صدور مجوز بهره‌برداری از فناوری- قسمت دوم

صدور و اخذ مجوزهای بهره‌برداری از فناوری، یکی از ابزارهای پرکاربرد در بهره‌برداری از حقوق مالکیت فکری است که امروزه به‌عنوان یک ابزار کارآ و توانمند برای انتقال دانش و فناوری به شمار می‌رود. با توجه به استقبال گسترده شرکت‌ها و مؤسسات پژوهشی مختلف از موافقت‌نامه‌های مبادله مجوزهای بهره‌برداری از فناوری، سازمان جهانی مالکیت فکری «WIPO» اقدام به تدوین و انتشار کتابچه راهنمای لیسانس فناوری موفق «STL» نموده است که عمده مخاطبین آن، کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و مدیران آن‌ها، فناوران، مخترعین و محققین دانشگاهی هستند. در این نوشتار به‌عنوان قسمت دوم راهنمای مذکور، برخی از اجزاء و شرایط کلیدی یک توافقنامه اخذ مجوز بهره‌برداری به تفصیل معرفی خواهد گردید.

تمامی مسائل و مواردی که در یک توافقنامه صدور مجوز بهره‌برداری بر سر آن توافق می‌شود، شرایط یا «Term» (شرایط مادی، شرایط و ضوابط و یا مفاد) نامیده می‌شود. پیچیدگی فرآیند صدور و یا اخذ مجوزهای بهره‌برداری از فناوری، به این دلیل است که در این نوع از توافق‌ها، معمولاً شرایط کلیدی بیشتری در مقایسه با انواع دیگر توافق وجود دارد. همچنین برای هر یک از مسائل کلیدی مطرح، بسیاری از متغیرهای ممکن برای حل مسئله وجود خواهد داشت. یک مذاکره‌کننده موفق در موافقت‌نامه‌های این‌چنینی، می‌بایست چک‌لیستی نوشتاری و ذهنی از شرایط کلیدی و متغیرهای متنوع مرتبط با هر یک از آن‌ها داشته باشد و دقت نماید که کدام یک از متغیرها خطرناک و یا همراه با ریسک است.

اگرچه شرایط کلیدی بسته به نوع فناوری (به‌عنوان مثال نرم‌افزارهای کامپیوتری، اختراعات مرتبط با نیمه‌هادی‌ها و یا فرمول‌های دارویی) تا حدودی متفاوت است، برخی مسائل مشابه در تمامی معاملات اخذ و صدور مجوز بهره‌برداری از یک فناوری که دارای حقوق مالکیت فکری است، رخ می‌دهد. در این بخش سعی می‌گردد، دیدی کلی از این نوع شرایط کلیدی مشترک ارائه شود. توجه داشته باشید که یک چک‌لیست جامع از شرایط مادی مد نظر نیست و تنها مقدمه‌ای از برخی از مسائلی است که اغلب به وجود می‌آید. برای ساده‌سازی بیشتر، شرایط کلیدی یاد شده در چهار خوشه مجزا تقسیم و معرفی خواهد شد.

این خوشه بیشتر مرتبط با تعریف فناوری بوده که قرار است مجوز بهره‌برداری از آن، بین طرفین مبادله گردد. شاید این مورد تا حدی واضح به نظر برسد، با این حال، دست کم گرفتن آن می‌تواند منجر به اختلافات جدی پس از امضای قرارداد شود.

آیا فناوری که شما می‌خواهید بکار گیرید، یک محصول، یک فرمول، یک مشخصه فنی، یک پروتکل، یک برنامه نرم‌افزاری، مجموعه‌ای از نمودارها و یا مستندات است؟ اگر چنین است، لازم است که ماهیت آن دقیقاً توصیف گردد. آیا شما نیازمند به اخذ مجوز بهره‌برداری از یک پتنت خاص و یا مجموعه‌ای از پتنت‌ها هستید؟ آیا موضوع مجوز بهره‌برداری از فناوری و تمامی مالکیت فکری مرتبط با آن، برای برآورده‌سازی یک استاندارد مشخص (مجوز بهره‌برداری استاندارد) است؟

به‌صورت طبیعی، صاحب فناوری در فرآیند صدور مجوز علاقه‌مند است تا آنجا که می‌تواند دامنه تعریف مجوز را محدود سازد. از طرف دیگر، اخذکننده مجوز نیز در تلاش است تا تعریف گسترده‌ای از فناوری را لحاظ نماید. البته گیرنده فناوری می‌بایست مبنای پرداخت‌های مرتبط با توافق را که اغلب با محدوده تعریف‌شده با مجوز متناسب است، در نظر گیرد. در بسیاری از موارد، طرفین مذاکره به دلایل مختلف به ابهام در تعریف فناوری تن می‌دهند. ممکن است مذاکره‌کنندگان با سایر بخش‌های کسب‌وکار خود ارتباط خوبی نداشته باشند و یا مطمئن نباشند که فناوری دقیقاً چیست و یا دقیقاً برای چه منظوری می‌تواند استفاده شود.

یکی از نکات قابل توجه این است که گاهی اوقات، عدم شفافیت در مورد موضوع مجوز به این دلیل است که مردم تمایلی به اعتراف به این‌که دقیقاً نمی‌دانند فناوری چگونه کار می‌کند، ندارند. آن‌ها فکر می‌کنند که چگونگی کارکرد فناوری را می‌بایست بدانند، در حالی‌که درک ماهیت فناوری بر اساس سوابق و مستندات عمومی امکان‌پذیر نیست. بخشی عمده از مذاکرات، برای یافتن پاسخ این پرسش کلیدی است که فناوری چیست و چه بخشی از آن قرار است در کسب‌وکار شما بکار گرفته شود. (برای درک بهتر، شماره چهارم از همین خوشه را دقیق‌تر مطالعه نمایید.)

درک کامل و دقیق فناوری و آنچه انجام می‌دهد به شما به‌عنوان گیرنده فناوری کمک می‌کند تا در بودجه خود صرفه‌جویی نمایید و تنها مجوز بهره‌برداری از بخشی از آن را که در کسب‌وکار خود به آن نیاز دارید، اخذ نمایید. بر این اساس، بهتر است با همکاران خود در بخش‌های دیگر کسب‌وکار ارتباط برقرار نموده و نیازمندی‌های فناورانه آن‌ها را شناسایی نمایید. آیا آن‌ها فقط به یک مجوز بهره‌برداری از پتنت نیاز دارند؟ آیا آن‌ها نیازمند در اختیار گرفتن یک فناوری یا محصول خاص هستند که توسط یک پتنت محافظت می‌شود؟ آیا آن‌ها به اسناد و مدارک دقیق و جزئی نیز احتیاج دارند؟ چه نسخه‌ای از نرم‌افزار می‌تواند مشکل آن‌ها را حل نماید؟ آیا آن‌ها به داده‌های آزمون نیز نیاز دارند؟ آیا می‌بایست نمونه اولیه یا پروتوتایپ در اختیار آن‌ها گذاشت (به شماره یک از خوشه چهار مراجعه شود)؟ آیا به‌کارگیری فناوری نیازمند دانش و مهارت خاصی خواهد بود (به شماره سه از خوشه 4 مراجعه شود)؟

در اخذ مجوز بهره‌برداری از یک فناوری که مشخصات فنی و سایر اسناد مرتبط با آن کاملاً شفاف نیست، احتیاط نمایید. ارجاعات مبهم از قبیل «فناوری پیشرفته XXX» را به‌عنوان موضوع فناوری قبول نکنید. یک توضیح جانبی الصاق شده به متن توافق، نظیر یک شکل یا نمودار برای توضیح نکات خاص و جزئی ماهیت فناوری و تعریف موضوع مجوز، امری شایع در توافقات مجوز بهره‌برداری از فناوری به شمار می‌رود. اطمینان حاصل نمایید که آنچه در این فایل الصاقی نوشته شده است، به اندازه کافی واضح و دقیق است. توضیحات باید به اندازه کافی روشن باشد تا در صورت هر گونه اختلاف بین طرفین، یک شخص سوم که از فناوری آگاهی و دانش لازم را ندارد نیز بتواند تصمیم بگیرد که توافق چه چیزهایی را شامل می‌شود و چه چیزهایی را شامل نمی‌شود. همچنین باید توجه داشته باشید که در خلال مذاکرات زیاد منتظر به دست آوردن این‌گونه اطلاعات نباشید، چرا که ممکن است دیر شود.

آیا نرم‌افزار به‌صورت کامل نوشته شده است؟ آیا طراحی سخت‌افزار تکمیل و در فرمی که شما به آن نیاز دارید، اجرا شده است؟ آیا سفارشی‌سازی برای یکپارچگی با فناوری و سیستم‌های شما مورد نیاز است؟ آیا تحقیق و توسعه در زمینه فناوری ادامه دارد؟ سؤالاتی مشابه می‌توان در دیگر حوزه‌های فناوری نیز تعریف نمود: آیا تکنیک به‌طور کامل توسعه یافته است؟ آیا اختراع به‌طور کامل در دسترس است؟ آیا فرآیند دارویی به‌طور کامل توسعه یافته است؟

اگر به هر دلیل، قسمتی از کار تکمیل فناوری باقی مانده است، مشخص نمایید که آیا بخش باقی مانده برای شما تعیین‌کننده خواهد بود یا خیر. آیا می‌توانید با فناوری ناقص (مثلاً یک ماژول نرم‌افزاری ناقص و یا یک فرمول دارویی نیمه‌تمام) نیاز خود را مرتفع سازید؟ در صورتی که فناوری ناقص است، آیا توافق به شما یا نمایندگان شما اجازه می‌دهد تا آن را تکمیل کرده و یا تغییراتی در آن ایجاد نمایید؟ (مطالعه خوشه دوم می‌تواند درک بهتری در این زمینه برای شما ایجاد نماید.)

برعکس، اگر شما دارنده فناوری بوده و قصد دارید مجوز بهره‌برداری از آن را در اختیار طرف مقابل بگذارید، می‌بایست اطمینان حاصل کنید که آیا بر اساس توافق صورت گرفته شما می‌بایست آن را به‌صورت کامل تحویل دهید؟ آیا آزمون پذیرش فناوری ضروری است؟ آیا آزمایش‌های مشخصه و عملکرد باید انجام گیرد؟ آیا باید توابع خاصی از سطوح عملکردی فراهم نمایید تا پرداخت از سوی بهره‌بردار انجام گیرد؟

بهترین موقعیت برای صادرکننده مجوز بهره‌برداری از یک فناوری، این است که نرم‌افزار یا هر نوع فناوری در اختیار را بدون هر گونه استاندارد و یا سطوح عملکردی مشخص عرضه نماید. در این موارد، صادرکننده مجوز، صرفاً برخی حقوق پایه و اولیه را برای فناوری فراهم می‌آورد و در عین حال کمک می‌کند تا از فناوری همان‌گونه که هست، استفاده شود. بدیهی است، این شرایط برای گیرنده مجوز بهره‌برداری از فناوری آن‌چنان مناسب نیست، مگر آن‌که تناسبی بین شرایط یاد شده و قیمت (حق امتیاز) مجوز وجود داشته باشد. بهترین موقعیت و شرایط برای گیرنده فناوری، این است که مشخصه‌ها و سطوح عملکردی فناوری به‌طور کامل و واضح تعریف گردد و در صورتی که فناوری فعلاً تکمیل نشده است، در زمان اجرای موافقت‌نامه انجام گیرد.

از به‌کارگیری اصطلاحاتی نظیر «مطابق با انتظارات تجاری»، «رعایت استانداردهای صنعتی»، «به‌کارگیری بهترین تلاش‌ها» و یا «به‌طور کاملاً عملیاتی» اجتناب نمایید. این اصطلاحات بیانگر شرایطی بسیار مبهم بوده که می‌تواند موجب سوءتفاهم و اختلافات حقوقی گردد. به‌عنوان مثال، در برخی از کشورها اصطلاح «بهترین تلاش‌ها» به معنای معقول بودن شرایط است، در حالی‌که در کشورهای دیگر به معنای نیاز به انجام هر کار ممکن می‌باشد. به‌جای استفاده از عبارات مبهم و متغیر، در توافقنامه دقیقاً مشخص کنید که بهترین تلاش‌ها می‌بایست چه گام‌هایی را برآورده سازد.

در صورتی که موضوع مجوز، در مراحل توسعه و تکمیل قرار دارد و کار عمده‌ای می‌بایست بر روی فناوری انجام گیرد (نظیر یک پلتفرم متفاوت)، بهتر است یک قرارداد توسعه مجزا و یا مرتبط با توافق فعلی ولی کاملاً واضح در زمینه وظایف، مسئولیت‌ها، استانداردهای عملکرد و جداول زمانی آماده گردد.

آیا صادرکننده فناوری دارنده تمامی چیزی است که آن را تحت یک مجوز بهره‌برداری واگذار می‌نماید؟ آیا او مجاز به واگذاری حقوق یاد شده است؟ آیا او حقوق مرتبط با تمامی فناوری‌های لازم برای بهره‌برداری از فناوری مورد توافق را دارد؟

مهم است که توافقنامه شامل مواردی باشد که حقوق مالکیت فکری آن در اختیار صادرکننده مجوز است. در این شرایط می‌توان از ادعاهای طرف سوم مبنی بر مالکیت فناوری و یا بخشی از حقوق مالکیت فکری مرتبط با آن، به ویژه در مواردی که صادرکننده مجوز از مسئولیت آن شانه خالی می‌کند، اجتناب ورزید.

در شرایطی که دو طرف توافق شامل صادرکننده مجوز و گیرنده آن، به‌صورت مشترک بر روی یک پروژه فناورانه و یا ایجاد یک محصول جدید (نوعی سرمایه‌گذاری مشترک برای توسعه محصول) کار می‌کنند، می‌بایست در توافقنامه مشخص شود که مالکیت حقوق «IP» ایجاد شده در اختیار چه کسی خواهد بود. به‌صورت خاص، اگر گیرنده مجوز بهره‌برداری از فناوری، موفق به توسعه فناوری شد، مهم است که مالکیت آن در توافقنامه مشخص گردد. این امر باعث می‌شود تا اختلافات بعدی پیرامون این مسئله به وجود نیاید.

در شرایط سرمایه‌گذاری مشترک، توافقنامه تعیین می‌نماید که فناوری حاصل از نتایج پروژه و حقوق مالکیت فکری مرتبط با آن، در اختیار چه کسی خواهد بود. گفتنی است، این امر می‌تواند طیفی وسیع از مالکیت مشترک، مالکیت صددرصدی صادرکننده مجوز بهره‌برداری و یا اخذ کننده آن را در بر گیرد. باید توجه شود که مالکیت مشترک با توجه به مجموعه قوانین متفاوت در کشورهای مختلف، معانی چندگانه‌ای خواهد داشت و در استفاده از آن به‌عنوان یک راهکار ساده برای تعیین تکلیف خروجی‌های پروژه، می‌بایست مراقب بود. برای مثال، در برخی قوانین ملی، منظور از مالکیت فگری مشترک، منتفع شدن از هر گونه سود حاصل می‌باشد که در شرایطی که طرفین مایل به ادامه همکاری نباشند، می‌تواند مشکلاتی را پدید آورد.

شما و یا طرف مقابل، احتمالاً متمایل به یک توافق محرمانگی در آغاز مذاکرات خواهید بود. چنین توافق‌هایی از سوی یک یا هر دو طرف مذاکره، برخی تعهدات قانونی مبنی بر عدم استفاده و یا افشای اطلاعات محرمانه آشکار شده در خلال مذاکرات را لازم‌الاجرا می‌نماید. چنین اطلاعاتی می‌تواند نمونه‌های فنی، فرمول‌ها، مشخصه‌ها، طرح‌ها، اسناد، داده‌های تجربی و سایر اطلاعات فنی باشد. البته در شرایط خاص می‌تواند شامل اطلاعات کسب‌وکار نظیر لیست مشتریان، برنامه‌های تجاری و استراتژی‌ها و یا اطلاعات کارکنان نیز باشد.

توافقنامه محرمانگی، شما را قادر می‌سازد تا فناوری را پیش از صدور مجوز به‌خوبی بررسی نموده و بدین ترتیب، درکی مناسب از ماهیت، عملکرد و ارزش‌های آن به دست آورید. فقط به خاطر داشته باشید که در اختیار گذاشتن اطلاعات فنی و تجاری محرمانه، در همه موارد معقول و دوراندیشانه نیست، چرا که حتی اگر یک توافق محرمانگی نیز وجود داشته باشد، ممکن است توافق کاملاً به نفع شما نباشد. مسائل کلیدی در توافقنامه‌های محرمانگی عبارتند از:

الف) گیرنده (اخذ کننده بالقوه مجوز بهره‌برداری از فناوری که فناوری برای وی افشاء شده است) از استفاده و نیز افشای آن به دیگران منع شده است. (ممنوعیت استفاده)

ب) محلی که اختلافات مرتبط با افشای اطلاعات محرمانه و یا به‌کارگیری آن‌ها مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت. (حل اختلاف)

با توجه به محدودیت‌هایی که می‌تواند برای گیرنده فناوری ایجاد شود، وی تمایل دارد تا این موارد را از قرارداد صدور مجوز دور نگاه دارد و بالطبع نگران این امر است که آیا افشای اطلاعات مشکلی برای وی به وجود می‌آورد یا خیر. در مقابل، صادرکننده مجوز می‌خواهد اطمینان حاصل نماید که اگر معامله به هر دلیلی انجام نگرفت، فناوری حفاظت شود. با توجه به این اختلاف دیدگاه، حل‌وفصل اختلافات بسیار تعیین‌کننده خواهد بود، چرا که هیچ اطمینانی از سرانجام مذاکرات مبادله مجوز بهره‌برداری از فناوری وجود ندارد و شما به‌عنوان صادرکننده مجوز باید مطمئن شوید که در صورت بروز اختلاف، مجبور نیستید برای حل‌وفصل آن به یک مکان دور و در نتیجه مسافرتی طولانی تن دهید.

یکی دیگر از موارد مهم در توافقنامه مجوز بهره‌برداری از فناوری، این است که آیا استفاده از نام یا لوگوی فناوری یا محصول در زمینه فروش و توزیع آن نیاز به کسب مجوز دارد؟ در صورت لزوم، علاوه بر مجوز بهره‌برداری از فناوری، می‌بایست بر سر یک مجوز استفاده از نشان تجاری نیز توافق صورت گیرد. شما به‌عنوان گیرنده فناوری باید این مورد را مشخص نمایید که به کدام یک از علائم تجاری و یا لوگوهای مرتبط با فناوری نیازمند هستید، به ویژه در مواردی که فناوری یا محصول به‌تنهایی و بدون استفاده از یک نام تجاری مشهور و آشنا از ارزش کافی برخوردار نباشد.

همچنین باید تعیین شود که در صورت وجود یک مجوز نشان تجاری، آیا یک گواهی خاص و یا الزامات دیگری نیز وجود دارد که همراه با به‌کارگیری نشان تجاری باشد. در این صورت، دقت نمایید که مشخصات و الزامات مرتبط با این مورد، به‌صورت واضح به‌عنوان بخشی از توافقنامه مجوز ذکر گردد. به‌طور مشابه، آیا شما به‌عنوان گیرنده فناوری نیازمند یک حق استفاده از طرح‌های صنعتی مرتبط با محصول یا فناوری هستید؟ اگر طراحی‌های صنعتی نیز بخشی از ارزش تجاری محصول هستند، مطمئن شوید که این موضوع نیز پوشش داده شده است.

نکته پایانی در این زمینه، به حق استفاده از اسناد فنی و مرتبط با محصول یا فناوری باز می‌گردد؛ شما به‌عنوان اخذ کننده مجوز بهره‌برداری از فناوری باید مشخص نمایید که آیا نیازمند آموزش و مشاوره از سوی صادرکننده مجوز هستید و یا خیر. (به مورد دوم از خوشه چهار مراجعه نمایید.)

هنگامی‌که مسائل و شرایط کلیدی مرتبط با خوشه اول را مشخص نمودید و درک روشنی از «آنچه» که شما مایل به اخذ و یا صدور آن به‌عنوان مجوز بهره‌برداری از فناوری هستید، دست یافتید، می‌بایست «نحوه استفاده» از این فناوری و حقوق مالکیت فکری مرتبط با آن را در کسب‌وکار خود تعیین نمایید. یک مجوز با دامنه گسترده، به شما این امکان را خواهد داد تا کاملاً انعطاف‌پذیر عمل نمایید. به همین نسبت، یک مجوز با دامنه محدودتر، از انعطاف‌پذیری کمتری برخوردار بوده و احتمالاً ارزان‌تر نیز خواهد بود. (برای درک بهتر، خوشه سوم مرتبط با شرایط مالی را مطالعه نمایید.)

یک مجوز «IP» شامل چندین «گرنت» مختلف از حقوق مرتبط با نیازهای طرفین است که بسته به قوانین موجود در توافقنامه می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه، برخی از موارد متداول آورده شده است:

گاهی اوقات از این موارد تحت عنوان گرنت‌های پتنت (ساخت، استفاده یا فروش) و یا گرنت‌های کپی‌رایت (بازتولید، اصلاح، ساخت کارهای مشتق شده یا توزیع) یاد می‌شود؛ توجه شود که تقسیم‌بندی این موارد آن‌چنان ضروری نیست، بلکه نکته مهم و کلیدی، تشخیص آن چیزی است که کسب‌وکار شما به آن نیاز دارد.

شاید کسب‌وکار شما فقط نیازمند توزیع فناوری در فرم کنونی آن (مثلاً مجوز توزیع یک محصول خاص) باشد و یا در انتهای دیگر طیف شاید مدل کسب‌وکار شما نیاز به مهندسینی دارد تا تغییراتی اساسی در فناوری یاد شده اعمال کنند. نسخه‌های جدید ناشی از تغییرات بنیادین، خود می‌تواند به زیرگروه‌های مختلفی از مجوزها بدل شود که خود حقوقی مرتبط با بازتولید و یا سفارشی‌سازی فناوری خواهد داشت.

در هر صورت، تصمیم‌گیری در یک مورد بسیار مهم است: شما برای دستیابی به اهداف کسب‌وکار، نیاز دارید تا با حقوق مالکیت فکری و یا فناوری چه کاری انجام دهید؟ برای پاسخ به این پرسش می‌بایست فهرست گرنت‌های یاد شده را بررسی کرده و با همکاری کارشناسان فنی کسب‌وکار خود تصمیم بگیرید که حقوق مورد نیاز برای استفاده از فرصت‌های ناشی از موافقت‌نامه مجوز بهره‌برداری از فناوری کدامند. باید توجه داشت که توافقنامه مجوز بهره‌برداری از فناوری، ابزار تجاری بسیار منعطفی است و می‌تواند بخشی کوچک از حقوق یکپارچه مالکیت فکری را شامل شود. (برای مثال، حق تولید محصول تحت پوشش یک پتنت بدون قابلیت بازتولید مشخصه‌های فنی و یا تغییر در آن)

آیا شما حق دارید بر اساس مجوز اخذ شده، از آن برای تحقیق استفاده نمایید؟ باید دقت کرد که حق تحقیق و یا به‌کارگیری داخلی فناوری بدون داشتن حق ساخت و فروش محصولات مبتنی بر آن بسیار محدود می‌گردد.

به دقت بررسی نمایید که آیا کسب‌وکار شما نیازمند حق تغییر و اصلاح فناوری و ساخت محصول یا فناوری جدید مرتبط با آن است یا خیر. به‌عنوان مثال، آیا کارشناسان فنی و محققین، به شما می‌گویند که باید فرمول یا نرم‌افزار یا طرح مرتبط با فناوری را اصلاح نمود تا بتوان از آن در فناوری و سیستم‌های کسب‌وکار استفاده کرد؟ این مفهوم اغلب تحت عنوان جابجایی فناوری به یک «پلتفرم» دیگر نامیده می‌شود که مستلزم اجازه شما برای اعمال تغییرات بنیادین در فناوری خواهد بود. با این حال، حتی تغییرات جزئی خواسته شده از سوی کارشناسان فنی می‌تواند مهم باشد و در توافقنامه مجوز باید در مورد آن بحث شده و تعیین تکلیف گردد.

اگر تغییر و اصلاح فناوری مجاز باشد، باید مشخص شود که این اصلاحات تحت مالکیت چه کسی خواهد بود. آیا صادرکننده مجوز بهره‌برداری از فناوری، می‌تواند از اصلاحات انجام گرفته و کارهای مشتق شده از آن استفاده نماید؟ بسیار مهم است که نحوه مالکیت هر گونه تغییر و اصلاح جزئی، ارتقاء و کارهای مشتق شده از آن، در توافقنامه مشخص گردد. (به مورد سوم از خوشه اول نگاه کنید.)

پرسش دیگری که در این زمینه مطرح می‌شود، این است که آیا می‌خواهید مجوز بهره‌برداری از فناوری را در فرم اصلی یا اصلاح شده آن، به افراد دیگری واگذار نمایید؟ این مورد در واقع نوعی از صدور مجوز از سوی گیرنده اصلی فناوری را در بر می‌گیرد که اغلب پیش‌بینی آن بسیار مشکل است. آیا نهادها و مؤسسات دیگری نیز وجود دارد که می‌بایست در تولید محصول و یا مجوز بهره‌برداری از فناوری مشارکت داشته باشند (برای مثال، شرکای تحقیق و توسعه و یا شرکای توزیع محصول)؟ آیا آن‌ها نیز به تمامی حقوق مندرج در موافقت‌نامه مجوز بهره‌برداری از فناوری نیازمند هستند؟ از دیدگاه دارنده فناوری و صادرکننده مجوز بهره‌برداری از آن، بهتر است که مجوزهای جانبی تا حد امکان محدود گردد، چرا که واگذاری مجوز از سوی گیرنده فناوری به معنای از دست دادن کنترل بر فناوری است. حتی بدون داشتن حق واگذاری مجوز از سوی گیرنده فناوری، ممکن است به‌عنوان گیرنده بخواهید آن را برای ساخت به پیمانکار واگذار کنید. به‌طور معمول، این حق در توافقنامه‌های مجوز بهره‌برداری از فناوری مجاز است، اما در موارد خاص، ممکن است این حق به صراحت رد شود. در این موارد در صورت اصرار می‌بایست گرنت «حق ساخت» را در توافق قید نمایید.

حقوق مالکیت فکری معمولاً مبتنی بر محدوده جغرافیایی خاصی است. در چه کشور یا منطقه‌ای شما قصد دارید از فناوری استفاده نمایید؟ اگر قصد تولید محصول از فناوری را دارید، آن را کجا تولید کرده و کجا قصد فروش آن را دارید؟ برنامه شما برای صادرات فناوری و یا محصولات مبتنی بر آن چیست؟ در چه محدوده جغرافیایی می‌خواهید فناوری یا محصول را توزیع نمایید؟ این‌ها برخی از سؤالاتی است که در توافقنامه مجوز بهره‌برداری از فناوری می‌بایست به آن پاسخ داد. در واقع، باید مشخص نمود که آیا حقوق واگذار شده محدود به یک کشور یا یک منطقه جغرافیایی خاص است و یا این‌که در سرتاسر جهان اعمال می‌گردد. البته باید توجه کرد که محدود کردن مجوز به یک پتنت خاص که در کشورهای مشخصی به ثبت رسیده است، لزوماً به معنای محدودیت در محدوده جغرافیایی بهره‌برداری از آن نمی‌شود.

تعیین محدوده جغرافیایی برای مجوزهای مرتبط با علائم تجاری و لوگوی توزیع محصولات نیز صادق است. توافق می‌بایست به روشنی مشخص نماید که شما در تمامی قلمرو جغرافیایی تعیین شده، مجاز به فروش محصول با نشان تجاری مرتبط با آن هستید.

برای محصولاتی که به‌صورت اینترنتی و در قالب فرمت‌های دیجیتالی و الکترونیک توزیع می‌شوند، در توافقنامه باید مشخص شود که شما حق پخش محصول یا فناوری در فرم الکترونیک و اینترنتی را دارید.

این یک مسئله پیچیده است که در برخی مواقع به تضاد و تعارض بین منافع صادرکننده مجوز فناوری و اخذ کننده منجر می‌شود. برای ایجاد یک مجوز سودآور، لازم است تا حقوق منحصربه‌فرد برای ساخت، استفاده، توزیع و ... فناوری و یا محصولات مرتبط با آن در یک قلمرو خاص جغرافیایی واگذار گردد. بدیهی است که از دیدگاه دارنده فناوری، مجوز انحصاری بهره‌برداری مطلوب نیست و در مقابل، گیرنده فناوری بر این امر اصرار خواهد داشت. مجوز انحصاری می‌تواند آزادی عمل دارنده آن برای صدور مجوزهای موازی را محدود نماید و علاوه بر این، اگر اخذ کننده انحصاری مجوز نتواند به‌خوبی از فناوری بهره‌برداری نماید، ممکن است تجاری‌سازی فناوری با شکست مواجه شود. به عبارت دیگر، دارنده فناوری در این حالت تمامی تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار داده است.

مجوزهای بهره‌برداری انحصاری که با سرمایه‌گذاری قابل توجه گیرنده فناوری انجام می‌شود، معمولاً به‌منظور مقاصد تجاری صرف، واگذار شده و مواردی نظیر توسعه فناوری، راه‌اندازی کسب‌وکار در قلمرو جغرافیایی جدید و تجهیزات سفارشی را در بر نمی‌گیرد. بررسی توجیه‌پذیری یک مجوز بهره‌برداری انحصاری، کاری دشوار بوده و اغلب به پیش‌بینی‌های مالی طرفین مذاکره بستگی دارد.

حال فرض کنید یک مجوز بهره‌برداری انحصاری توجیه شده باشد؛ راهکارهای محدودسازی برخی از جنبه‌های منفی و ریسک‌های ناشی از آن برای طرفین به شرح زیر است:

در نظر داشته باشید که مجوزهای انحصاری در برخی از کشورها ممکن است غیرقانونی و یا تحت نظارت مجموعه قوانین خاص باش