های ثبت شده در اروپا بررسی نماییم، آمار دستخوش تغییرات فراوانی می گردد؛ برای مثال در چین بیش از 96 درصد از درخواست ها در داخل کشور چین ثبت گردیده است و تنها 4 درصد، درخواست حفاظت از علامت تجاری در خارج از مرزهای چین را ثبت نموده اند. این آمار برای دیگر کشورها نظیر برزیل اندونزی و هند نیز مشابه می باشد.
از بین درخواست های ثبت علائم تجاری که دفاتر ملی و منطقه ای از متقاضیان دریافت داشته اند، بیش از 4.5 میلیون علامت تجاری در سال 2015 میلادی ثبت گردیده است که از رشدی 26.6 درصدی نسبت به سال قبل برخوردار است. از این رشد، بیش از 79 درصد آن متعلق به کشور چین بوده و کشورهای کره جنوبی، آمریکا و اتحادیه اروپا رشدی تا درصدی در این سال داشته اند. همچنین با بررسی آمار جهانی پذیرش علائم تجاری در می یابیم که در حدود 27 درصد از مجموع پذیرش های انجام گرفته در خارج از محل سکونت متقاضیان انجام گرفته است.
با توجه به روند رو به رشد چین در ثبت علائم تجاری، سهم کشورهای آسیایی نیز نسبت به سال های گذشته افزایش داشته است. در شکل 4 و 5، مقایسه میزان علائم تجاری ثبت شده بر اساس مناطق جغرافیایی و نیز گروه های درآمدی تشریح گردیده است. بر این اساس سهم کشورهای دارای درآمد سرانه بالا از 57 درصد در سال 2005 به 40 درصد در سال 2015 کاهش و سهم کشورهای دارای درآمد متوسط از 32 درصد در سال 2005 به 49 درصد افزایش یافته است؛ این در حالی است که سهم کشورهای دارای درآمد پایین از علائم تجاری ثبت شده در این بازه زمانی ده ساله تغییر چندانی نداشته است.

filereader.php?p1=main_a87ff679a2f3e71d9
شکل 4 - توزیع علائم تجاری ثبت شده بر اساس گروه های درآمدی و مناطق جغرافیایی (سال 2005 میلادی)

filereader.php?p1=main_e4da3b7fbbce2345d
شکل 5 - توزیع علائم تجاری ثبت شده بر اساس گروه های درآمدی و مناطق جغرافیایی (سال 2015 میلادی)

وضعیت ثبت علائم تجاری با توجه به «GDP»
تفاوت در فعالیت های ثبت علائم تجاری در بین کشورهای مختلف می تواند متأثر از اندازه اقتصاد و نیز سطح توسعه اقتصادی کشورهای مذکور باشد. اگر آمار ثبت علائم تجاری را با توجه به «GDP» هر یک از کشورها مقایسه نماییم، کشورهایی نظیر پرتغال و لتونی بالاتر از کشورهایی با تولید ناخالص بالاتر نظیر استرالیا و آلمان قرار می گیرند. در شکل 6، علائم تجاری ثبت شده در داخل کشورها («Resident Applications») با توجه به میزان «GDP» در بین کشورهای منتخب مقایسه شده اند.

filereader.php?p1=main_1679091c5a880faf6
شکل 6- علائم تجاری ثبت شده در داخل کشورها («Resident Applications») با توجه به میزان «GDP»

وضعیت ثبت علائم تجاری در صنایع
اگر علائم تجاری به ثبت رسیده را بر اساس کلاس بندی کالاها و خدمات («Nice Classification») بررسی نماییم، کلاس شماره 35 مرتبط با تبلیغات، مدیریت کسب و کار و ادارات و دفاتر کسب و کار با 10.5 درصد، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. کلاس 9 که شامل کامپیوتر و نرم افزار، تجهیزات ضبط، ابزارهای اندازه گیری و عکاسی است با 7.1 درصد و کلاس 41 مرتبط با آموزش، محیط و فعالیت های ورزشی با 5.9 درصد رتبه های دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. در جدول 1، سهم هر یک از طبقات کالا و خدمات از ثبت علائم تجاری به تفصیل بیان گردیده است.

جدول 1 - سهم هر یک از طبقات کالا و خدمات از ثبت علائم تجاری
filereader.php?p1=main_aab9e1de16f38176f

همچنین سه صنعت کشاورزی، تحقیقات و فناوری و خدمات کسب و کار سه بخش صنعتی با بالاترین ثبت علائم تجاری در سال 2015 میلادی به شمار می روند؛ به طوری که هر یک از آن ها چیزی در حدود 13  تا 17 درصد از فعالیت های این حوزه را به خود اختصاص داده اند. در مقایل صنایع حمل و نقل با 5.2 درصد و مواد شیمیایی با 2.5 درصد، از کمترین سهم در ثبت علائم تجاری برخوردارند. در شکل 7، سهم صنایع مختلف از ثبت جهانی علائم تجاری بیان گردیده است.

filereader.php?p1=main_8f14e45fceea167a5
شکل 7- سهم صنایع مختلف از ثبت جهانی علائم تجاری

برخلاف بسیاری از اشکال IP، علائم تجاری می تواند با پرداخت هزینه های تمدید در زمان های تعریف شده، به طور نامحدود حفظ گردد؛ در سال 2015 میلادی، در حدود 36.5 میلیون علامت تجاری فعال در بیش از 130 دفتر در سراسر جهان وجود داشته است که بیانگر رشد 8.5 درصدی نسبت به سال 2014 میلادی است. در این زمینه نیز دفتر چین با 10.34 میلیون علامت تجاری فعال در سال 2015 در رتبه نخست قرار گرفته است.

روند رو به رشد در استفاده از سیستم مادرید:
برای حفاظت از علامت تجاری در کشورها و یا حوزه های قضایی متعدد، متقاضیان می توانند درخواست های خود را به طور مستقیم در هر دفتر منحصر به فرد (از طریق توافق پاریس) ثبت نمایند و یا درخواست خود را برای ثبت بین المللی (از طریق توافق مادرید) پیگیری نمایند. علاوه بر روند افزایشی استفاده از سیستم مادرید در سال 2015 (شکل 8)، این سیستم از لحاظ جغرافیایی نیز با پیوستن چهار عضو جدید کامبوج، الجزایر، گامبیا و جمهوری دموکراتیک خلق لائوس گسترش یافته است.

filereader.php?p1=main_c9f0f895fb98ab915
شکل 8- روند رو به رشد ثبت بین المللی علائم تجاری از طریق توافق مادرید