مقدمه
یکی از مشهورترین سیستم‌های پتنت در جهان که بسیاری از مخترعین و شرکت‌های فناور، سعی در ثبت اختراع خود در آن دارند، سیستم پتنت آمریکا است. با توجه به بازار فناوری بزرگ آمریکای شمالی و فعالیت همزمان بسیاری از برترین شرکت‌های فناور جهان، از اپل، سامسونگ، مایکروسافت و «IBM» گرفته، تا خودروسازهایی مانند تویوتا و جنرال موتورز، یک «US» پتنت، می‌تواند ارزشی بسیار زیاد به همراه داشته باشد. همه ساله، گزارش‌ها و تحلیل‌های متفاوتی از میزان فعالیت‌های ثبت اختراع در جهان منتشر می‌گردد که اطلاعاتی در ارتباط با سیستم پتنت آمریکا نیز در خود جای داده است. یکی از گزارش‌های معتبر که به صورت خاص، در زمینه تحلیل و آنالیز روند ثبت اختراع در آمریکا و معرفی برترین شرکت‌ها و مؤسسات فعال در حوزه ثبت و انتشار «US» پتنت (۵۰ شرکت برتر) انتشار می‌یابد، گزارش «IFI Claims» است. در این نوشتار، سعی خواهد شد تا مروری اجمالی، بر آخرین گزارش این مؤسسه که به تازگی تحت عنوان «2018 Patent Rankings and Trends» انتشار یافته است، داشته و با آخرین تغییر و تحولات سیستم پتنت آمریکا در سال ۲۰۱۸ میلادی و شرکت‌های برتر، آشنا شویم.
روند ثبت اختراع در آمریکا در سال ۲۰۱۸
یکی از جالب‌ترین نکاتی که در گزارش اخیر «IFI Claims» به چشم می‌خورد، کاهش «US» پتنت‌های گرنت شده در سال ۲۰۱۸ میلادی است. در این سال، «۳۰۸۸۵۳» گواهی ثبت اختراع، از سوی شرکت‌ها و مؤسسات فناور مختلف اخذ شده است که کاهشی ۳.۵ درصدی را در مقایسه با سال ۲۰۱۷ میلادی نشان می‌دهد. از این تعداد پتنت گرنت شده، ۴۶ درصد، متعلق به شرکت‌های فناور آمریکایی است و شرکت‌های آسیایی و اروپایی نیز، به ترتیب سهمی ۳۱ و ۱۵ درصدی را به خود اختصاص داده‌اند. یک نکته جالب در زمینه فعالیت‌های ثبت اختراع توسط شرکت‌های خارجی، سهم ۴ درصدی شرکت‌های چینی است که در وهله اول، بسیار ناچیز به نظر می‌رسد. با این حال، باید توجه داشت که شرکت‌های فناور چینی، تنها گروهی هستند که موفق به افزایش تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده خود در سال ۲۰۱۸ شده‌اند و شرکت‌های سایر کشورها، با کاهش مواجه بوده‌اند. گفتنی است، در سال ۲۰۱۸ میلادی، شرکت‌های چینی، موفق به اخذ «۱۲۵۸۹» گواهی ثبت اختراع در آمریکا شده‌اند که رشدی ۱۲ درصدی را در مقایسه با سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد. در شکل ۱، مقایسه‌ای از تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده برخی از کشورهای جهان، طی سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی، ارائه شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، کشور چین، تنها کشوری است که تعداد پتنت‌های گرنت شده بیشتری در مقایسه با سال قبل دارد.
شکل ۱- مقایسه آماری تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده کشورهای مختلف، طی سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی
در شکل ۲، روند تغییرات «US» پتنت‌های گرنت شده در یک دهه اخیر، به چشم می‌خورد. همان‌گونه که روند نشان می‌دهد، تعداد پتنت‌های گرنت شده، همواره با افزایش مواجه بوده است و تنها در سال‌های ۲۰۱۵ (کاهش بسیار ناچیز ۰.۷ درصدی) و ۲۰۱۸ (کاهش ۳.۵ درصدی)، تعداد پتنت‌ها با افت نسبی همراه شده است. لازم به ذکر است که تعداد «US» پتنت‌های انتشار یافته در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ تا حدی با کاهش مواجه شده بود که همین عامل در کاهش تعداد پتنت‌های گرنت شده در سال ۲۰۱۸ اثرگذار بوده است. با توجه به برآوردهای صورت گرفته از تعداد پتنت‌های انتشار یافته و افزایش نسبی آن‌ها، احتمالاً تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده در سال ۲۰۱۹، یا نهایتاً سال ۲۰۲۰ میلادی، با افزایش قابل‌توجه مواجه خواهد شد.
شکل ۲- تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ میلادی
شرکت‌های فناور و ثبت اختراع در آمریکا
در میان شرکت‌ها و مؤسسات مختلف، «IBM» موفق شد تا برای بیست و ششمین سال متوالی، در صدر فهرست شرکت‌ها و مؤسسات دارنده بیشترین «US» پتنت گرنت شده قرار گیرد. بنا بر گزارش «IFI Claims»، این شرکت در سال ۲۰۱۸ میلادی، با ۹۱۰۰ پتنت، در رده نخست قرار گرفته است و سامسونگ و «Canon» نیز، با ۵۸۵۰ و ۳۰۵۶ پتنت، در رده‌های بعدی قرار دارند. جالب اینجاست که روند کاهشی تعداد «US» پتنت‌ها، در میان اغلب شرکت‌های فناور نیز به چشم می‌خورد، به طوری که در بین ده شرکت برتر، تنها «IBM»، «TSMC» و فورد، موفق به افزایش تعداد پتنت‌های گرنت شده خود در مقایسه با سال ۲۰۱۷ شده‌اند. این سه شرکت، در سال ۲۰۱۸ میلادی، به ترتیب، افزایشی ۱، ۲ و ۱۴ درصدی را تجربه نموده‌اند که افزایش قابل‌توجه تعداد پتنت‌های فورد (از ۱۸۶۸ پتنت به ۲۱۲۳ پتنت)، موجب ورود این خودروساز مشهور، به فهرست ۱۰ شرکت برتر شده است. از دیگر نکات مهم فهرست شرکت‌های برتر سال ۲۰۱۸، خروج گوگل و «Samsung Display» از جمع ۱۰ شرکت نخست و جایگزینی آن‌ها با شرکت‌های اپل و فورد است. همان‌گونه که در جدول ۱ مشاهده می‌شود، گوگل و سامسونگ، با تنزل ۴ رتبه‌ای نسبت به سال ۲۰۱۷، در رده‌های یازده و چهاردهم فهرست جدید قرار گرفته و در مقابل، اپل با ۲ رتبه صعود، در رده نهم و فورد نیز با ۵ رتبه صعود، در رده دهم جای گرفته است.
جدول ۱- فهرست شرکت‌های برتر دارنده «US» پتنت در سال ۲۰۱۸ میلادی
رتبه ۱ فهرست، بر چه حوزه‌هایی متمرکز است؟
بخش عمده‌ای از پتنت‌های «IBM»، به‌عنوان بازیگر برتر ثبت و انتشار «US» پتنت، مرتبط با فناوری‌های هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی است که بسیاری از متخصصین، آن‌ها را از فناوری‌های کلیدی آینده می‌دانند. این روزها، همه جا صحبت از هوش مصنوعی یا «Artificial Intelligence-AI» است. اما هوش مصنوعی واقعاً چیست و چگونه کار می‌کند؟ هوش مصنوعی، به سیستم‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند واکنش‌هایی مشابه با رفتارهای هوشمند انسانی، از جمله درک شرایط پیچیده، شبیه‌سازی فرآیند تفکر و شیوه‌های استدلالی انسان، یادگیری و توانایی کسب دانش و در نهایت، استدلال برای حل مسائل مختلف را داشته باشند. از ملموس‌ترین کاربردهای این فناوری، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- امنیت داده‌ها؛
- تشخیص، شناسایی و دسته‌بندی اشیاء و افراد در عکس‌ها و ویدئوها و حتی فایل‌های صوتی؛
- تجزیه‌وتحلیل نظرات «Opinion Mining» و آنالیز احساسات «Sentiment Analysis»؛
- خدمات سلامت و مراقبت‌های بهداشتی، به‌ویژه در حوزه تشخیص پزشکی؛
- الگوریتم‌های جستجو که نماد بارز آن، موتورهای جستجوی گوگل است؛
- پردازش کلمات که نمونه ملموس آن را می‌توان در قابلیت تشخیص گفتار در دستیارهای صوتی، مانند سیری، الکسا و «Google Assistant» مشاهده نمود.
شاید یکی از برجسته‌ترین کاربردهای فناوری هوش مصنوعی را بتوان پروژه واتسون شرکت «IBM» دانست که نخستین حضور عمومی خود را در سال ۲۰۱۱ میلادی و رقابت همزمان با ۲ انسان دانست. یک شرکت بیمه ژاپنی، از ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی، استفاده از واتسون را برای بررسی سوابق و اطلاعات پزشکی مشتریان و ارزیابی میزان آسیب ناشی از بیماری‌ها، آغاز نموده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی این شرکت بیمه، هوش مصنوعی واتسون، تقریباً جایگزین ۳۰ کارمند شده است.
محاسبات کوانتومی نیز از دیگر فناوری‌هایی است که «IBM»، بر آن سرمایه‌گذاری وسیعی نموده است. این فناوری، با تکیه بر علم مکانیک کوانتوم، به‌عنوان بخشی از فیزیک نوین، «Qubit» را به جای «Bit»، به‌عنوان واحد اطلاعاتی دیجیتال معرفی می‌نماید. مزیت کیوبیت، این است که برخلاف بیت که تنها مقادیر صفر و یک را می‌پذیرد، در هر لحظه، تعداد بی‌شماری از مقادیر مختلف را به خود اختصاص می‌دهد. اختراع کامپیوترهای کوانتومی، می‌تواند عملکرد ابرکامپیوترهای فعلی را هزاران برابر بهبود دهد. «جف وسلر»، از محققین این شرکت، در مصاحبه با فورچون می‌گوید: «محاسبات کوانتومی در چند سال آینده، اثراتی جدی بر دنیای واقعی خواهد داشت، چرا که دانشمندان، می‌آموزند که چگونه کیوبیت‌های بیشتری را اضافه و به صورت پایدار، ذخیره‌سازی نمایند. اولین تأثیرات این قضیه را در علم شیمی خواهیم دید که با رسیدن به ۱۰۰ کوبیت، به‌طور ناگهانی کارهایی که پیش از این قابل انجام نبود، میسر خواهند شد.»
لازم به ذکر است که در سال ۲۰۱۸ میلادی، «IBM» بیش از ۱۶۰۰ پتنت گرنت شده در حوزه هوش مصنوعی و ۱۴۰۰ پتنت در زمینه امنیت سایبری داشته است. علاوه بر این، «IBM» فعالیت‌های ثبت اختراع خود را در حوزه رایانش ابری و بلاک‌چین، به شدت توسعه داده است. در بیانیه‌ای که این شرکت به تازگی منتشر ساخته است، به این نکته جالب اشاره شده که مجموعه پتنت‌های گرنت شده «IBM» در سال گذشته، دربردارنده یک گروه بزرگ و بسیار متنوع از ۸۵۰۰ مخترع است که در ۴۷ ایالت آمریکا و بیش از ۴۸ کشور جهان، به ثبت رسیده‌اند.
رتبه‌بندی بر اساس پتنت فامیلی‌ها و شرکت‌های مادر
در گزارش اخیر «IFI Claims»، یک آنالیز جدید نیز از نحوه فعالیت‌های شرکت‌ها و مؤسسات فناور در زمینه ثبت اختراعات در آمریکا آمده است که می‌تواند درکی بهتر از شرکت‌های برتر و مجموعه فعالیت‌های آن‌ها فراهم سازد. این آنالیز که نتایج آن در رتبه‌بندی «IFI Claims Ultimate Owner» نمایان است، شرکت‌های فناور را با احتساب مجموعه شرکت‌های تابعه در نظر می‌گیرد و از همین رو، این رتبه‌بندی را می‌توان یک تصویر تمام‌نما، از فعالیت‌های ثبت اختراع شرکت، تا تاریخ ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۸ دانست.
دو نکته مهم در مورد رتبه‌بندی مذکور، «در نظر گرفتن دارایی‌های پتنت فامیلی در انتهای سال ۲۰۱۸» و نیز «تلفیق و تجمیع دارایی‌های «US» پتنت شرکت‌های تابعه، ذیل شرکت مادر» است. یک مثال ساده برای این موضوع، شرکت «Samsung Display» است که زیرمجموعه‌ای از شرکت مادر «Samsung Electronics» به شمار می‌آید. این شرکت، با اینکه از شرکت‌های تابعه سامسونگ محسوب می‌شود، خود در زمینه ثبت و انتشار پتنت، بسیار فعال است و در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی، به ترتیب با ۲۲۷۳ و ۱۹۴۸ «US» پتنت گرنت شده، در رده‌های دهم و چهاردهم فهرست شرکت‌های برتر قرار گرفته است. در رتبه‌بندی جدید، دارایی‌های پتنت این دو شرکت، تحت یک مجموعه و به نام سامسونگ، محاسبه شده است. در جدول ۲، فهرست بیست شرکت برتر این فهرست، ارائه شده است.
گفتنی است، پتنت‌ها را می‌توان در گروه‌هایی تحت عنوان «Family» تجمیع نمود. بر این اساس، مجموعه‌ای از چندین پتنت مختلف (شامل «US» پتنت و پتنت‌های خارجی)، در ارتباط با یک اختراع واحد وجود خواهد داشت. یک پتنت فامیلی، متشکل از مجموعه‌ای از پتنت‌های گرنت شده و پرونده‌های پتنت است که در این رتبه‌بندی، به‌عنوان یک واحد ساده از پتنت‌های گرنت شده مورد استفاده قرار گرفته است. لازم به ذکر است، پتنت فامیلی‌ها، می‌توانند منقضی و یا متوقف شوند. علاوه بر محدودیت زمانی ۲۰ ساله از تاریخ ثبت درخواست، صاحبان پتنت می‌توانند قبل از انتهای این دوره زمانی، نسبت به عدم پرداخت هزینه‌های نگهداری اقدام نمایند که موجب پایان اعتبار پتنت خواهد شد. منظور «IFI Claims» از پتنت فامیلی‌های فعال که به‌عنوان معیار کلیدی در محاسبه تعداد پتنت فامیلی‌ها مورد استفاده قرار گرفته است، وجود حداقل یک پتنت گرنت فعال در هر نقطه از جهان (و نه لزوماً آمریکا) است.
جدول ۲- فهرست ۲۰ شرکت برتر سال ۲۰۱۸ از منظر پتنت فامیلی‌های فعال
همان‌گونه که جدول بالا نشان می‌دهد، سامسونگ توانسته است تا با ۶۱۶۰۸ فامیلی پتنت فعال، در رده نخست شرکت‌های فناور جهان قرار گیرد. کنون، با ۳۴۹۰۵ پتنت فامیلی، در رده دوم جای گرفته و «IBM» نیز که در صدر فهرست «US» پتنت‌های گرنت شده در سال ۲۰۱۸ قرار داشت، با ۳۴۳۷۶ پتنت، در رده سوم است. از نکات جالب‌توجه این فهرست، تنزل فاحش رتبه «LG» (از رده ۵ به رده ۱۹)، «TSMC» (از رده ۶ به رده ۳۷) و فورد (از رده ۱۰ به رده ۳۰) در مقایسه با جایگاه آن‌ها در فهرست شرکت‌های برتر دارنده «US» پتنت گرنت شده است.
روند ثبت اختراع در آمریکا از منظر حوزه‌های فناوری
اگر روند تغییرات «US» پتنت‌های گرنت شده در سال ۲۰۱۸ را از منظر حوزه فناوری بررسی نماییم، آمار نشان می‌دهد که فناوری‌های یکپارچه و به‌هم‌پیوسته‌ای مانند موتور جت و توربین، با افزایشی چشمگیر مواجه شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از حوزه‌های فناوری، مانند محاسبات، ارتباطات مخابراتی و پتنت‌های پزشکی که از طبقات با بیشترین پتنت محسوب می‌شدند، با کاهش همراه بوده‌اند. در جدول ۳، پانزده رده نخست فهرست طبقات پتنت «CPC Classification»، با بیشترین «US» پتنت گرنت شده را مشاهده می‌نمایید.
جدول ۳- فهرست پانزده طبقه «CPC Classification» با بیشترین «US» پتنت گرنت شده در سال ۲۰۱۸ میلادی
