مروری بر مفاهیم و نظریه‌های ثبت و انتشار اختراعات کارآفرینانه

بررسی ادبیات کلاسیک مرتبط با سیستم‌های پتنت، نشان می‌دهد که انگیزه‌های اجتماعی صرف نمی‌تواند مخترعین و نوآوران را به فعالیت هر چه بیشتر در زمینه توسعه نوآوری و ابداعات جدید تهییج نماید. در واقع، علاوه بر انگیزه‌های سودرسانی به جامعه و ارائه خدمات به عموم مردم، برخی مشوق‌های اقتصادی نیز برای افزایش نرخ اختراع لازم خواهد بود. در این راستا، بهره‌گیری از نظام مالکیت فکری و به‌طور خاص سیستم پتنت برای ایجاد برخی حقوق انحصاری بهره‌برداری از اختراع، می‌تواند این انگیزه را در مخترعین و نوآوران ایجاد نماید.

کارکردهای سیستم پتنت و نقش آن در توسعه و رشد اقتصادی، از دیرباز از سوی محققین و اقتصاددانان مختلف مورد تأکید قرار گرفته است؛ برای مثال، در سال 1896 میلادی یکی از اقتصاددان قرن نوزده به نام هادلی «A. T. Hadley»، با این استدلال که سیستم پتنت علاوه بر یک محرک قوی برای رشد اختراعات و افشای آن‌ها، عاملی تأثیرگذار بر میزان سرمایه‌گذاری در به‌کارگیری و توسعه اختراعات به شمار می‌رود، از این سیستم به عنوان یکی از الزامات کارکردی توسعه در کشورهای مختلف یاد کرده است. وی می‌گوید: «انگیزه برای تجاری‌سازی اختراعات و کسب منفعت از آن در کنار انگیزه‌های انسانی و اجتماعی سودرسانی به جامعه، می‌تواند عاملی برای تشویق مخترعین به فعالیت بیشتر در حوزه نوآوری و ابداع به شمار رود.»

مطالعات تجربی انجام گرفته در اواخر قرن بیست‌و‌یکم که بیشتر بر چگونگی استفاده شرکت‌های بزرگ از ابزار پتنت متمرکز بود، کارکردهای استراتژیک سیستم پتنت را نمایان ساخت. به عبارت دیگر، علاوه بر کارکرد معمول حفاظت از اختراعات و دستاوردهای نوآورانه که اجازه بهره‌برداری از آن را برای دیگر افراد ناممکن می‌سازد، استفاده از پتنت برای افزایش اعتبار شرکت و یا جلوگیری از فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای رقبا، از دیگر کاردکردهای آن است که از سوی شرکت‌های بزرگ فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کوچک، سبدی از پتنت‌های مختلف را مدیریت می‌نمایند که علاوه بر جلوگیری از دعوی‌های مختلف حقوقی از سوی رقبا، می‌تواند به عنوان یک روش کسب درآمد (از طریق صدور انواع مجوزهای بهره‌برداری از پتنت) برای صاحبان پتنت‌ها محسوب گردد. به‌صورت خلاصه، «افزایش اعتبار شرکت از طریق ثبت و انتشار پتنت‌های متعدد»، «تملک پتنت‌های پیشگیرانه با هدف ممانعت از پیشرفت‌های فناورانه رقبا در فضای رقابتی موجود»، «افزایش قدرت شرکت در مقابله با دعوی‌های حقوقی اقامه شده علیه شرکت» و در نهایت «کسب درآمد از طریق صدور مجوزهای بهره‌برداری از پتنت»، از کارکردهای نوین و استراتژیک سیستم پتنت به شمار می‌آید.

مرور تغییر و تحولات سیستم پتنت و چگونگی نگاه شرکت‌های مختلف به این ابزار حفاظتی، نشان می‌دهد که درک نسبتاً مناسبی در مورد کارکردهای متنوع سیستم پتنت در شرکت‌های بزرگ وجود دارد و مطالعات گسترده‌ای هم در این زمینه انجام گرفته است. با این حال، مطالعات کمی درباره شرکت‌های کوچک، به خصوص در مراحل نخستین رشد و توسعه آن‌ها صورت گرفته است. همین امر نیز باعث شده تا در میان صاحب‌نظران و سیاست‌گذاران مختلف، تفاسیر متفاوتی پیرامون نقش ثبت اختراع در شرکت‌های تازه تأسیس و نسبتاً جوان شکل گیرد. برای مثال، برخی از محققین، ثبت اختراع و فعالیت‌های مرتبط با سیستم پتنت را جزئی از فرآیند فعالیت‌های کارآفرینانه تعریف می‌نمایند و در مقابل، برخی دیگر از محققین، حفاظت قوی از اختراعات و دستاوردهای فنی را برای بقاء شرکت‌های جوان در بازار به شدت رقابتی امروز کاملاً ضروری می‌دانند. این امر به خصوص در صنایعی که بازیگران قدرتمند و بسیار بزرگ با برخورداری از مزایای فروش، بازاریابی و دسترسی به سرمایه‌های مالی وسیع وجود دارد، برای دسترسی به سهم بازار و موفقیت از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در طی چند دهه اخیر نوعی گفتمان مشابه با نظریات محققین گروه دوم، خود را به عنوان گفتمان غالب معرفی نموده است که می‌توان آن را در مفاهیمی نظیر نقش پتنت در کارآفرینی و شرکت‌های استارت‌آپی و نیز شاخصه‌های کلیدی موفقیت شرکت‌های تازه تأسیس و کوچک دنبال نمود. تحقیقات نشان می‌دهد، امروزه شرکت‌های کوچک و مبتنی بر فناوری، نظیر انواع شرکت‌های زایشی و استارت‌آپ‌های متمرکز بر فناوری‌های پیشرفته، با توجه به ابعاد شرکت و توانمندی‌های مالی، به نسبت شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری بیشتری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه نوآورانه دارند و همین امر خود نشان دهنده اهمیت سیستم پتنت به عنوان اصلی‌ترین ابزار حفاظتی دارایی‌های فکری توسعه یافته در این قبیل از شرکت‌ها است.

با توجه به عدم وجود مطالعات کافی پیرامون فرآیند ثبت اختراع توسط کارآفرینان و عوامل و فاکتورهای مؤثر بر آن، بنیاد «Ewing Marion Kauffman» که در زمینه مطالعات کارآفرینی و ترویج آن فعالیت می‌نماید، با همکاری دانشگاه کالیفرنیا و مدرسه حقوق دانشگاه برکلی، اقدام به تعریف یک طرح مطالعاتی جامع با هدف بررسی رابطه بین ثبت اختراع و کارآفرینی در آمریکا نموده است. در این طرح تحقیقاتی، طی 15 مرحله بررسی بیش از 15000 استارت‌آپ در زمینه‌های مختلف نظیر بیوفناوری، تجهیزات پزشکی، فناوری اطلاعات، مدیریت و نرم‌افزار، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. پرسش اصلی در این بررسی‌ها این است که «چرا کارآفرینان و شرکت‌های مختلف در مراحل اولیه رشد و توسعه، اقدام به ثبت اختراع می‌کنند و در مواردی که این اتفاق رخ نمی‌دهد، دلیل اصلی چیست؟»

در این نوشتار سعی می‌گردد خلاصه‌ای از نتایج این طرح مطالعاتی و بررسی‌های انجام گرفته پیرامون فعالیت‌های ثبت و انتشار پتنت از سوی کارآفرینان و شرکت‌های استارت‌آپی ارائه گردد.

در طی سال‌های اخیر، نظریه‌های گوناگونی برای توضیح این‌که چرا مخترعین و شرکت‌ها تصمیم به ثبت اختراع (و یا عدم توجه به این مقوله) می‌گیرند.، ارائه شده است. در این بخش سعی می‌گردد تا مروری اجمالی بر این مبانی تئوریک داشته باشیم.

امروزه نظام مالکیت فکری بر این اصل اساسی بنا شده است که بدون انگیزه‌هایی فراتر از سازوکار اقتصاد بازار، نمی‌توان انتظار داشت نوآوری‌های تدریجی یا ریشه‌ای با سرعتی قابل توجه افزایش یابد. در واقع، محرک اصلی برای مخترعین یا شرکت‌های فناور در توسعه یک نوآوری جدید و ارائه آن به بازار، اطمینان از عدم دستیابی رقبا و در نتیجه بهره‌برداری انحصاری از منافع حاصل از آن است. بدیهی است، تا زمانی که یک نوآوری متمایز و منحصر به فرد در اختیار شرکت باشد، محصول یا خدمت مبتنی بر آن را می‌توان با قیمتی بسیار بالاتر از نمونه‌های مشابه موجود در بازار ارائه نمود و منافع حاصل از آن نیز قابل توجه خواهد بود. در صورت عدم وجود یک سیستم حفاظتی که بتواند برای مدت محدود امکان بهره‌برداری دیگران از نوآوری را دشوار نماید، انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه از سوی مخترعین و کارآفرینان وجود نخواهد داشت. 

اگر از این منظر به شرکت‌های تازه تأسیس و کارآفرینان فردی بنگریم، سه دلیل عمده برای اقبال این گروه به فعالیت‌های ثبت و انتشار پتنت متصور خواهد بود: 

همه مخترعین یا شرکت‌های استارت‌آپی، اقدام به تجاری‌سازی ایده یا فناوری ثبت پتنت شده نمی‌کنند. این امر دلایل متعددی دارد که می‌توان به مواردی نظیر عدم توانمندی مالی لازم برای توسعه و تجاری‌سازی، عدم وجود سهم بازار مناسب برای ارائه محصول نهایی، ریسک‌های مرتبط با عدم اطمینان‌های محیطی در بازار به شدت رقابتی و نیز عدم تملک پتنت‌های مرتبط و مورد نیاز برای توسعه محصول نهایی اشاره نمود. سؤالی که اینجا به ذهن خطور می‌کند، این است که با وجود اتخاذ استراتژی عدم تجاری‌سازی ایده یا فناوری از سوی شرکت استارت‌آپی یا کارآفرین فردی، دلیل ثبت پتنت و صرف هزینه برای آن چیست؟

در پاسخ باید به کارکردهای نوین سیستم پتنت باز گردیم؛ همان‌گونه که در سطور پیشین ذکر شد، امروزه سیستم پتنت صرفاً برای حفاظت از دارایی‌های فکری بکار گرفته نمی‌شود. بسیاری از کارآفرینان و استارت‌آپ‌ها با این هدف به ثبت اختراع اهتمام می‌ورزند که در ادامه بتوانند مجوز بهره‌برداری از آن را در اختیار شرکت‌های فناوری بزرگ متقاضی آن قرار دهند و از این طریق به کسب درآمد بپردازند. لازم به ذکر است، امروزه بازار مبادلات مجوزهای بهره‌برداری از پتنت بسیار مورد توجه شرکت‌های مختلف قرار دارد و حتی برخی از شرکت‌های بزرگ فناوری نظیر کوآلکام، استراتژی خود را کسب منفعت از طریق توسعه فناوری‌های نوین و ثبت آن در سیستم‌های پتنت گوناگون و سپس ارائه به شرکت‌های متقاضی نظیر اپل قرار داده‌اند.

شرکت‌هایی که دارای یک سبد گسترده و متنوع از پتنت باشند، می‌توانند از آن به عنوان یک اهرم رقابتی بسیار قدرتمند استفاده نمایند. در سال 1993 میلادی، شرکت مایکروسافت تنها 24 پتنت در اختیار داشت و با توجه به سبد پتنت گسترده «IBM»، علاوه بر موضع رقابتی ضعیف‌تر، مجبور به تحمل هزینه‌های 10 تا 30 میلیون دلاری اخذ مجوزهای بهره‌برداری از پتنت بود. در ادامه، بیل گیتس با اتخاذ سیاست توسعه دارایی‌های فکری و استفاده از سیستم پتنت جهت تغییر وضعیت رقابتی، توانست به یک بازیگر عمده در تبادل دارایی‌های فکری بدل شود. این شرکت در ماه اوت سال 2010 میلادی، مجموعه‌ای شامل 15836 پتنت در اختیار داشت که بر مبنای آن وارد موافقت‌نامه‌های متعدد اخذ و صدور مجوزهای بهره‌برداری از پتنت شده بود.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت، ثبت پتنت می‌تواند با هدف کاهش هزینه‌های اخذ مجوزهای بهره‌برداری از پتنت انجام گیرد که در شرکت‌های استارت‌آپی مبتنی بر فناوری، از طریق مجوزهای متقابل بهره‌برداری از پتنت پیگیری می‌گردد.

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای جلب توجه گروه‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر برای حمایت از یک ایده استارت‌آپی، میزان حفاظت‌های مرتبط با نظام مالکیت فکری و به‌صورت خاص تعداد پتنت‌های ثبت شده است. در واقع، ثبت و انتشار پتنت می‌تواند سرمایه‌گذاران را متقاعد نموده که ایده یا فناوری توسعه یافته از ارزش کافی برای حمایت برخوردار است. بنا بر تحقیقات انجام گرفته، بیشترین تأثیر پتنت در جذب سرمایه‌گذاری‌های مالی در حوزه‌های نرم‌افزار و بیوفناوری قابل مشاهده است که نتایج بررسی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های تازه تأسیس نیز این یافته‌ها را تأیید می‌نماید.

یکی از دلایلی که چرا اختراعات ممکن است در جذب سرمایه‌گذاری و تأمین مالی مؤثر باشد، این است که در واقع آن‌ها نشان دهنده توانمندی و قابلیت شرکت در کسب سود و یا کاهش هزینه‌های تولید است. باید توجه داشت که بنیان‌گذاران یک استارت‌آپ، معمولاً شکی در ارزش ایده یا فناوری خود و پتانسیل‌های احتمالی برای موفقیت در بازار هدف ندارند. با این حال، ارزش بیرونی ایده یا فناوری از نگاه ناظر بیرونی (اعم از سرمایه‌گذاران، بانک‌ها، وکلا و ...) به دلیل محدودیت‌های زمانی در ارزیابی ارزش ایده‌ها، از طریق شاخص‌هایی انجام می‌گردد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها چگونگی حفاظت از ایده در نظام مالکیت فکری و به‌طور خاص سیستم پتنت است. همین امر ایجاب می‌کند تا کارآفرینان و مخترعین در همان ابتدای راه‌اندازی و توسعه ایده خود، نسبت به ثبت و انتشار پتنت‌های مرتبط با آن اقدام نمایند.

یکی از کلیشه‌های متعارف در جنگ و ورزش‌هایی نظیر فوتبال و بوکس، این است که «بهترین دفاع، حمله است». به اعتقاد برخی از فعالان حوزه مالکیت فکری و پتنت، این جمله بسیار معروف، در عرصه ثبت اختراع نیز کاملاً مصداق دارد. در مواجهه با یک مدعی نقض پتنت که اقدام به ثبت شکایت و اقامه دعوی در محاکم قضایی نموده است، پتنت‌های ثبت شده شرکت به طرق گوناگون می‌تواند هزینه‌ها و عواقب مرتبط را کاهش دهد.

فرض کنید شما مورد اتهام نقض پتنت قرار گرفته‌اید؛ با توجه به پتنت‌های ثبت شده توسط شما، شاکی نیز در معرض اتهامات متقابل قرار خواهد گرفت که می‌تواند منجر به عدم پیگیری شکایت و توافق زودهنگام برای بستن پرونده گردد. علاوه بر این، داشتن حداقلی از حفاظت‌های مرتبط با ثبت پتنت، می‌تواند در روند رسیدگی پرونده مؤثر واقع گردد و نظر قاضی را تا حدی تغییر دهد. همچنین، تقاضای بررسی ادعاهای پتنت می‌تواند هزینه‌های شاکی را تا حد بسیار زیادی افزایش دهد. همین امر می‌تواند به عنوان اهرمی برای چانه‌زنی خارج از مسیر حقوقی پرونده، مورد استفاده قرار گیرد. در مجموع می‌توان چنین استنباط نمود که پتنت می‌تواند همچون یک سپر دفاعی کارا که استراتژی‌های دفاعی اتخاذ شده از سوی شرکت را با تنوع بیشتری همراه می‌نماید، تلقی شود. بدیهی است، با توجه به توانمندی مالی به نسبت کمتر شرکت‌های تازه تأسیس و عدم امکان استفاده از تیم‌های حقوقی قوی، استفاده از یک سپر دفاعی کم‌هزینه و اثربخش، از اولویت‌های بنیان‌گذاران و صاحبان شرکت‌های یاد شده خواهد بود.

بسیاری از شرکت‌های بزرگ که دارای سبدی متنوع و گسترده از پتنت‌های مختلف هستند، از این دارایی‌های فکری در جهت حفظ موقعیت رقابتی خود و تحکیم هر چه بیشتر آن استفاده می‌نمایند. در واقع، با ثبت انواع پتنت که شاید در برخی موارد از کیفیت به نسبت پایینی هم برخوردار باشند، هزینه‌های ورود رقبای بالقوه به آن حوزه از فناوری را افزایش می‌دهند. امروزه بسیاری از شرکت‌های استارت‌آپی نیز با ورود به این بازی رقابتی، سعی در ثبت و انتشار پتنت با هدف ورود به بازار شرکت‌های بزرگ و تحریک آن‌ها برای معامله و چانه‌زنی هر چه بیشتر هستند. با توجه به هزینه‌های قابل توجه ناشی از نقض پتنت که در برخی موارد به پرداخت غرامت‌های چندین میلیون دلاری منجر می‌گردد، شرکت‌های فناور بزرگ نظیر اپل، سامسونگ و ... همواره به دنبال ثبت و انتشار پتنت و یا خرید امتیاز پتنت‌های مرتبط با حوزه‌های کاری خود هستند که می‌تواند موقعیت ممتاز رقابتی آن‌ها را استحکام بیشتری بخشد.

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، تمرکز بر کارکردهای سیستم پتنت در «جلوگیری از استفاده، فروش و تولید توسط دیگران» به‌جای «حق بهره‌برداری از اختراع توسط خود ثبت کننده» است. فرض کنید، شرکت «X» اقدام به بهبود و توسعه فناوری پتنت شده توسط شرکت «Y» نماید و آن را به ثبت برساند. حتی اگر بهبودهای صورت گرفته به لحاظ فنی نیز قابل توجه باشند، ثبت پتنت از سوی دو شرکت نوعی وضعیت «قفل‌شدگی» برای هر دو آن‌ها به وجود می‌آورد. در واقع، پتنت‌های ثبت شده از سوی دو شرکت، امکان استفاده از فناوری در ساخت و تولید محصول و ارائه آن به بازار را منتفی می‌نماید. این استراتژی می‌تواند در برخی مواقع برای جلوگیری از توسعه بازار شرکت رقیب مورد استفاده قرار گیرد که با ثبت پتنت در همان حوزه و در نتیجه نوعی سکون در ادامه کار از سوی هر دو شرکت روی خواهد داد.

فناوری و بازار رقابتی، هر دو سرشار از عدم اطمینان‌های مختلف هستند. در این وضعیت، می‌توان استراتژی‌های ثبت اختراع را با هدف گمراه نمودن و به اشتباه انداختن رقبا، تحلیلگران بازار و یا حتی روزنامه‌نگاران مورد استفاده قرار داد. امروزه روند توسعه و تحقیقات شرکت‌های بزرگ فناور نظیر اپل، از طریق پیگیری فعالیت‌های ثبت و انتشار پتنت این شرکت از سوی تحلیلگران مختلف انجام می‌گیرد که می‌تواند به پیش‌بینی محصولات و فناوری‌های نوظهور و جهت‌گیری‌های آینده این‌گونه شرکت‌ها منجر شود. در مقابل، شرکت‌ها می‌توانند از این استراتژی اطلاعاتی برای گمراه ساختن رقبا در زمینه جهت‌گیری‌های فناورانه شرکت استفاده نمایند. لازم به ذکر است، با توجه به بار مالی سنگین اتخاذ چنین استراتژی، معمولاً شرکت‌های بزرگ چندملیتی به آن رو می‌آورند و شرکت‌های کوچک از روش‌های دیگری جهت حفظ اطلاعات و جهت‌گیری‌های فناورانه خود استفاده می‌کنند.

یکی از اهداف ثبت پتنت از سوی شرکت‌های مختلف، حفظ اسرار و محرمانگی است که تا قبل از انتشار آن می‌تواند انجام گیرد. در واقع، می‌توان از این ویژگی پتنت، به عنوان یک موافقت‌نامه عدم افشاء «NDA» استفاده نمود که با توجه به حمایت قانونی سیستم پتنت، از سطح اطمینان بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.

موافقت‌نامه‌های «NDA» که اغلب برای عدم افشاء اطلاعات توسط کارمندان سابق بکار گرفته می‌شود، با دشواری‌های متعددی مواجه است؛ توافق عدم افشاء معمولاً از افشای اطلاعات در زمان استخدام در شرکت دیگر ممانعت می‌نماید و دامنه آن به نسبت محدود است. از سوی دیگر، اثبات نقض آن با توجه به ماهیت توافق، اغلب دشوار است و در مواردی که وارد یک پروژه تحقیقاتی مشترک با برخی شرکای تجاری شده باشیم، احتمال امتناع طرف مقابل از ورود به این توافق وجود دارد. بدیهی است، با توجه به حمایت‌های قانونی فراگیر در سیستم پتنت، از این کارکرد پتنت نیز می‌توان به نحو احسن استفاده نمود.

در طول سه دهه گذشته، شمار درخواست‌های ثبت پتنت در دفتر ثبت پتنت و علائم تجاری آمریکا «USPTO»، به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. این روند افزایشی در دیگر دفاتر ثبت اختراع «IP5» شامل ژاپن، کره جنوبی، اتحادیه اروپا و چین نیز مشهود است، به‌طوری‌که چین با رشدی بی‌سابقه توانسته است بیش از نیمی از کل درخواست‌های ثبت پتنت را به خود اختصاص دهد.

در حالی که پژوهش‌ها و مطالعات متعددی برای بررسی دلایل این موضوع انجام گرفته است، عدم توجه برخی کارآفرینان و شرکت‌های استارت‌آپی نسبت به فرآیند ثبت و انتشار پتنت، می‌تواند مورد توجه پژوهشگران و محققین قرار گیرد. در ادامه سعی می‌گردد برخی از دلایل این پدید به اجمال مرور گردد.

در برخی از موارد، اختراع یا فناوری توسعه یافته توسط یک مخترع یا شرکت فناور، در دامنه اختراعات قابل ثبت قرار نمی‌گیرد و به همین دلیل، صاحبان فناوری از اقدام به ثبت آن خودداری می‌نمایند. باید توجه داشت، امروزه دامنه موضوعات قابل پتنت شدن بسیار گسترده است و در اغلب موارد، باور مخترع یا صاحب فناوری در این زمینه اشتباه است. در واقع، تصمیم پیرامون امکان‌پذیری ثبت یک پتنت و عدم توجه به حفاظت از فناوری با این توجیه که قابلیت پتنت شدن را ندارد، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به یک شرکت تازه تأسیس وارد نماید. با توجه به تجربه کم کارآفرینان و مخترعین فردی در این زمینه، احتمال وقوع اشتباه در زمینه قابلیت پتنت شدن نوآوری کاملاً محتمل خواهد بود.

طبق عرف متعارف بازار، با افزایش قیمت می‌توان انتظار داشت با تقاضای کمتری مواجه شویم. این امر در زمینه سیستم پتنت و حفاظت‌های ارائه شده نیز مصداق دارد که با توجه به توانمندی‌های مالی کمتر شرکت‌های استارت‌آپی، می‌تواند منجر به کاهش استقبال کارآفرینان از این ابزار حفاظتی گردد. بنا بر بررسی‌های انجام گرفته، بسیاری از کارآفرینان و شرکت‌های واقع در مرحله جنینی دوره عمر، محدودیت منابع (مالی و مدیریتی) را از مهم‌ترین دلایل عدم توجه به فعالیت‌های ثبت و انتشار پتنت می‌دانند.

برخی از نوآوران و مخترعین بر این اعتقادند که فناوری‌های پتنت شده را می‌توان با برخی تغییرات جزئی و در عین دستیابی به عملکرد مشابه مورد استفاده قرار داد، بدون آن‌که نقض پتنت به وقوع بپیوندد. این امر در برخی حوزه‌های فناوری نظیر بیوفناوری و صنایع دارویی بیشتر مورد توجه است و برخی از فناوران به همین دلیل تمایل چندانی برای پرداخت هزینه و ثبت پتنت ندارند. البته باید توجه داشت، تغییر ناچیز همراه با عملکرد مشابه نمی‌تواند مانع از نقض پتنت گردد و به نظر می‌رسد این علت بیشتر از سوی کارآفرینان فردی بی‌تجربه در امر حفاظت از فناوری و بدون توجه به مزایای متعدد و قابل توجه ثبت پتنت عنوان می‌گردد.

بنا بر نظرسنجی‌های انجام گرفته، بسیاری از کارآفرینان و مخترعینی که از ثبت و انتشار پتنت دوری می‌جویند، از افشای اسرار تجاری خود نگران هستند. این در حالی است که پایه و اساس سیستم پتنت، مبتنی بر افشای کامل اطلاعات و در عین حال، ایجاد حق انحصاری در بهره‌برداری از نتایج اختراع یا فناوری برای یک مدت محدود (عموماً بیست ساله) است. به عبارت دیگر، ترس از افشای اطلاعات با توجه به حقوق انحصاری ایجاد شده و جلوگیری از استفاده غیرمجاز دیگران از پتنت تا حدی بی‌مورد می‌باشد.

آخرین دلیل عمده برای آن‌که چرا یک کارآفرین یا شرکت استارت‌آپی متمایل به ثبت اختراع و استفاده از سیستم پتنت برای محافظت از دارایی‌های فکری خود نیست، به‌کارگیری دیگر استراتژی‌های حفاظتی مرتبط با نظام مالکیت فکری است. باید توجه داشت، سیستم پتنت تنها یکی از ابزارهای چندگانه محافظت از دارایی‌های فکری است و می‌توان از دیگر اشکال حفاظت قانونی نظیر کپی‌رایت، علائم تجاری و ... نیز استفاده نمود. برای مثال، در مواردی که چرخه عمر فناوری یا محصول توسعه یافته بسیار کوتاه باشد، استفاده از سیستم پتنت به نظر منطقی نخواهد بود. چراکه با وجود هزینه‌های مختلف برای ثبت و انتشار پتنت، پیش از بهره‌برداری مناسب از حقوق انحصاری مرتبط با آن، فناوری پیشرفته‌تری وارد بازار شده و عملاً پتنت ثبت شده بی‌ارزش خواهد شد. در این مواقع، استفاده از دیگر ابزارهای حفاظتی منطفی‌تر خواهد بود.