۳۰ خرداد ۱۳۹۶ گزارش تحلیلی بازار پتنت در سال 2016 میلادی- قسمت سوم
مقدمه
در قرن حاضر اغلب کشورهای توسعه یافته با گذر از اقتصاد مبتنی بر تولید محصول، به سمت نوع جدیدی از سیستم های اقتصادی که در آن دانش و مهارت های فناورانه موتور اصلی توسعه محسوب می گردد، گرایش پیدا کرده اند. یکی از چالش های مهم در اقتصاد دانش بنیان، دارایی های فکری است، که در سالیان اخیر از اهمیت قابل توجهی برخوردار گردیده است. بنا بر تحقیقات انجام گرفته، بیش از نیمی از ارزش شرکت های بزرگ مربوط به دارایی های ناملموس آن ها است. دارایی های فکری نظیر نشان های تجاری معتبر، پتنت های با ارزش و ... به واسطه حقوق انحصاری که برای صاحبان آن فراهم می نماید، مهمترین بخش دارایی های ناملموس را تشکیل می دهد.
سرمایه گذاری بسیار زیاد شرکت های نوآور در حفاظت از دارایی های فکری خود از یک سو و پتانسیل بالای این حقوق انحصاری در کسب سود از سوی دیگر، منجر به ایجاد یک بازار رو به رشد برای مبادلات پتنت گردیده است. با این حال، یکی از موانع جدی بر سر راه رشد هر چه بیشتر بازار مذکور، ابهام در نحوه ارزش گذاری پتنت و تعیین قیمت عادلانه در بازار مبادلات می باشد. در گزارش حاضر، به عنوان سومین قسمت از سلسله گزارشات تحلیلی بازار پتنت در سال 2016 میلادی، به تحلیل و بررسی فرآیند قیمت گذاری پتنت پرداخته می شود. 

filereader.php?p1=main_d3d9446802a442597

قیمت گذاری پتنت؛ چرا و چگونه؟
چه قیمتی می تواند برای یک پتنت مناسب به حساب آید؟ به عنوان یک خریدار و یا فروشنده پتنت، می بایست به دنبال چانه زنی تحت هر شرایط باشیم و یا باید در کمترین زمان ممکن معامله را به سرانجام برسانیم؟ پاسخ به سؤالات فوق، بدون داشتن یک چارچوب ارزش گذاری جامع، بسیار دشوار خواهد بود. یکی از نکات کلیدی این است که در صورت عدم وجود یک بازار واقعاً عمومی، که در آن خریدار و فروشنده می توانند ارزش پتنت را بر اساس مقایسه با دیگر موارد موجود در بازار تعیین نمایند، سؤالات و ابهامات زیادی در زمینه نحوه قیمت گذاری پتنت ها به وجود می آید. هدف از تجزیه و تحلیل جامع فرآیند قیمت گذاری، این است که بدانیم در چه مواقعی یک قیمت عادلانه و مقرون به صرفه و یا یک معامله خوب محسوب می گردد.
یکی از مهمترین فواید قیمت گذاری معقول در بازار مبادلات پتنت، افزایش احتمال انجام مبادله و در نتیجه افزایش نقدینگی در زمان کوتاه تر می باشد؛ برای مثال، فروشنده تازه کاری را در نظر بگیرید که بر روی یک پکیج دارایی فکری شامل سه پتنت خود، برچسب سه میلیون دلاری درج نموده است. این در حالی است که با توجه به شاخص های ارزش گذاری پتنت، بسته مورد نظر در حدود 350000 دلار قیمت خواهد داشت. فروشنده مذکور قیمت اولیه خود را معقول می داند و بر آن اصرار می ورزد، ولی با توجه به عدم استقبال خریداران از این قیمت، وی حاضر به تغییر قیمت تا یک دهم قیمت قبلی نیز می گردد. با توجه به این که بسیاری از فروشندگان بازار مبادلات پتنت، در واقع صاحب امتیاز پتنت های مذکور نیز به حساب می آیند، ارزش گذاری های این چنینی چندان عجیب نمی نماید.
در فرآیند قیمت گذاری از داده های مختلفی می توان استفاده نمود. یکی از کلیدی ترین داده های مورد استفاده، اطلاعات مربوط به درخواست قیمت است. نویسندگان با بررسی بیش از 400 مورد درخواست قیمت در بازه زمانی سال های 2015 الی 2016 میلادی، به نتایج جالب توجهی رسیده اند. برای مثال، میانگین قیمت هر بسته دارایی فکری در حدود 197000 دلار می باشد. این در حالی است که میانگین قیمت برای هر US پتنت به بیش از 270000 دلار می رسد. در شکل 1، توزیع درخواست قیمت نشان داده شده است. بر اساس توزیع مذکور، بیش از 65 درصد بسته های بررسی شده در محدوده قیمتی بین 250000 الی میلیون دلار قرار گرفته اند. بیشتر کارگزاران واسطه در بازار مبادلات پتنت، ارزش پتنت های خود را در این دامنه قیمتی تعیین می نمایند. 
filereader.php?p1=main_c4ca4238a0b923820
شکل - توزیع درخواست قیمت برای هر بسته

یکی از موارد جالب توجه در بررسی دامنه قیمتی پتنت های ارائه شده در بازار، موارد کمتر از 250000 دلار می باشد. در این بازه قیمتی، با وجود حق کمیسیون پایین کارگزاران واسطه (با فرض 25 درصد حق کمیسیون، دریافتی آن ها در بهترین حالت به 62500 دلار خواهد رسید.)، شاهد افزایش پنج درصدی بسته های دارایی فکری هستیم. این افزایش می تواند توجه کارگزاران را کاملاً به خود جلب نماید. بر این اساس پیش بینی می گردد، کارگزاران مذکور با کاهش هزینه های خود سعی در افزایش فعالیت در این بازه قیمتی خواهند داشت. 
بر اساس بررسی های انجام گرفته، بیش از 82 درصد بسته های ارائه شده به بازار در سال 2016 میلادی، بر اساس راهنمای قیمت گذاری (اجزای اصلی راهنمای قیمت گذاری در ادامه به تفصیل بیان گردیده است.)، ارزش گذاری شده اند. در سال های 2015 و 2014 میلادی نیز این سهم برابر با 84 و 83 درصد بوده است. راهنمای قیمت گذاری به خریداران کمک می کند تصمیم خود را در خرید یا عدم خرید پتنت با ریسک کمتری اتخاذ نمایند و از سوی دیگر با مشخص شدن حدود قیمتی هر پتنت، وقت و پول خریداران و فروشندگان صرف مذاکرات بدون نتیجه نخواهد شد. 

قیمت گذاری بر اساس سایز بسته های دارایی فکری
همان گونه که در شکل 2 قابل مشاهده است، رابطه مستقیمی بین تعداد پتنت موجود در هر بسته و قیمت آن وجود دارد. جای تعجب نیست با افزایش حجم بسته، قیمت پتنت می تواند از 400000 دلار به کمتر از 50000 دلار کاهش یابد.
filereader.php?p1=main_c81e728d9d4c2f636
شکل 2- رابطه تعداد پتنت های هر بسته و قیمت ارائه شده برای هر پتنت

حساسیت به نسبت زیاد قیمت پتنت به اندازه هر بسته، می تواند به پیچیدگی هر چه بیشتر استراتژی قیمت گذاری و فروش پتنت منجر گردد. کوچکتر کردن حجم بسته از یک سو می تواند به افزایش قیمت هر یک از پتنت ها منجر گردد و از سوی دیگر با از بین رفتن فرصت فروش فله ای پتنت های موجود، به عدم فروش برخی از آن ها بینجامد. تصمیم در مورد شکستن بسته های بزرگ و فروش آن ها در حجم های کوچکتر نیاز به دانش و تجربه فراوان برای محاسبه دقیق سود و زیان احتمالی هر یک از حالات دارد.

قیمت گذاری پتنت بر اساس طبقه بندی فناوری
یکی از مواردی که می تواند ما را در قیمت گذاری صحیح پتنت یاری دهد، توجه به طبقه بندی پتنت بر اساس فناوری مورد استفاده در آن است. همان گونه که در قسمت دوم از گزارشات تحلیل پتنت ذکر گردید، مجموعه ای گسترده و کاملاً متنوع از فناوری های گوناگون در بازار مبادلات پتنت ارائه می گردد و به همین دلیل، نویسندگان با طبقه بندی موضوعی بسته های پتنت که در دو لایه شامل 16 عنوان فنی عمومی و 107 زیر مجموعه تخصصی انجام گرفته است، دریافته اند توزیع فناوری در حوزه نرم افزار بسیار متمرکز بوده است. همین امر موجب گردیده که برای مثال بین cloud computing به عنوان شاخه ای از حوزه نرم افزار و زیرگروه انرژی، تفاوت 211 درصدی در درخواست قیمت وجود داشته باشد. شایان ذکر است بر اساس بررسی داده های سال 2015 میلادی، بین طبقه تکنولوژی با بالاترین قیمت و طبقه تکنولوژی با پایین ترین قیمت، 322 درصد تفاوت وجود دارد.

درخواست قیمت کارگزاران واسطه و تأثیر شواهد کاربردی بازار
در بررسی بیش از 200 مورد از داده های موجود، نویسندگان چنین استنباط کرده اند که از نظر قیمت پتنت ها، اختلاف 27 درصدی بین بازار مبادلات عمومی و شواهد کاربردی بازار «EOU» وجود دارد. همچنین به نظر می رسد کارگزاران واسطه از این تفاوت قیمتی استقبال نموده اند و به طور فزاینده ای آن ها «EOU» ها را در فرآیند بازاریابی خود دخیل نموده اند. به استثنای بازار «IAM» که اغلب پتنت ها از سوی صاحبان امتیاز آن ها به بازار ارائه گردیده است، سهم بسته های «EOU» از 37 به 43 درصد افزایش یافته است. 

ارزیابی کیفی پتنت
هنگام بحث در مورد خرید بالقوه یک پتنت، می بایست استفاده از عباراتی نظیر «کیفیت پایین» را با توجه به ابعاد بسیار گسترده هر پتنت پایان داد. در بازار مبادلات پتنت، اغلب با این جمله رو به رو می شویم که «این پتنت ضعیف است و یا کیفیت ندارد.» واضح است که برخی از پتنت های ارائه شده در بازار ممکن است از کیفیت مناسبی برخوردار نباشند، چراکه اکثریت آن ها بر اساس معیارها و شاخص های کیفی مورد بررسی قرار نگرفته اند، که مهمترین دلیل آن نیز هزینه بسیار بالای این کار می باشد. نکته کلیدی در خرید پتنت این است که برای آزمودن کیفیت آن می بایست به صورت هدفمند به آنالیز ارزش پتنت در یک زمینه خاص پرداخت و یا این که آن را برای رفع نیاز در یک کسب و کار مشخص به کار برد. برای بسته هایی که مورد استفاده خاص خریدار نیست، یکی از تکنیک های کاهش هزینه در پروژه خرید پتنت، بررسی تست های کیفی و حذف موارد نامربوط می باشد. به طور خلاصه، ممکن است ارزیابی های کیفی در خرید اولین پتنت با ارزیابی های مورد نیاز برای دومین خرید کاملاً متفاوت باشد. درک این موضوع می تواند کمک شایان توجهی به ارزش گذاری معقول پتنت و توافق خریدار و فروشنده بر سر قیمت واقعی آن نماید. 
بر اساس نتایج حاصل از بررسی داده ها، درصد کمی از بسته های موجود در بازار، متناسب برای نیازهای خاص یک کسب و کار خواهد بود. بر اساس بررسی های صورت گرفته، بر خلاف گفته های برخی مشاوران حوزه مالکیت فکری، موفقیت در دعوی حقوقی برای پتنت خریداری شده امکان پذیر می باشد. البته نرخ موفقیت بسته به نوع خریدار می تواند کاملاً متفاوت باشد.
در شکل می توان دید کلی از فرآیند ارزیابی کیفی پتنت و هزینه ناشی از انجام تست های کیفی مرتبط را مشاهده نمود. شکل 3-الف، نشان دهنده یک نمودار لگاریتمی است که در آن هدف دستیابی به 1 تا 2 درصد از پتنت های با ارزش می باشد. شکل 3-ب، بررسی بر اساس همپوشانی عمومی فناوری انجام شده که ناحیه طلایی در شکل نشان دهنده سهمی از بازار است که در این تست قابل ورود بوده و در نتیجه بخش زیادی از موارد مطرح حذف می گردند. شکل 3-ج، بر این اساس که آیا مورد ارائه شده دقیقاٌ دارای همپوشانی در زمینه خاص مورد نظر خریدار هست یا خیر بررسی را انجام داد. بر همین اساس می توان ارزیابی را ادامه داد؛ در شکل 3، ارزیابی در 4 مرحله صورت گرفته است و همان گونه که در نمودارها مشخص است، گروه اول از ارزیابی ها شامل آزمون های ارزان قیمت، نظیر تعیین عمر باقی مانده پتنت می باشد. در سوی دیگر نمودار، برخی آزمون های به شدت گران قرار گرفته اند، که تنها برای درصد بسیار کمی از پتنت ها انجام می گیرند.

filereader.php?p1=main_e4da3b7fbbce2345d
شکل 3 – فرایند کلی ارزیابی برای خرید یک پتنت
منابع و ماخذ