۰۶ مهر ۱۳۹۶ روندهای کلیدی تغییر و تحولات آتی سیستم های پتنت
1. مقدمه
یکی از موارد کلیدی که شرکت ها و بنگاه های پیشرو در فناوری و نوآوری، در سال های اخیر به آن اهتمام ورزیده اند، حفاظت از دستاوردهای فکری ناشی از نوآوری ها و ابداعات متعلق به خود بوده است. امروزه شرکت های مختلف در سرتاسر جهان به طور فزاینده ای سعی در اتخاذ استراتژی های متنوع حفاظت از حقوق مالکیت فکری خود دارند، که یکی از ابزارهای اصلی مورد استفاده، بکارگیری حمایت های قانونی انحصاری ناشی از ثبت پتنت است.
در این مقاله پس از مرور سیر تاریخی شکل گیری سیستم پتنت (علی الخصوص در آمریکا به عنوان مطرح ترین سیستم پتنت حال حاضر)، کارکردهای نوین این ابزار حمایتی تبیین گردیده و در نهایت سعی می گردد تا با بررسی دقیق تغییر و تحولات سیستم های پتنت در طول سال های اخیر، برخی روندهای آتی سیستم های مذکور تجزیه و تحلیل شود.

filereader.php?p1=main_eccbc87e4b5ce2fe2

2. تاریخچه پتنت
پیش از مرور سیر تاریخی تکوین و تکامل سیستم های پتنت، بیان ارتباط آن با مقوله رفاه اجتماعی ضروری به نظر می رسد؛ اگر سیستم پتنت را از دیدگاه کلان بنگریم، می توان برخی جنبه های پنهان در زمینه ارتباط با رفاه عمومی جامعه را در آن دریافت. انتشار گسترده دانش جدید در کوتاه ترین زمان ممکن، یکی از عوامل حیاتی در ارتقاء رفاه اجتماعی به شمار می رود، که با توجه به ویژگی های جدید جوامع بشری و نقش پررنگ دانش و فناوری در آن، نقشی حیاتی در رشد اقتصادی جوامع جدید خواهد داشت. با این وجود، انتشار سریع دانش، اثراتی منفی در بازده سرمایه گذاری های انجام گرفته از سوی بخش خصوصی در فعالیت های تحقیق و توسعه خواهد داشت. یکی از راهکارهای مناسب برای تأمین برخی منافع حداقلی برای نوآوران و حل چالش میان حداکثرسازی منافع خصوصی توسعه دانش از یک سو و استفاده اجتماعی بهینه از دانش توسعه یافته از سوی دیگر، سیستم پتنت است. حق اختراع نوعی حق انحصار موقت برای صاحبان آن ایجاد می نماید و در عین حال با افشای جزئیات فنی مرتبط با اختراع، نوعی تعادل بین منافع عمومی و منافع مخترعین برقرار می سازد.
قبل از ایجاد سیستم پتنت، علائم تجاری و کپی رایت، مالکیت فکری در رازهای تجاری خلاصه شده بود؛ به همین دلیل، شرکت ها و کسب و کارهای مختلف با شدت هر چه تمام تر در مورد هر چیزی که حاشیه امنیت رقابتی آن ها را در معرض خطر قرار دهد، واکنش دفاعی نشان می دادند.
در طی این دوره زمانی، بسیاری از اسرار تجاری با ارزش، به دلیل ناکامی در انتقال مناسب به نسل های بعدی فعال در کسب و کار، به همراه بنیانگذاران شرکت از بین می رفتند و یا به طور کامل انتقال نمی یافتند. این معضل که توجه بسیاری از محققین و سیاستگذاران حوزه علم و فناوری را به خود مشغول نموده بود، در نهایت منجر به تصویب اولین قانون ثبت اختراعات در آمریکا در تاریخ دهم آوریل سال 1790 میلادی گردید. کمیسیون جدید ثبت اختراع، متشکل از توماس جفرسون، هنری ناکس و نیز ادموند راندولف بود که با هدف تشویق نوآوری و ایجاد حفاظت های قانونی از بهره برداری انحصاری و کسب درآمد برای مخترعین و نوآوران در ازای توسعه و انتشار عمومی دانش جدید، پا به عرصه گذاشته بود.
در پی تصویب قانون فوق الذکر و شروع به کار کمیسیون ثبت اختراعات، اولین «US» پتنت در جولای همان سال به اختراع «ساموئل هاپکینز» از فیلادلفیا برای توسعه روش تولید ترکیبات پتاسیم که در ساخت صابون، شیشه و باروت استفاده می گردد، اعطاء شد.
نکته جالب توجه این است که در طی دویست سال گذشته، با وجود توسعه طیف وسیعی از سیستم های پتنت در مناطق مختلف جهان و بکارگیری بیش از 160 سیستم مالکیت فکری از سوی کشورهای مختلف، سیستم ثبت اختراعات آمریکا به عنوان یکی از مهمترین و پرمخاطب ترین سیستم ها مطرح است و هر ساله سهم عمده ای از درخواست های ثبت پتنت در زمینه های گوناگون به دفتر ثبت اختراعات آمریکا «USPTO» ارائه می گردد. بنا بر گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری «WIPO» از آخرین وضعیت مالکیت فکری در جهان که تحت عنوان «World Intellectual Property 2016» انتشار یافته است، از بین «2888800» پتنت به ثبت رسیده در سال 2015 میلادی، بیش از بیست درصد آن یعنی «589410» پتنت متعلق به «USPTO» بوده که با رشدی تقریباً دو درصدی نسبت به سال قبل آن، حاکی از استقبال مخترعین و شرکت های فناور از فعالیت های ثبت پتنت در آمریکا است.
یکی دیگر از سیستم های پتنت مورد توجه، سیستم پتنت کشور چین «SIPO» است. با دقت در روند رشد اقتصادی کشور چین می توان چنین دریافت که این کشور به موازات گذر از مراحل پایانی توسعه یافتگی و نیاز مبرم به بازنگری در سیاست های مرتبط با حقوق مالکیت فکری، سعی در اجرای یک نظام قوی مالکیت فکری نموده که همین امر موجب شده تا این کشور با ثبت و انتشار بیش از «1101864» پتنت در سال و سهم سی و هشت درصدی از مجموع پتنت های ثبت شده در سال 2015 میلادی، خود را به عنوان یکی از سیستم های پتنت معتبر معرفی نماید. پیش بینی می گردد با روند رو به رشد چین در این زمینه (تعداد پتنت های چین نسبت به سال 2014 میلادی از رشدی تقریباً 18 درصدی برخوردار است)، در طول سال های آتی، این کشور بتواند با پشت سر گذاشتن آمریکا خود را به عنوان بازیگر اصلی ثبت اختراعات در جهان مطرح نماید. (البته باید به این نکته کلیدی توجه نمود که بنا بر «گزارش 2016 کانون پتنت ایران»، سهم مخترعین و شرکت های خارجی از پتنت های به ثبت رسیده در «USPTO» بیش از «51.5» درصد بوده است. این آمار در مقایسه با آمار موجود برای پتنت‎های منتشر شده توسط «SIPO»، بسیار بالاتر بوده که نشان دهنده اعتبار به نسبت بیشتر «US» پتنت در مقایسه با پتنت های ثبت شده در «SIPO» و در نتیجه استقبال مخترعین و فناوران خارجی از آن است.)

3. کارکردهای سیستم پتنت
همان گونه که در بخش پیشین ذکر گردید، کارکرد اصلی سیستم پتنت، حمایت از مخترع در مقابل استفاده دیگران از دارایی های فکری ناشی از ابداع یا اختراع وی است. با این حال، سیستم پتنت دارای مزیت های دیگری نیز می باشد؛ برای مثال، یکی از مهمترین مزیت های این مکانیسم، ایجاد انگیزه (خصوصاً انگیزه اقتصادی) در مخترعین و نوآوران بوده که می تواند ورود به بازار اختراعات جدید را بدون نگرانی از تقلید ناشی از افشای اطلاعات فنی، تسهیل نماید. علاوه بر این، از طریق سیستم پتنت، می توان امکان مبادله دانش توسعه یافته را فراهم نمود. به عبارت دیگر، پتنت با ایجاد نوعی خاص از حقوق قابل انتقال دارایی های فکری، به شکل دهی ساختار معاملات پیچیده فناوری کمک شایان توجهی می نماید.
باید توجه داشت، امروزه استفاده از پتنت صرفاً به دلیل حفاظت از اختراعات و دارایی های فکری انجام نشده، بلکه بسیاری از شرکت های فناور پیشرو در سطح جهانی، از پتنت به دلیل کارکردهای جانبی آن و با هدف کلی «استفاده های استراتژیک» به کار می گیرند. مواردی نظیر استفاده از پتنت برای افزایش قدرت چانه زنی در مذاکرات لیسانس فناوری، کسب درآمد از طریق فروش مجوزهای بهره برداری از پتنت، جلوگیری از شکایت های احتمالی نقض پتنت و نیز افزایش شهرت، اعتبار و توسعه برند شرکت، از مهمترین استفاده های استراتژیک از پتنت ها محسوب می گردند.

4. تغییر و تحولات سیستم پتنت در گذر زمان
در طول سال های اخیر برخی از حوزه های فناوری نظیر «ICT»، فناوری های زیستی و نانوفناوری از رشد بیشتری در میزان فعالیت های ثبت اختراع برخوردار بوده اند. این حوزه ها که بیشتر مرتبط با فناوری های «High Tech» و یا فناوری های نوظهور هستند، به دلایل متعددی مورد توجه شرکت ها و مؤسسات فناور قرار گرفته است. برای مثال، برخی شرکت های پیشرو در بازار فناوری برای سبقت از رقیبان و دستیابی به نسل جدید فناوری های رقابتی، اقدام به سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق و توسعه ای در فناوری های نوظهور نموده اند و بالتبع آن استفاده از سیستم پتنت برای حفاظت از دستاوردها و نوآوری های توسعه داده شده را، در برنامه کاری خود قرار داده اند. از طرف دیگر، بسیاری از شرکت های استارت آپی با تمرکز بر فعالیت های ثبت و انتشار پتنت و توسعه سبد پتنت خود، استراتژی ارزش افزایی و جذب سرمایه های مخاطره پذیر را در دستور کار قرار داده اند.
متن پتنت های انتشار یافته به عنوان یک منبع غنی اطلاعاتی به شمار می رود که به طور غیر مستقیم می تواند سیر تغییر و تحولات رخ داده در حوزه های مختلف اعم از اقتصاد، علم و فناوری را رمزگشایی نماید. در نتیجه مطالعه ای که اخیراً با هدف بررسی دقیق روند ظهور کلمات کلیدی در عناوین پتنت های انتشار یافته انجام شده است، مدلی جامع و عینی از روند تغییر و تحول در پرونده های ثبت اختراع در طول چهل سال گذشته طراحی گردیده است. این مطالعه شامل استخراج اطلاعات «USPTO» از سال 1977 الی 2016 میلادی بوده، که شامل 7.7 میلیون پرونده ثبت اختراع و آنالیز بیش از 59.8 میلیون کلمه است که با حذف کلمات متداول از بین مجموعه اطلاعات استخراج شده و تجزیه و تحلیل مؤلفه های اصلی، مدل نهایی حاصل شده است. اگر ابر کلمات پرکاربرد در ابتدا و انتهای این بازه زمانی را بررسی نماییم، می توان دریافت که موضوعات، فناوری ها و صنایع مورد توجه در خلال این سال ها چه تغییری را در پیش گرفته و به کدام سمت حرکت کرده است. برای مثال، در حالی که در سال 1977 میلادی کلماتی نظیر «ماشین»، «ترکیبات» و «مکانیسم های اندازه گیری مواد» و «فلز» از کلمات رایج در عناوین پتنت محسوب می شده، در سال 2016 میلادی موضوعاتی نظیر «ارتباطات»، «برنامه های پردازش تصاویر» و «نیمه هادی ها» از بیشترین تکرار در عناوین ثبت اختراع برخوردار بوده اند. در شکل های 1 و 2، روند تغییر کلمات رایج در عناوین ثبت اختراع در ابتدا و انتهای بازه زمانی فوق الذکر را ارائه شده است.

filereader.php?p1=main_c4ca4238a0b923820
شکل 1- کلمات دارای بیشترین وزن در عناوین پتنت؛ سال 1977 میلادی

filereader.php?p1=main_c81e728d9d4c2f636
شکل 2- کلمات دارای بیشترین وزن در عناوین پتنت؛ سال 2016 میلادی

با دقت در تحولات صورت گرفته در سیستم های مطرح پتنت نظیر «USPTO»، «EPO» و «JPO»، می توان برخی روندهای تکاملی در طول یک دهه گذشته را به شرح زیر عنوان نمود:
  • پوشش گسترده تر رژیم های حفاظتی (به ویژه در حوزه های نرم افزاری و اختراعات مرتبط با علوم پایه)؛
  • حفاظت های قوی تر سیستم های پتنت (علی الخصوص در فناوری های نوظهور نظیر فناوری های زیستی) ؛
  • انعطاف پذیری بیشتر فرآیند ثبت اختراع در اغلب سیستم های پتنت (همراه با کاهش هزینه های ارزیابی و انتشار پتنت) ؛
  • رویکرد حمایتی دادگاه ها و مراجع حقوقی از دارندگان پتنت؛
  • محدودیت در معافیت از تحقیقات کاربردی؛
در ادامه سعی می گردد برخی از روندهای کلیدی سیستم های پتنت که پیش بینی می گردد در سال های آتی به وقوع بپیوندد، تشریح گردد.

الف- افزایش درخواست های ثبت پتنت
افزایش هزینه های تحقیق و توسعه منجر به افزایش تعداد درخواست های ثبت اختراع در طول سال های اخیر شده است. با این حال، افزایش هزینه های مذکور به تنهایی نمی تواند افزایش تعداد درخواست ها را توضیح دهد. به نظر می رسد، تغییر در الگوهای رقابتی در بسیاری از صنایع و کسب و کارها نقشی کلیدی در رشد محسوس درخواست های ثبت اختراع داشته باشد. برخی مطالعات صورت گرفته در دهه پایانی قرن بیستم و دهه آغازین قرن بیست و یکم به ارتباط مابین ساختار سبد پتنت و استراتژی های رفتاری شرکت های بزرگ در زمینه ثبت و انتشار پتنت پرداخته اند. برای مثال بررسی ها در صنایع نیمه هادی در آمریکا و دستگاه های تلفن همراه در اروپا، نشان داده که تغییرات الگوهای رقابتی و نیز تحولات رژیم های ثبت اختراع در اتخاذ استراتژی های ثبت پتنت شرکت های فعال تأثیرگذار بوده و باعث افزایش محسوس تمایل به سیستم پتنت به عنوان یک ابزار کارآ و اثربخش حفاظت از دارایی های فکری گردیده است.

ب- سیستم های رقابتی
یکی از روندهای به شدت محسوس در زمینه ثبت اختراعات، رقابت بین سیستم های پتنت است. همان گونه که در سطور پیشین ذکر گردید، در حال حاضر سیستم ثبت اختراعات آمریکا به عنوان معتبرترین سیستم موجود از بیشترین استقبال از سوی مخترعین و نوآوران برخوردار است. از سوی دیگر دفتر ثبت اختراعات اروپا «EPO»، با توجه به ماهیت خاص اتحادیه اروپا و ارائه پوشش های حفاظتی در سطح کشورهای عضو این اتحادیه از سوی مخترعین و فعالان اقتصادی مستقر در کشورهای اروپایی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.
در کنار این دو بازیگر اصلی سیستم های پتنت، کشور چین به لطف رشد اقتصادی اعجاب برانگیز خود و برخورداری از بازار بسیار گسترده مورد توجه بسیاری از شرکت های فناور جهان قرار گرفته است. این کشور که طی دو دهه پایانی قرن بیستم از طریق انتقال و بهره برداری، به دنبال دستیابی به یک بنیان صنعتی پیشرفته در برخی حوزه های فناوری بوده، در این بازه زمانی توجه چندانی به حقوق مالکیت فکری نداشته و با پیروی از شعار تقلید به نوآوری «Imitation to Innovation» از یک نظام مالکیت فکری نسبتاً ضعیف استفاده نموده است. با این وجوده طی سال های اخیر و با دستیابی بسیاری از شرکت های چینی به برخی فناوری های پیشرفته، نیاز به حمایت های قانونی از اختراعات و نوآوری های جدید در بین سیاستگذاران این کشور احساس گردیده است. از سوی دیگر، پبش شرط ورود غول های فناوری به این کشور و سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق و توسعه، وجود زیرساخت های مناسب، نظیر برخورداری از یک سیستم مالکیت فکری قوی است. با توجه به الزامات فوق الذکر، سیستم پتنت چین با سرعتی حیرت انگیز در حال رشد بوده و و توانسته است خود را به عنوان یکی از سیستم های مطرح در عرصه جهانی معرفی نماید.

پ- شتاب گرفتن مبادلات پتنت
یکی دیگر از روندهای محسوس سیستم های پتنت در سال های اخیر، سرعت گرفتن فروش دارایی های فکری در بازار مبادلات است. با توجه به برنامه ریزی های انجام گرفته در سیستم های پتنت مطرح علی الخصوص «USPTO»، که پیش بینی می شود به کاهش زمان بررسی و ارزیابی درخواست ها بیانجامد، پرسش این خواهد بود که این اقدامات چه تأثیری بر تفکرات تجاری موجود خواهد گذاشت.
پاسخ به این پرسش نیازمند توجه به برخی ویژگی های ذاتی نوآوری ها و اختراعات صورت گرفته است. از یک سو بسیاری از شرکت های بزرگ ترجیح می دهند که فرآیند ارزیابی درخواست ثبت پتنت و انتشار آن طولانی تر گردد، چرا که ارزش این گونه پتنت ها با گذر زمان افزایش خواهد یافت. باید توجه داشت، قسمت عمده فعالیت های صدور مجوز بهره برداری از پتنت «Licensing Activity» در 25 الی 50 درصد پایانی چرخه حیات ثبت اختراع به وقوع می پیوندد و به همین دلیل ارزش پتنت در سال های پایانی دوره حفاظت از آن افزایش قابل توجهی خواهد داشت. از سوی دیگر، برای برخی از پتنت ها که بلافاصله قابلیت واگذاری مجوز بهره برداری آن ها وجود دارد، مخترعین و نوآورا،ن کوتاه ترین زمان ممکن برای ارزیابی و انتشار آن را ارجح می دانند. با این تفاصیل، برای مثال اگر زمان بررسی و ارزیابی درخواست های متقاضیان از سه سال به سه ماه کاهش یابد، استراتژی های تجاری شرکت های فناور به طرز محسوسی تغییر خواهد کرد.
لازم به ذکر است، در صنایع رو به رشد نظیر فناوری های «High Tech» و نیز فناوری های نوظهور نظیر نانوفناوری و فناوری های زیستی، افزایش درخواست های ثبت و انتشار پتنت از روندهای تثبیت شده در طول سال های آینده محسوب می گردد که سهم عمده آن از سوی شرکت های استارت آپی و با هدف بهبود ارزش شرکت در مقابل سرمایه گذاران انجام خواهد گرفت.
اگر به صورت کلی به روند تسریع فرآیند ارزیابی درخواست ها و رابطه آن با تعداد درخواست های ثبت شده بنگریم، می توان گفت که با کاهش زمان مورد انتظار برای ارزیابی و انتشار پتنت، تعداد درخواست های جدید نیز افزایش خواهد یافت. با توجه به انتشار و گرنت پتنت های بیشتر در بازه زمانی مشخص که هم به دلیل کاهش زمان ارزیابی و هم به دلیل افزایش تعداد درخواست های جدید صورت می گیرد، شتاب در مبادلات پتنت، علی الخصوص صدور مجوزهای بهره برداری، از روندهای کلیدی در طول سال های آتی خواهد بود.

ت- سیستم یکپارچه در گردش کار «IP»
در طول دو سال گذشته، گردش کار حفاظت از دارایی های فکری و آنالیز فعالیت های لازم برای بهره گیری از فرصت های بازار در این زمینه، نیازمند پیگیری چندین و چند سیستم متفاوت اطلاعاتی از سوی متخصصین بوده، که تسلط آن ها بر هر یک از این سیستم ها و نیز جریان های واسط میان آن ها را می طلبید. از سال 2016 میلادی، روند جدید یکپارچگی سیستم ها علی الخصوص بین «Analytics» و «IPMS»، باعث شده که متخصصین حرفه ای نیاز چندانی به پیگیری چندین سیستم و واسط نداشته باشند. برای مثال، پس از تصاحب «Innography» از سوی «CPA Global» در سال 2015 میلادی، خبری مبنی بر ادغام «PatentScout Solution» و «CIP Global’s Foundation IP System» منتشر گردید که راهکاری ترکیبی برای دسترسی سریع مشتریان به بیش از 55 میلیون پرونده ثبت اختراع را در یک پلتفرم خصوصی مبتنی بر وب فراهم نمود. واضح است، ارائه این ابزار کاربردی و موارد مشابه می تواند تجزیه و تحلیل پتنت در سطوح عملیاتی و کلان را تسهیل نماید.

ث- افزایش فشارهای هزینه ای به سیستم مدیریت دارایی های فکری
یکی دیگر از روندهای پیش بینی شده از سوی کارشناسان و صاحبنظران، کاهش بودجه های «IP» در طول سال های آینده خواهد بود. به باور کارشناسان حوزه مالکیت فکری، این روند که در چند سال اخیر به دلیل وقوع برخی عدم اطمینان های محیطی در اقتصاد جهانی آغاز گردیده است، با ارزیابی مجدد فرآیندهای ثبت پتنت از سوی شرکت ها و تمرکز بر «بهینه سازی فرآیند» (کاهش هوشمندانه هزینه ها و در عین حال به حداقل رساندن ریسک های حفاظت از دارایی های فکری)، ادامه خواهد یافت. لازم به ذکر است، اقدامات شرکت ها لزوماً به معنای کاهش فعالیت های ثبت و انتشار پتنت نخواهد بود و بیشتر نوعی ایجاد تعادل بین هزینه های پیش بینی شده و ریسک ناشی از کاهش بودجه «IP» را به ذهن متبادر می سازد.
با اجرایی شدن «قانون اختراعات آمریکا» که در سپتامبر سال 2011 میلادی تصویب گردید، روند تغییرات در حوزه مالکیت فکری و ظهور یک سیستم کاملاً متفاوت مالکیت فکری در این کشور تسریع یافت. شاید بتوان بزرگترین تغییر و تحول را در نظارت و کنترل دقیق دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا بر بودجه خود دانست، که عاملی کلیدی در فرآیند توسعه سیستم پتنت به شمار می رود. اقدامات اولیه انجام گرفته در این زمینه منجر به کاهش تقریباًٌ ده درصدی تعداد درخواست های موجود در صف انتظار ارزیابی در طول سال های اخیر شده است.

ج- کاربرد هوش مصنوعی در تجزیه و تحلیل داده ها
با توجه به توسعه فناوری هوش مصنوعی و کاربرد آن در تجزیه و تحلیل طیف گسترده ای از داده های اطلاعاتی، پیش بینی این که از این فناوری در تجزیه و تحلیل اطلاعات سیستم های پتنت استفاده گردد، منطقی می نماید. با توجه به حجم عظیم اطلاعات و نیز پیچیدگی های ناشی از ارتباطات بین رشته ای بسیاری از پتنت ها و نیز وجود سیستم های پتنت مختلف اعم از «USPTO»، «EPO»، «JPO» و ...، می توان انتظار داشت که فناوری هوش مصنوعی بتواند کمک شایان ذکری در ارائه راهکارهای عملی به شرکت ها و مؤسسات فناور و نیز سیاستگذاران سیستم های پتنت ارائه نماید.

چ- استانداردسازی مجوزهای بهره برداری از پتنت
امروزه دانلود یک نرم افزار کامپیوتری، موسیقی و یا برنامه های تلویزیونی، همراه با مجوزهای کاربری کاملاً مشخصی بوده که تعیین می نماید که چگونه و تا چه زمانی، می توان از محصولات فوق الذکر استفاده نمود. حتی در بسیاری از کسب و کارها، صدور مجوز استفاده از یک موسیقی، عکس و یا ایده هنری خاص، با یک روند استاندارد و شفاف همراه است. بر خلاف موارد یاد شده، در سیستم های پتنت، از رویه های استاندارد در صدور مجوزهای بهره برداری استفاده نمی شود. در واقع، ثبت پتنت از سوی مخترع، مترادف با استفاده از اختراع یا نوآوری نبوده، بلکه فقط نوعی حق ممانعت از استفاده توسط دیگران را ایجاد می نماید. به عبارت دیگر، کارکرد اصلی پتنت، ممانعت از استفاده دیگران و جلوگیری از نقض حقوق صاحب امتیاز آن است.
با دقت در تغییر و تحولات چند سال اخیر در سیستم های پتنت، می توان چنین نتیجه گرفت که روند پیش گفته ممکن است به زودی تغییر نماید. بسیاری از سازمان ها و مؤسسات که به نحوی با توافقات مبادله مجوزهای بهره برداری از پتنت درگیر هستند، خواهان تدوین استانداردهای مشخص با توجه به ویژگی های صنعت شده اند. این خواسته که در تضاد با نظرات صاحبان صنایع در تعریف استانداردهای صدور مجوز در سال های گذشته است، بیشتر تحت تأثیر برخی چالش های سیستم پتنت، علی الخصوص معضل باجگیران پتنت «Patent Troll» و نیز انحصارگرایی برخی شرکت های بزرگ نظیر کوآلکام قرار دارد.

ه- باجگیران پتنت
یکی از چالش های اصلی در حوزه پتنت، موضوع سوء استفاده از این ابزار جهت کسب منافع است. به عبارت دیگر، برخی افراد و شرکت ها با توجه به حفاظت های قوی پیش بینی شده در قوانین ملی کشورها و پیمان های بین ‌المللی، با تصاحب امتیاز پتنت های مختلف، اقدام به تحت فشار قرار دادن فناوران و شرکت های نوآور می نمایند. این گروه از شرکت ها در ادبیات حوزه مالکیت فکری، باجگیر پتنت و یا پتنت ترول «Patent Troll» نامیده می شوند.
برای یک مخترع، پتنت تنها به دلیل تمایل به اجرای اختراع و جلوگیری از سوء استفاده دیگران ارزشمند است؛ این در حالی است که برخی شرکت ها با علم به حفاظت های قوی سیستم پتنت و بدون دخالت در فرآیند توسعه دانش و نوآوری، مجوز بهره برداری از اختراع را تصاحب نموده و به دنبال کسب منفعت از این راه هستند.
البته تا به این جای کار هیچ اشکالی به رویکرد این گونه شرکت ها وارد نیست. معضل اصلی این است که شرکت های مذکور هیچ گونه قصدی در استفاده و تجاری سازی پتنت یاد شده نداشته و صرفاً به دنبال دریافت غرامت های هنگفت ناشی از نقض ناآگاهانه از سوی شرکت های فناور هستند. آن ها با تحت فشار قرار دادن شرکت هایی که نوآوری پتنت را مورد استفاده قرار داده اند، در پی دریافت مبالغی نامنصفانه در ازای اعطای مجوز بهره برداری از پتنت بوده و در صورت عدم توافق نیز با ثبت شکایت و استفاده از مجموعه قوانین مرتبط با نقض حقوق مالکیت فکری به دریافت غرامت های هنگفت مبادرت می ورزند. با توجه به ارزش روزافزون بازار مبادلات پتنت و صدور احکام چند صد میلیون دلاری در پرونده های حقوقی پتنت که نشانگر پتانسیل مالی سیستم های پتنت است، افزایش ترول ها و اتخاذ سیاست های تهاجمی از سوی این شرکت ها به یک روند کلیدی در طول سال های آتی بدل خواهد شد.
در کنار این چالش، در دو دهه اخیر نسل جدیدی از هولدینگ های بزرگ کارگزاری پای به عرصه مبادلات پتنت گذاشته اند، که با خریداری پتنت های موجود و بهره گیری از انواع استراتژی های تجاری و حقوقی، حقوق مرتبط با سبد پتنت خود را مدیریت می نمایند. پیش بینی می شود که در طول سال های آتی، شرکت های کارگزار با گسترش دامنه فعالیت های خود و تصاحب طیف وسیعی از پتنت ها، حتی به رقابت با غول های فناوری نظیر اپل و سامسونگ برخیزند. بر ای مثال، فرض کنید یک شرکت هولدینگ اقدام به خرید حق امتیاز بیش از صد هزار پتنت و فروش مجوزهای بهره برداری از آن ها نماید. این که این سناریو تا چه حد واقع بینانه خواهد بود و در بلند مدت چه تأثیری بر آینده نظام مالکیت فکری و سیستم های پتنت خواهد داشت، تا حدی نامشخص است.