مقدمه
امروزه سرعت تغییرات فناورانه منجر به رقابت تنگاتنگ شرکت‌های بزرگ و کوچک به منظور افزایش سهم بازار خود از طریق استفاده گسترده از نوآوری‌های علمی و فنی در تولید محصول و ارائه خدمات گردیده است. با پر رنگ شدن نقش نوآوری و فناوری، محافظت از دستاوردهای نوآورانه علمی و فنی نیز به امری بسیار مهم و حیاتی بدل گشته است. توجه روز افزون شرکت‌های پیشرو به موضوع مالکیت فکری، علی‌الخصوص بحث ثبت پتنت، به خوبی مبین این روند است.در گزارش پیش رو با تمرکز بر تعداد پتنت ثبت شده و نیز تعداد پتنت‌های گرنت شده در سال 2016 میلادی، وضعیت کشورهای مختلف را بنا بر آمار استخراج شده از نهادهای مالکیت فکری آمریکا و اروپا (اداره ثبت اختراع آمریکا و اتحادیه اروپا) بررسی می‌گردد.
در سال 2016 میلادی، بیش از 532268 پتنت در USPTO و EPO انتشار یافته است. همچنین تعداد پتنت گرنت شده در این سال نیز برابر با 433332 عدد است. در جدول 1، ده کشور نخست در رتبه‌بندی بیشترین پتنت انتشار یافته و نیز تعداد پتنت‌های گرنت شده در سال 2016 میلادی قابل مشاهده است.
جدول 1- ده کشور برتر از نظر تعداد پتنت انتشار یافته و گرنت شده در USPTO و EPO
در ادامه این گزارش، وضعیت کشورهای مختلف از نظر انتشار پتنت و گرنت پتنت‌های ثبت شده در آمریکا و اروپا، به صورت تفکیک شده بررسی می‌گردد.
1- وضعیت انتشار پتنت در USPTO
بنا بر آمار جمع‌آوری شده، در سال 2016 میلادی 381344 عدد پتنت در اداره ثبت اختراعات آمریکا USPTO انتشار یافته است که از این تعداد بیش از نیمی از آن متعلق به کشور آمریکا است. پس از آمریکا که با 185523 پتنت در رتبه نخست قرار دارد، کشورهای ژاپن و کره جنوبی به ترتیب با 59768 و 25824 پتنت در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. نکته جالب توجه، اختصاص 22.5 درصد از کل پتنت‌های انتشار یافته به دو کشور آسیایی ژاپن و کره جنوبی است. لازم به ذکر است، تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده در سال 2016 میلادی برابر با 334368 پتنت بوده است. در جدول 2، اطلاعات تفصیلی مربوط به ده کشور نخست رده‌بندی کشورهای ثبت کننده پتنت در آمریکا ارائه گردیده است.
1- وضعیت انتشار پتنت در USPTO
بنا بر آمار جمع‌آوری شده، در سال 2016 میلادی 381344 عدد پتنت در اداره ثبت اختراعات آمریکا USPTO انتشار یافته است که از این تعداد بیش از نیمی از آن متعلق به کشور آمریکا است. پس از آمریکا که با 185523 پتنت در رتبه نخست قرار دارد، کشورهای ژاپن و کره جنوبی به ترتیب با 59768 و 25824 پتنت در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. نکته جالب توجه، اختصاص 22.5 درصد از کل پتنت‌های انتشار یافته به دو کشور آسیایی ژاپن و کره جنوبی است. لازم به ذکر است، تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده در سال 2016 میلادی برابر با 334368 پتنت بوده است. در جدول 2، اطلاعات تفصیلی مربوط به ده کشور نخست رده‌بندی کشورهای ثبت کننده پتنت در آمریکا ارائه گردیده است.
جدول 2- کشورهای دارای بیشترین پتنت انتشار یافته و گرنت شده در USPTO
همانگونه که از اطلاعات جدول 2 مشخص است، ده کشور نخست فهرست پتنت‌های منتشر شده در USPTO، بیشترین تعداد پتنت گرنت شده را نیز دارا هستند و تنها تفاوت، جابهجایی کشورهای چین و تایوان در این رده‌بندی است، به طوری که تایوان با 12823 پتنت گرنت شده از کشور چین با 10975 پتنت گرنت شده پیشی گرفته است.
اگر فهرست کشورهای دارای پتنت انتشار یافته در USPTO را بر اساس ناحیه جغرافیایی بررسی نماییم، میتوان چنین نتیجه گرفت که بعد از آمریکای شمالی، مرکزی و حوزه دریای کارائیب، کشورهای آسیایی با 121324 پتنت، 32 درصد از کل پتنت‌های ثبت شده در آمریکا را به خود اختصاص دادهاند. کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین و تایوان چهار کشور آسیایی با بیشترین ثبت پتنت در آمریکا به شمار میروند. در جدول 3، لیست ده کشور آسیایی با بیشترین پتنت ثبت شده در USPTO آمده است. یکی از نکات جالب فهرست مذکور، تعداد قابل توجه پتنت‌های گرنت شده کشور سنگاپور است که با 1865 پتنت گرنت شده در رتبه پنجم کشورهای آسیایی و رتبه پانزدهم رده‌بندی کلی قرار گرفته است. همچنین کشور تایلند با 52 پتنت گرنت شده از ایران پیشی گرفته و رتبه دهم کشورهای آسیایی با بیشترین پتنت گرنت شده را از آن خود نموده است.
اگر فهرست کشورهای دارای پتنت انتشار یافته در USPTO را بر اساس ناحیه جغرافیایی بررسی نماییم، میتوان چنین نتیجه گرفت که بعد از آمریکای شمالی، مرکزی و حوزه دریای کارائیب، کشورهای آسیایی با 121324 پتنت، 32 درصد از کل پتنت‌های ثبت شده در آمریکا را به خود اختصاص دادهاند. کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین و تایوان چهار کشور آسیایی با بیشترین ثبت پتنت در آمریکا به شمار میروند. در جدول 3، لیست ده کشور آسیایی با بیشترین پتنت ثبت شده در USPTO آمده است. یکی از نکات جالب فهرست مذکور، تعداد قابل توجه پتنت‌های گرنت شده کشور سنگاپور است که با 1865 پتنت گرنت شده در رتبه پنجم کشورهای آسیایی و رتبه پانزدهم رده‌بندی کلی قرار گرفته است. همچنین کشور تایلند با 52 پتنت گرنت شده از ایران پیشی گرفته و رتبه دهم کشورهای آسیایی با بیشترین پتنت گرنت شده را از آن خود نموده است.
جدول 3- کشورهای آسیایی دارای بیشترین پتنت انتشار یافته و گرنت شده در USPTO
2- وضعیت انتشار و گرنت پتنت در EPO
اگر کشورهای مختلف را از منظر پتنت‌های ثبت شده اروپایی مقایسه نماییم، بر اساس آمار EPO بیش از 150924 پتنت انتشار یافته است که باز هم کشور آمریکا در صدر جدول بیشترین پتنت اروپایی ثبت شده قرار می‌گیرد؛ پس از آمریکا که با 42716 پتنت در رده نخست قرار گرفته، کشورهای آلمان و ژاپن به ترتیب با 22442 و 20823 پتنت در رده‌های دوم و سوم جای دارند. سهم سه کشور مذکور نسبت به کل پتنت‌های ثبت شده در EPO برابر با 58 درصد است که در مقایسه با سهم 71 درصدی سه کشور نخست در USPTO، نشان‌دهنده پراکندگی بیشتر پتنت‌های اروپایی نسبت به پتنت‌های ثبت شده در آمریکا است. لازم به ذکر است، تعداد پتنت‌های گرنت شده در «EPO» در سال 2016 میلادی برابر با 98964 پتنت بوده است. در جدول 4، ده کشور نخست رتبه‌بندی کشورهای با بیشترین پتنت اروپایی انتشار یافته قابل مشاهده است.
اگر کشورهای مختلف را از منظر پتنت‌های ثبت شده اروپایی مقایسه نماییم، بر اساس آمار EPO بیش از 150924 پتنت انتشار یافته است که باز هم کشور آمریکا در صدر جدول بیشترین پتنت اروپایی ثبت شده قرار می‌گیرد؛ پس از آمریکا که با 42716 پتنت در رده نخست قرار گرفته، کشورهای آلمان و ژاپن به ترتیب با 22442 و 20823 پتنت در رده‌های دوم و سوم جای دارند. سهم سه کشور مذکور نسبت به کل پتنت‌های ثبت شده در EPO برابر با 58 درصد است که در مقایسه با سهم 71 درصدی سه کشور نخست در USPTO، نشان‌دهنده پراکندگی بیشتر پتنت‌های اروپایی نسبت به پتنت‌های ثبت شده در آمریکا است. لازم به ذکر است، تعداد پتنت‌های گرنت شده در «EPO» در سال 2016 میلادی برابر با 98964 پتنت بوده است. در جدول 4، ده کشور نخست رتبه‌بندی کشورهای با بیشترین پتنت اروپایی انتشار یافته قابل مشاهده است.
جدول 4- کشورهای دارای بیشترین پتنت انتشار یافته در EPO
با دقت در فهرست کشورهای دارای پتنت در EPO میتوان دریافت کشورهای عضو EPO در حالت کلی در رده‌های بالاتری نسبت به فهرست کشورهای دارای پتنت در USPTO قرار گرفته‌اند؛ همین امر باعث تنزل رتبه دیگر کشورها از جمله کشورهای آسیایی در فهرست مذکور گردیده است. کشورهای آسیایی در سال 2016 میلادی بیش از 36871 پتنت اروپایی منتشر نمودهاند که سهمی در حدود 24 درصد از کل پتنت‌های منتشر شده را شامل می‌گردد. در جدول 5، ده کشور آسیایی با بیشترین پتنت ثبت شده در EPO آمده است. لازم به ذکر است ایران با 6 پتنت اروپایی در رتبه سیزدهم کشورهای آسیایی و پنجاه و پنجم کشورهای جهان قرار گرفته است.
جدول 5- کشورهای آسیایی دارای بیشترین پتنت انتشار یافته در EPO
بررسی تعداد پتنت‌های اروپایی گرنت شده توسط کشورهای مختلف بیانگر پیشی گرفتن کشورهای اروپایی در این زمینه است؛ به طوری که فهرست ده کشور با بیشترین پتنت اروپایی گرنت شده با خروج چین و جایگزینی توسط کشور سوئد در فهرست مذکور، دستخوش تغییر گردیده است. در جدول 6، لیست ده کشور با بیشترین پتنت گرنت شده در EPO قابل مشاهده است.
جدول 6- کشورهای دارای بیشترین پتنت گرنت شده در EPO
از نکات قابل توجه در مورد تعداد پتنت‌های ثبت شده در سال 2016 میلادی، تفاوت بسیار زیاد کشور تایوان در رده‌بندی USPTO و EPO است؛ این کشور با 14052 پتنت ثبت شده در آمریکا، رتبه ششم را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که تعداد پتنت‌های اروپایی این کشور بسیار کمتر بوده و با 1377 پتنت در رتبه هفدهم قرار گرفته است.
3- وضعیت ایران در ثبت و گرنت پتنت
ایران در سال 2016 میلادی موفق به انتشار 94 پتنت گردیده که از این تعداد 88 پتنت در USPTO و 6 پتنت در EPO منتشر شده است. بر این اساس، ایران در رتبه چهل و یکم فهرست USPTO، رتبه پنجاه و پنجم فهرست EPO و رتبه چهل و چهارم فهرست کلی قرار گرفته است.
در بین کشورهای آسیایی نیز، ایران در رتبه دهم فهرست USPTO جای گرفته است؛ با توجه به تعداد پتنت انتشار یافته توسط امارات متحده عربی که با 130 پتنت در رتبه نهم قرار دارد، ارتقاء رتبه ایران کار نسبتاً مشکلی خواهد بود. از سوی دیگر، کشور تایلند که با 81 پتنت ثبت شده در آمریکا در رتبه یازدهم قرار گرفته است، با توجه به 23 پتنت انتشار یافته در EPO، توانسته است جای ایران را در رده‌بندی کلی کشورهای آسیایی به خود اختصاص دهد. شایان ذکر است ایران با 6 پتنت اروپایی در جایگاه سیزدهم کشورهای آسیایی قرار گرفته است.
اگر وضعیت ایران را از نظر تعداد پتنت گرنت شده بررسی نماییم به نتایج جالب توجهی خواهیم رسید؛ ایران دارای 30 پتنت گرنت شده در سال 2016 میلادی است که از این تعداد فقط یک مورد مربوط به پتنت‌های ثبت شده در EPO بوده و مابقی متعلق به پتنت‌های ثبت شده در آمریکا است. همین امر موجب تنزل رتبه ایران در فهرست پتنت‌های گرنت شده در EPO گردیده است به طوری که رتبه ایران در فهرست USPTO و EPO و فهرست کلی به ترتیب برابر با 45، 59 و 48 است.
4- گراف
شکل 1- کشورهای دارای بیشترین تعداد پتنت ثبت شده در USPTO و EPO
شکل 2- سهم کشورهای دارای پتنت در USPTO
شکل 3- سهم کشورهای دارای پتنت در EPO
شکل 4- کشورهای آسیایی دارای بیشترین پتنت گرنت شده در USPTO و EPO
