مقدمه
از گذشته‌های دور تا کنون، یکی از سرگرمی‌های جذاب بشر که طیف وسیعی از علاقه‌مندان را به خود جذب نموده، ورزش بوده است. امروزه این سرگرمی به یک تجارت جهانی با ارزشی بالغ بر ۵۰۰ میلیارد دلار بدل شده که مجموعه‌ای گسترده از ورزشکاران حرفه‌ای، شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات ورزشی، عموم علاقه‌مندان به تماشای مسابقات ورزشی و حتی شرکت‌های اسپانسر و حامی مسابقات را در بر می‌گیرد.
نوآوری، عاملی کلیدی است که رشد و توسعه هر صنعتی به آن وابسته است و صنایع ورزشی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. صنعت تجهیزات ورزشی نیز، همچون صنایع دیگر و در راستای بهبود عملکرد ورزشکاران، همواره در پی نوآوری‌های جدید است و به همین دلیل، سیستم پتنت به یک گزینه جذاب برای حفاظت از نوآوری‌های صورت گرفته، مبدل شده است. امروزه طیف وسیعی از شرکت‌های فناور فعال در این صنعت، برای حفاظت از فناوری‌های جدید خود در ورزش‌هایی مانند گلف، کوهنوردی و ...، از پتنت استفاده می‌نمایند. شرکت‌های مشهوری مانند نایک و آدیداس، در زمره مجموعه‌هایی قرار دارند که حفاظت از دارایی‌های فکری را در صدر اولویت‌های خود قرار داده و فعالیت‌هایی وسیع در زمینه ثبت و انتشار پتنت‌های مختلف دارند.
نظر به تغییرات سریع و همه‌جانبه صنعت ورزش و تجهیزات وابسته به آن و همچنین سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر انجام شده در این زمینه، در گزارش پیش رو سعی شده است تا نقش سیستم پتنت در صنایع ورزشی، مورد بررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد. بر این اساس، از داده‌کاوی پتنت «Patent Data Mining»، به‌عنوان یک ابزار کارآ برای رصد نوآوری‌های ورزشی و ترسیم چشم‌انداز رشد و توسعه این صنعت، استفاده شده است. لازم به ذکر است که داده‌های ثبت اختراع مورد استفاده، مرتبط با صنعت تجهیزات کوهنوردی و شامل یک دوره ارزیابی یازده ساله، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی است.
نوآوری در ورزش
صنعت ورزش، یک کسب‌وکار پرسود جهانی است که با سرعتی چشمگیر، در حال رشد است. ارزش این صنعت، بین ۴۵۱ تا ۵۸۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود و همین ارزش قابل توجه، موجب شده است تا فرصت‌های کارآفرینی متعددی برای علاقه‌مندان فراهم گردد. در این میان، بازار آمریکا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای تجهیزات و محصولات ورزشی به حساب می‌آید. مجموعه درآمدهای عمده‌فروشی کالاها و محصولات ورزشی در بازار آمریکا، در حدود ۷۷.۳ میلیارد دلار بوده و میزان فروش تجهیزات و محصولات خرده‌فروشی این صنعت در آمریکا، از مرز ۴۱.۵ میلیارد دلار گذشته است. بنا بر آمار، در این کشور جمعیتی معادل ۳۰۰ هزار نفر، در حوزه صنایع عمده و خرده ورزشی به فعالیت مشغولند. جالب اینجاست که کشور انگلیس نیز با ارزش بازار ۳۱.۸ میلیارد دلار، بیش از ۷۰۰ هزار فرصت شغلی (حدود ۲ درصد نیروی کار کشور) را در صنعت ورزش خود جذب نموده است.
اما از دیدگاه مدیریتی، مهم است بدانیم، چرا و چگونه بازارهای ورزشی، به یک صنعت میلیارد دلاری بدل شده است؟ اغلب، هنگام مطالعات رشد صنعت، جنبه‌های فناورانه یا به عبارت بهتر اختراعات و نوآوری‌ها، نادیده گرفته می‌شوند. نوآوری را می‌توان یک جزء بسیار کلیدی در صنایع مختلف دانست و صنعت ورزش نیز، از این قاعده مستثنی نیست. طبیعت پویا و بسیار گسترده ورزش، این صنعت را برای مخترعین، نوآوران و شرکت‌های فناور تولیدکننده تجهیزات ورزشی، به یک بستر بسیار مناسب برای توسعه نوآوری بدل نموده است. بازارهای ورزشی، به شکل بازارهایی به شدت رقابتی در آمده‌اند و طبیعتاً بدون نوآوری، موفقیت در بازار و کسب درآمد بسیار دشوار خواهد بود. تقریباً تمامی بازیگران فعال در ورزش، اعم از فناوران تولیدکننده محصولات و تجهیزات ورزشی، سیاست‌گذاران کشورها و حتی ورزشکاران، به نقش کلیدی نوآوری آگاهی دارند.
یک نکته مهم پیرامون نوآوری در ورزش، پیچیدگی فرآیند نوآوری در این صنعت است. توسعه محصولات ورزشی، به لحاظ فناورانه بسیار پیچیده است؛ چراکه به مهارت‌های متعدد و مکمل یکدیگر نیاز دارد. شرکت‌های تجهیزات ورزشی موفق، رویه‌های نوآوری خود را در طی سال‌های متمادی توسعه داده‌اند و عملاً برای نوآوری‌های ورزشی، از یک منطق بسیار پیچیده استفاده می‌کنند.
نقش سیستم پتنت در نوآوری‌های ورزشی
در دهه‌های اخیر، استفاده از پتنت برای حفاظت از نوآوری‌ها و اختراعات صورت گرفته در حوزه‌ها و صنایع مختلف، به‌شدت افزایش یافته است. یکی از این حوزه‌ها که شاید در نگاه اول کمی عجیب به نظر برسد، ورزش است. با توجه به اهمیت وافر جنبه‌های تجاری ورزش و استفاده گسترده از فناوری برای ارتقاء عملکرد کمی و کیفی رشته‌های مختلف، به‌کارگیری سیستم پتنت در ورزش‌هایی نظیر فوتبال، بسکتبال، رشته‌های رزمی، شنا و ...، طبیعی خواهد بود.
در این میان، برخی از رشته‌های ورزشی، مانند گلف، از ورزش‌هایی است که فعالان آن به‌شدت به استفاده از ثبت اختراع روی آورده‌اند. شرکت «تیلورمید» که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال در این رشته ورزشی محسوب می‌شود، دارای صدها پتنت بوده که زمینه‌های گوناگون ورزش گلف، اعم از انواع توپ‌های گلف، تجهیزات جانبی و حتی وسایل و دستگاه‌های آنالیز عملکرد ورزشکاران را پوشش می‌دهد. اخیراً شرکت نایک نیز از واقعیت مجازی کمک گرفته تا بتواند سرعت توپ، مسیر حرکت، سرعت چرخش، زمان حرکت توپ در هوا، میانگین فاصله طی شده و سایر اطلاعات مورد نیاز را در اختیار بازیکنان گلف قرار دهد.
مثال بارز دیگر از نقش پتنت در ورزش، بازی‌های المپیک به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان است. با توجه به گردش مالی بسیار بالا و لزوم حفظ حقوق مرتبط با اجزا و عناصر این رویداد بزرگ، سیستم‌های مالکیت فکری خصوصاً پتنت، نقشی مهمی در آن دارند. مصداق بارز رابطه بین پتنت و المپیک را می‌توان در المپیک زمستانی ۲۰۱۶ مشاهده نمود که مشعل بازی‌ها، به‌عنوان یک فناوری پتنت شده، به گونه‌ای طراحی شده بود که در تمامی شرایط آب و هوایی و از جمله بارش‌های سنگین برف، روشن بماند.
فناوری‌های پتنت شده در صنعت کوهنوردی
ورزش‌های مختلف، بنا به میزان وابستگی به تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته، نوآوری و به‌طور خاص پتنت را، کمتر یا بیشتر مورد استفاده قرار می‌دهند. یک مثال ملموس از این قضیه، ورزش‌های گروهی مانند فوتبال یا بسکتبال است. شاید در نگاه نخست، فناوری‌های معدودی در این ورزش‌ها به کار آیند؛ اما با کمی دقت، می‌توان دریافت که طیفی وسیع از فناوری‌های پیشرفته، اعم از لباس‌های ورزشی ضد رطوبت و رفع کننده عرق بدن، فناوری‌های مرتبط با توپ ورزشی، فناوری «VAR» (که جدیداً در مسابقات فوتبال مورد استفاده قرار می‌گیرد)، فناوری خط دروازه و ...، در این ورزش‌ها بکار گرفته می‌شوند. یکی از ورزش‌هایی که به شدت به تجهیزات و ابزارهای ورزشی متکی می‌باشد، ورزش کوهنوردی است. این ورزش حرفه‌ای و بسیار دشوار، علاقه‌مندان بی‌شماری در سرتاسر جهان دارد و با توجه به نقش فناوری در بهبود عملکرد تجهیزات مرتبط با آن، می‌توان انتظار داشت که شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات کوهنوردی، سرمایه‌گذاری‌های فراوانی در فعالیت‌های تحقیق و توسعه انجام دهند. این امر، در نوآوری‌های مستمر و پتنت‌های متعددی که توسط این شرکت‌ها به ثبت رسیده‌اند، کاملاً هویدا است و این مسئله، بیانگر نقش کلیدی نوآوری و پتنت، در صنعت تجهیزات و ابزارآلات کوهنوردی است.
برای درک بهتر موضوع، در این تحقیق به طور خاص، به بررسی ثبت اختراعات مرتبط با تجهیزات کوهنوردی و روند تغییرات آن خواهیم پرداخت. مجموعه داده‌های ثبت اختراع مورد استفاده در این مطالعه، از پایگاه تامسون رویترز و برای یک دوره زمانی یازده ساله (۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی)، استخراج شده است که با استفاده از روش‌های داده‌کاوی، مورد بررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته‌اند. استراتژی استخراج اطلاعات، بدین صورت بوده است که مجموعه‌ای از کلمات کلیدی ترکیبی مانند «Ice Tools» و «Chocks» و نیز، کدهای «IPC»، مورد جستجو قرار گرفته و اسناد بازیابی شده از طریق این دو جستجو، با استفاده از کلیدواژه کوهنوردی، اصلاح و غربال شده‌اند. در نهایت، ۱۷۹۲ پتنت فامیلی، متشکل از ۳۵۰۴ پتنت، به‌عنوان نمونه‌های موجود در محدوده تحقیق، انتخاب شده و مورد بررسی‌های بعدی قرار گرفتند.
بررسی اولیه داده‌های پتنت، نشان می‌دهد که بیشترین درخواست‌های ثبت اختراع در این بازه زمانی، با ۵۳۵ مورد، در سال ۲۰۱۰ میلادی به ثبت رسیده است. نکته جالب این‌که در طی این ده سال، بیش از ۱۳۸۴ متقاضی مختلف، اقدام به ثبت درخواست‌های خود نموده‌اند که در این میان، شرکت «Zedel SAS» با برخورداری از سبد پتنتی شامل ۳۹ ثبت اختراع کلیدی، در صدر فهرست آن‌ها قرار گرفته است. از نظر تعداد مخترعین نیز، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حدود ۱۹۷۵ مخترع، در حال تحقیق و توسعه فناوری‌های مختلف صنعت کوهنوردی در بیش از ۱۵۰۴ کد «IPC» هستند. تمامی این آمار و ارقام، تأییدی بر رشد همه‌جانبه فناوری و سرمایه‌گذاری قابل‌توجه شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات، برای توسعه نوآوری در این صنعت است.
الف) فعالیت‌های سالانه ثبت اختراع:
بررسی سالیانه آمار، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۷ میلادی، نقطه عطفی در فعالیت‌های ثبت پتنت در حوزه کوهنوردی، به چشم می‌خورد. البته نظر به این‌که یک تأخیر ۱۸ ماهه بابت انتشار درخواست‌های پتنت وجود دارد، بررسی لحظه‌ای داده‌ها می‌تواند با ابهاماتی همراه گردد. اگر داده‌های پتنت را بر مبنای تاریخ انتشار آن‌ها بررسی نماییم، یک افزایش محسوس در پرونده‌های پتنت انتشار یافته در طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ میلادی مشاهده می‌شود که دیگر یافته‌ها، مبنی بر روند صعودی فعالیت‌های ثبت اختراع را تأیید می‌کند. با توجه به روند تغییرات بازار و افزایش قابل‌توجه تقاضا برای محصولات فناورانه در این صنعت، می‌توان انتظار داشت که این رشد، در سال‌های بعدی نیز ادامه یافته و حتی تقویت گردد. البته دلیل دیگری نیز برای این روند رو به رشد وجود دارد و آن، افزایش نگرانی‌ها پیرامون سلامت جسمی مردم و برنامه‌های آگاهی‌رسانی و ترویجی دولت‌ها در مورد بهداشت اجتماعی است که محبوبیت فعالیت‌های ورزشی در اوقات فراغت و در فضای باز، به‌ویژه کوهنوردی را موجب شده است.
تمامی این عوامل، دست به دست هم داده‌اند تا تقاضای مشتریان برای محصولات با قابلیت اطمینان بیشتر، دوام و سازگاری بالاتر و راحتی استفاده از آن‌ها، افزایش یابد. افزایش تقاضا برای تجهیزات، موجب رقابت شدید بین تولیدکنندگان شده و هر کدام از آن‌ها، با هدف دستیابی به سهم بیشتر از این بازار بالقوه، نوآوری در محصولات مطابق با خواست‌ها و انتظارات مشتریان را در اولویت قرار می‌دهند. گفتنی است، نوآوری‌های پتنت شده، تنها با هدف تولید محصولات جدید و پوشش تقاضای مشتریان نبوده و در برخی مواقع، به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از کپی محصولات توسط رقبا، ایجاد انحصار در تولید محصول و حتی محدود ساختن فعالیت‌های توسعه‌ای رقبا بکار گرفته می‌شوند. تمامی این‌ها، در نهایت به افزایش پتنت در بخش کوهنوردی انجامیده است.
باید خاطرنشان ساخت که افزایش فعالیت‌های ثبت اختراع، نوعی تغییر در سیاست‌ها و استراتژی‌های مالکیت فکری را نیز نشان می‌دهد. بهترین مثال برای این موضوع، مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر صدور مجوز پتنت است که می‌تواند تأثیر جدی بر بودجه‌های پتنت و شدت فعالیت‌های شرکت‌های فناور در این حوزه داشته باشد.
ب) توزیع جغرافیایی پتنت‌ها:
با گسترش فعالیت‌های ثبت اختراع در صنعت کوهنوردی که در بخش قبلی به آن اشاره شد، دامنه جغرافیایی این فعالیت‌ها نیز بزرگ شده و مقیاسی جهانی یافته است. بررسی توزیع جغرافیایی پتنت‌ها، کمک می‌کند تا مناطقی که متقاضیان کلیدی ثبت اختراع، آن‌ها را برای حفاظت از فناوری‌های خود انتخاب نموده‌اند، مشخص گردد. این مناطق را می‌توان بازارهای اصلی صنعت کوهنوردی و نیز، بازارهای بالقوه در سال‌های آتی دانست.
بررسی داده‌های پتنت از منظر جغرافیایی، نشان می‌دهد که پتنت‌های ژاپنی به‌عنوان حوزه جغرافیایی غالب، یک روند تقریباً ثابت را طی نموده‌اند. این در حالی است که نوعی افزایش تدریجی در پتنت‌های آمریکا، آلمان و اتحادیه اروپا مشاهده می‌شود. رشد قابل‌توجه در طی این سال‌ها، متعلق به کره جنوبی و چین است، به‌طوری که این دو کشور، توانسته‌اند با کاهش فاصله خود با کشورهای پیشرو مثل ژاپن و آمریکا، در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ میلادی، از آن‌ها پیشی بگیرند.
در بررسی توزیع جغرافیایی پتنت‌ها و حتی روند افزایشی فعالیت‌های ثبت اختراع در مناطق مختلف، باید این نکته لحاظ گردد که ویژگی‌های سیستم پتنت و گزینه‌های در دسترس متقاضیان نیز، اثرگذار است. برای مثال، تمامی سیستم‌های پتنت، امکان حفاظت از اختراعات در قالب پتنت‌های طراحی و یوتیلیتی پتنت‌ها را فراهم می‌آورند؛ اما یوتیلیتی مدل‌ها، تنها در کشورهای معدودی (برخی کشورهای اروپایی، چین، ژاپن و کره جنوبی) در دسترس می‌باشند. بدیهی است، مقایسه آمریکا که امکان ثبت یوتیلیتی مدل در آن وجود ندارد و مثلاً چین و کره جنوبی که بخش بزرگی از پتنت‌ها در قالب یوتیلیتی مدل به ثبت می‌رسند، تنها بر اساس آمار پتنت، منطقی و واقع‌بینانه نیست. (یوتیلیتی مدل یا اختراعات کوچک، به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط «SME» که اصلاحات و بهبودهای جزئی در محصولات موجود را مدنظر قرار می‌دهند، مناسب است. شرایط و الزامات این دسته از پتنت‌ها، معمولاً کمتر سخت‌گیرانه بوده و در عین حال، فرایند ثبت آن‌ها سریع‌تر و هزینه‌های نگهداری از آن‌ها نیز کمتر است.)
جنبه دیگری نیز که می‌تواند بر افزایش فعالیت‌های ثبت اختراع در مناطق مختلف اثر بگذارد، افزایش تعداد محصولات تقلبی در بازار منطقه است. برای مثال، «Petzl» که از تولیدکنندگان پیشرو تجهیزات کوهنوردی است، مدعی است که طیف وسیعی از محصولات تقلبی و مشابه با محصولات این شرکت، به بازار وارد شده است. مقابله با این محصولات تقلبی، نیاز به اقدامات حقوقی نقض پتنت و نشان‌های تجاری دارد و بدیهی است که پیش از اقدام قانونی، باید پتنت‌ها و نشان‌های تجاری فوق، از سوی این شرکت و سایر پیشگامان این صنعت، به ثبت رسیده باشند. در مجموع، نرخ ظهور محصولات جعلی در بازار کشورهای مختلف، خود یکی از عوامل تشدید فعالیت‌های ثبت اختراع در آن کشور، محسوب می‌شود.
با در نظر گرفتن جنبه‌ها و ابعاد مختلف، موارد زیر را می‌توان به‌عنوان شاخصه‌های اثرگذار بر افزایش فعالیت‌های ثبت اختراع در نظر گرفت:
- محبوبیت ورزش‌های فضای باز، مانند کوهنوردی؛
- افزایش تقاضا برای تجهیزات ورزشی جدید و مدرن فضای باز؛
- افزایش فروش در بازار خرده‌فروشی محصولات؛
- نوآوری‌های کاربران؛
- ایجاد انحصار در محصولات نوآورانه از سوی تولیدکنندگان در بازارهای بالقوه؛
- جلوگیری از کاهش تقاضا به دلیل ظهور محصولات تقلبی (به‌ویژه در بازار آمریکا)؛
- در دسترس بودن یوتیلیتی مدل‌ها (به‌ویژه در آلمان و چین).
کشورهای برتر ثبت پتنت در صنعت کوهنوردی
در ادامه، مروری مختصر بر شش کشور برتر در زمینه فعالیت‌های ثبت پتنت در صنعت کوهنوردی، ارائه شده است:
۱. ژاپن: ۸۹ درصد از پتنت‌های به ثبت رسیده در این کشور، از سوی مخترعین و متقاضیان داخلی بوده است. بنا بر داده‌های بررسی شده، از مجموع ۶۱۴ پتنت به ثبت رسیده توسط مخترعین ژاپنی، ۲۱۴ پتنت (۳۵ درصد)، از سوی تولیدکنندگان و سازندگان تجاری به ثبت رسیده است.
۲. آمریکا: سهم متقاضیان داخلی از پتنت‌های به ثبت رسیده در سیستم پتنت آمریکا، در حدود ۴۴ درصد است و از بین ۵۶ درصد مابقی (۳۲۵ پتنت)، مخترعین فرانسوی با ۱۲ درصد، تایوان با ۱۱ درصد، کره جنوبی با ۷ درصد، آلمان با ۵ درصد و ژاپن با ۴ درصد، بیشترین متقاضیان خارجی ثبت اختراع در آمریکا را تشکیل می‌دهند. همچنین از منظر ماهیت متقاضیان، ۴۹ درصد از متقاضیان، شرکت‌ها و بنگاه‌های تجاری بوده و مابقی را متقاضیان فردی تشکیل می‌دهند. بررسی دقیق‌تر پتنت‌های به ثبت رسیده از سوی شرکت‌های تجاری، نشان می‌دهد که سازندگان و تولیدکنندگان داخلی، با ۱۱۳ پتنت (۴۰ درصد)، سهمی کمتر از سازندگان و تولیدکنندگان خارجی با ۱۷۱ پتنت (۶۰ درصد)، دارند.
۳. کره جنوبی: این کشور، دارای بیشترین متقاضی داخلی برای ثبت اختراع در حوزه کوهنوردی است، به‌طوری که بنا بر داده‌های بررسی شده، تقریباً ۹۵ درصد از پتنت‌ها، از سوی مخترعین و شرکت‌های تجاری داخلی به ثبت رسیده‌اند. سهم شرکت‌های تجاری از کل پتنت‌های به ثبت رسیده، برابر با ۲۳ درصد است که در مقایسه با کشور آمریکا، بسیار کمتر است.
۴. آلمان: در آلمان، سهم متقاضیان داخلی در پتنت‌های به ثبت رسیده، برابر با ۷۲ درصد است و بیش از ۴۵ درصد پتنت‌ها، از سوی شرکت‌ها و کسب‌وکارهای تجاری به ثبت رسیده‌اند.
۵. چین: سهم متقاضیان داخلی از پتنت‌های ثبت شده در چین، ۷۶ درصد است و در میان متقاضیان خارجی نیز، فرانسه با ۹ درصد و کره جنوبی با ۵ درصد، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. علاوه بر این، در این کشور مشابه با کره جنوبی، سهم شرکت‌های تجاری از پتنت‌ها در مقایسه با مخترعین فردی، بسیار کمتر بوده و در حدود ۱۸ درصد از کل پتنت‌ها است. این وضعیت، در مورد پتنت‌های دارای متقاضی داخلی، بسیار شدیدتر است؛ به‌طوری که از میان ۲۱۹ پتنت به ثبت رسیده از سوی مخترعین چینی، تنها ۳۹ پتنت از سوی سازمان‌ها و نهادهای تجاری به ثبت رسیده‌اند.
۶. فرانسه: در میان شش کشور برتر، فرانسه بیشترین سهم را از نظر متقاضیان داخلی ثبت اختراع دارد؛ به‌طوری که بیش از ۹۷ درصد پتنت‌های به ثبت رسیده در این کشور، دارای متقاضی داخلی هستند. این کشور، از نظر متقاضیان تجاری نیز در وضعیت خوبی قرار دارد و تقریباً ۶۱ درصد پتنت‌ها، از سوی شرکت‌های تجاری به ثبت رسیده‌اند. همین امر، نشان می‌دهد که بازار فرانسه دارای پتانسیل‌های بالقوه‌ای بوده و شرکت‌های فناور به آن توجه خاصی دارند.
با مقایسه کشورهای مذکور، می‌توان گفت که کشورهای آمریکا، فرانسه و آلمان، با توجه به سهم تقریباً برابر متقاضیان تجاری و مخترعین فردی، وضعیت بهتری از نظر تجاری‌سازی فناوری‌های پتنت شده دارند. در مقابل، در کشورهای آسیایی (ژاپن، چین و کره جنوبی)، مخترعین فردی به مراتب بیشترند. در این کشورها، نوآوری‌ها منحصر به نوآوری‌های فردی مخترعین بوده که کانالیزه شدن آن‌ها برای طراحی و تولید در مقیاس تجاری، دشوارتر است. البته وجود مخترعین فردی قابل‌توجه، به‌عنوان متقاضیان ثبت اختراع در حوزه تجهیزات کوهنوردی، نشان می‌دهد که اختراع و تجاری‌سازی نوآوری‌های مختلف در این زمینه، محدود به شرکت‌های تجاری نیست. بخش عمده‌ای از این پتنت‌های فردی، از نارضایتی‌های کاربران از محصولات و تجهیزات موجود نشأت می‌گیرد که پس از تجربه آن‌ها و با هدف بهبود ویژگی‌ها، نوآوری‌های خلاقانه‌ای را در آن‌ها اعمال می‌کنند. این پدیده، رویکرد غالب فعلی به حقوق مالکیت فکری که تمامی نوآوری‌ها از سوی شرکت‌های تجاری و مشروط به سوددهی و بازگشت سرمایه قابل‌توجه انجام می‌شود را، زیر سؤال می‌برد. بخش تجهیزات ورزشی، مثالی شفاف از این مسئله است که نوآوری‌های فردی مبتنی بر بهبود محصولات موجود، می‌تواند یک بخش بزرگ از نوآوری‌های صورت گرفته در یک صنعت باشد. این اصلاحات جزئی، پاسخی به نیازمندی‌ها و انتظارات جدید بازار و یک منبع بالقوه برای سودهای کلان است که با افزایش نوآوری‌های کاربران در یک بخش خاص از تجهیزات، برآورده شدن تقاضا را به دنبال دارد. با این تحلیل، سهم زیاد مخترعین فردی از پتنت‌های کوهنوردی در کشورهای آسیایی، می‌تواند به دلیل افزایش تقاضا برای تجهیزات کوهنوردی و نارضایتی از محصولات موجود در بازار و یا حتی عدم تنوع در این محصولات باشد.
تجزیه‌وتحلیل این پتنت‌های دارای متقاضی فردی، کمک می‌کند تا نیازهای بازار و کاربران نهایی، به شفاف‌ترین شکل ممکن در اختیار شرکت‌های فناور قرار گیرد. با دقت در روند ثبت پتنت‌های این‌چنینی، نقشه‌ای جامع از فناوری‌های جدید و بالقوه به دست می‌آید که می‌توانند ارزش‌های تجاری‌سازی بالقوه و چشمگیری داشته باشند.
با وجود مزایای حاصل از پتنت‌های دارای متقاضی فردی، نرخ تجاری‌سازی این پتنت را نمی‌توان به سادگی ارزیابی نمود. از همین رو، ارزیابی پتانسیل بازار تجهیزات کوهنوردی، تنها از طریق پتنت‌های دارای متقاضی تجاری ممکن است. بر این اساس، فرانسه با سهم ۶۱ درصدی پتنت‌های دارای متقاضی خارجی، یک منطقه جغرافیایی پیشرو محسوب می‌شود و پس از آن، آمریکا (۴۹ درصد)، آلمان (۴۵ درصد)، ژاپن (۳۸ درصد)، کره جنوبی (۲۳ درصد) و چین (۱۸ درصد) قرار دارند. از نظر تعداد پتنت‌های دارای متقاضی تجاری خارجی نیز، آمریکا در صدر فهرست قرار دارد و آلمان، چین، ژاپن و کره جنوبی، در رده‌های بعدی جای گرفته‌اند. قرار گرفتن چین در رده سوم، به این دلیل است که این کشور از جمعیتی فراوان برخوردار بوده و یک بازار بالقوه و بسیار ارزشمند برای شرکت‌های فناور به حساب می‌آید. بدیهی است، خطر کپی کاری در این کشور زیاد بوده و فناوران خارجی، سعی می‌کنند تا با ثبت پتنت‌های متعدد، ریسک فعالیت در بازار چین و نقض دارایی‌های فکری خود را کاهش دهند.
اگر هر یک از کشورهای فوق را بر مبنای ویژگی‌های آن‌ها و دلایل هفت‌گانه اثرگذار بر افزایش فعالیت‌های ثبت اختراع، آنالیز نماییم، در می‌یابیم که آمریکا به دلیل اندازه کلی بازار (بزرگ‌ترین بازار تجهیزات ورزش‌های فضای باز)، توانسته است در رده‌های برتر قرار گیرد. جایگاه برتر آمریکا، زمانی بیشتر به چشم می‌آید که بدانیم در این کشور، امکان ثبت اختراعات کوچک یا یوتیلیتی مدل‌ها وجود ندارد. نوآوری‌های کاربران و جلوگیری از فعالیت محصولات تقلبی، از دیگر ریشه‌های کلیدی افزایش ثبت اختراعات کوهنوردی در سیستم پتنت آمریکا است.
در مورد آلمان، رشد فعالیت‌های ثبت اختراع، به اندازه بازار، دسترسی به یوتیلیتی مدل‌ها و نیز، نوآوری‌های کاربران وابسته است. این در حالی است که در فرانسه، اندازه بازار و نوآوری‌های کاربران، دلایل اصلی افزایش پتنت به شمار می‌روند.
در کشورهای آسیایی، سهم این دلایل کمی متفاوت است. مثلاً در ژاپن، نوآوری‌های کاربران، دلیل اصلی است و این کشور را نمی‌توان یک بازار بالقوه برای مخترعین و شرکت‌های فناور خارجی دانست. البته این جمله در ذات خود، با یک تناقض جدی روبرو است: «اگر بازار ژاپن دارای قابلیت‌های بازار چشمگیر نیست و به همین دلیل، متقاضیان خارجی تمایلی برای ثبت اختراع در آن ندارند، پس علت نوآوری‌های متعدد کاربران چیست؟» در پاسخ باید چنین گفت که احتمالاً دلیل عدم تمایل متقاضیان خارجی، پتانسیل بازار نیست و شاید تفاوت‌های سیستم پتنت این کشور با آمریکا و اروپا، توجیهی بهتر باشد. دوره‌های ارزیابی بسیار طولانی و نرخ پایین گرنت (سهم ۱۶ درصدی پتنت‌های گرنت شده)، خود گویای این مطلب است. همچنین، انحصار قوی تولیدکنندگان داخلی، موجب شده است تا شرکت‌های فناور خارجی، با محدودیت‌هایی برای ورود به بازار این کشور مواجه باشند.
در مورد کره جنوبی، افزایش آگاهی‌های عمومی در زمینه ورزش‌های فضای باز که موجب افزایش شدید تقاضا برای تجهیزات مرتبط با این ورزش‌ها شده است، نقشی کلیدی در روند صعودی پتنت‌ها دارد. نوآوری‌های کاربران و دسترسی به یوتیلیتی مدل‌ها را می‌توان دو دلیل عمده برای جایگاه مناسب این کشور دانست. البته همین تعداد قابل‌توجه نوآوری‌های کاربران (پتنت‌های دارای متقاضی فردی)، نشان‌دهنده یک شکاف بزرگ در محصولات موجود در بازار و نیازها و انتظارات مشتریان است که می‌تواند فرصتی ارزشمند برای شرکت‌های فناور داخلی و خارجی به حساب آید. معرفی محصولات نوآورانه و فناوری‌های نوین به بازار، می‌تواند یک انحصار زودرس برای فناوران پیشگام پدید آورد.
در مورد چین، مجموعه‌ای از دلایل، اعم از افزایش آگاهی‌ها و تقاضای رو به رشد، نوآوری‌های کاربران، امکان دسترسی به یوتیلیتی مدل‌ها و جلوگیری از فروش محصولات تقلبی، در افزایش تعداد پتنت‌ها مؤثر هستند. در این میان، یوتیلیتی مدل‌ها از عوامل کلیدی هستند که تقریباً نیمی از پتنت‌های چینی را شامل می‌شوند.
آنالیز متقاضیان ثبت اختراع
منظور از متقاضی در این بخش، یک فرد، شرکت یا نهاد حقوقی است که نام وی به‌عنوان مالک اختراع درج شده است. مجموعه متقاضیان پتنت با موضوع تجهیزات ورزش کوهنوردی، شامل ۱۳۸۴ شرکت می‌باشد که طیفی گسترده، شامل سبدهای پتنت بسیار کوچک تا سبدهای پتنت بسیار بزرگ را در بر گرفته است. از فعال‌ترین این شرکت‌ها، می‌توان به «Zedel SAS» (عضو گروه پتزل)، «Mizunu Sporting Goods» و «Osung Duralumin» و «Mammut Sports Group» اشاره نمود.
این شرکت‌ها، می‌توانند کاندیدهای بالقوه برای پروژه‌های تحقیق و توسعه مشترک و یا صدور مجوز بهره‌برداری از پتنت باشند. برای مثال، کیت‌های ورزشی «Nike+iPod» نتیجه یک پروژه تحقیقاتی مشترک بین نایک (تولیدکننده تجهیزات ورزشی) و اپل (تولیدکننده لوازم الکترونیک مصرفی و کامپیوترهای شخصی) است.
بررسی بیشتر داده‌های پتنت، نشان می‌دهد که از بین ۱۳۸۴ متقاضی پتنت، ۷۷۸ متقاضی فردی وجود دارد که به هیچ نهاد یا سازمان بزرگ و کوچک، وابسته نیستند. درصد بسیار بالایی از پتنت‌های دارای چنین متقاضیانی، به احتمال بسیار زیاد هرگز تجاری‌سازی نمی‌شوند و تنها بخش کوچکی از آن‌ها که مجوز بهره‌برداری از آن‌ها، از سوی شرکت‌های فناور اخذ شده است، ممکن است به فاز تجاری‌سازی وارد شوند. گفتنی است که این شکست در تجاری‌سازی، لزوماً به معنای کیفیت پایین پتنت‌های فوق نیست و بیشتر ناشی از عوامل دیگری مانند هزینه‌های سرمایه‌گذاری بسیار بالا، نیاز به تحقیق و توسعه‌های جانبی، عدم دسترسی به محیط فناورانه و تولیدی مناسب و ... است. علاوه بر این، بسیاری از این اختراعات، بدون توجه به نیاز بازار توسعه یافته و به ثبت رسیده‌اند و در نتیجه، در تجاری‌سازی نهایی شکست می‌خورند.
