ارزشمندترین برند جهان
از زمان ظهور گوشی‌های تلفن همراه هوشمند که با خروج نوکیا به‌عنوان رهبر قبلی صنعت همراه بود، رقابت بر سر تصاحب این جایگاه، بین چند شرکت فناور مشهور آغاز شده است. یک سوی میدان، شرکت‌های آسیایی همچون سامسونگ، «LG» و رقبای نوظهور چینی مانند هوآوی ایستاده‌اند و در سوی دیگر هم، اپل با محصولات منحصربه‌فرد و البته گران‌قیمت خود قرار دارد. در همه این سال‌ها، بحث پیرامون این‌که سیستم‌عامل اندروید بهتر است یا «iOS»، بین متخصصین و کاربران بازار بزرگ تلفن همراه و تبلت وجود داشته، اما اپل بی‌توجه به این بحث و جدل‌ها، با نوآوری‌های مداوم و عملکرد استثنایی محصولاتش، به پیش می‌رود.
این شرکت که در سال ۲۰۱۹ میلادی، برای هفتمین سال پیاپی به‌عنوان ارزشمندترین برند جهان (بالاتر از گوگل، آمازون، مایکروسافت و کوکاکولا) معرفی شد، موفقیت‌هایش را مرهون استراتژی نوآوری مستمر و تغییرات مداوم در سبد محصولات و خدمات خود می‌داند؛ نوآوری‌هایی که طیف وسیعی از حوزه‌های فناورانه، از صنعت گوشی‌های تلفن همراه و ساعت‌های هوشمند گرفته تا سلامت دیجیتال، انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای خودران را در بر می‌گیرد. بدیهی است که چنین سبد گسترده‌ای از ابداعات و اختراعات مختلف، نیازمند حفاظت حداکثری بوده و این کار، به لطف سیستم‌های مالکیت فکری و به‌طور خاص، سیستم پتنت انجام می‌گیرد. از این منظر، مرور استراتژی‌های مالکیت فکری اپل، می‌تواند درک بهتری از رمز و راز موفقیت این غول دنیای فناوری فراهم سازد.
داستان تأسیس اپل؛ سیبی که دنیای فناوری را متحول ساخت!
تاریخچه اپل، متشکل از چهار دهه نوآوری و تلاش برای توسعه محصولات مبتنی بر فناوری است. همه‌چیز از ملاقات استیو جابز (Steve Jobs) و استیو وزنیاک (Steve Wozniak) آغاز شد. این دو دوست، با همراهی رونالد وین (Ronald Wayne)، کار خود را از گاراژی واقع در کالیفرنیای آمریکا آغاز کردند. شرکت در سال ۱۹۷۶ میلادی تأسیس شد و در دهه‌های ابتدایی قرن جدید، جایگاه خود به‌عنوان یکی از پیشگامان صنعت را تثبیت نموده است.
اپل در سال‌های ابتدایی خود، فراز و فرود زیادی داشت، سال‌هایی که استیو جابز از این شرکت جدا شد و اپل به سرعت به سمت سقوط پیش می‌رفت، تا این‌که با بازگشت جابز و در دست گرفتن امور از سوی این نابغه دنیای فناوری، اپل توانست مسیر موفقیت را با سرعتی باورنکردنی بپیماید. گفتنی است، مرگ استیو جابز در سال ۲۰۱۱ میلادی هم، خللی در این رشد اعجاب‌آور ایجاد نکرد و این شرکت با مدیریت هوشمندانه تیم کوک (Tim Cook)، به مسیرش ادامه داده است. در همین راستا استا که ارزش بازار فعلی اپل، بالغ بر ۱۲۸۵/۵ میلیارد دلار برآورد شده است.
داستان شراکت این سه کارآفرین و نقش آن‌ها در توسعه اپل هم بسیار جالب است. وزنیاک در سال ۱۹۶۹ و پس از پایان دبیرستان، به دانشگاه کلرادو رفت و همان سال اول، به خاطر هک کردن سیستم کامپیوتری دانشگاه، اخراج شد. وی پس از اتمام سال اول کالج، برای ادامه تحصیل به دانشگاه برکلی رفت و در ادامه، شغلی در شرکت کامپیوتری هیولت‌پاکارد (HP) یافت. جایی که استیو جابز هم به‌عنوان یک دانش‌آموز دبیرستانی، مشغول به کار بود. وزنیاک و جابز، در یک کلوپ کامپیوتری که محل گرد هم آمدن مهندسین دره سیلیکون بود، اطلاعات و آخرین نوآوری‌های خود را به اشتراک می‌گذاشتند. همین جلسات، موجب شد تا استیو وزنیاک، به صرافت طراحی یک کامپیوتر شخصی خانگی بیفتد که در عین برخورداری از یک برنامه ساده، مقرون‌به‌صرفه و سرگرم‌کننده باشد.
وزنیاک با شرکت در جلسات باشگاه «Homebrew» و کار شبانه در شرکت «HP»، موفق شد طرح کامپیوتر خانگیش را به پایان برساند. این دستگاه، نخستین کامپیوتر خانگی بود که به سادگی به یک نمایشگر ویدیویی متصل می‌شد. استیو جابز که هوش بیشتری در زمینه کسب‌وکار داشت، حس می‌کرد که این دستگاه می‌تواند به یک موفقیت تجاری تبدیل شود و سرانجام، با قانع نمودن وزنیاک و سرمایه اولیه ۱۳۰۰ دلار که از فروش وسایل و تجهیزات شخصی به دست آمده بود، کارشان را از گاراژ خانگی استیو جابز شروع کردند. اولین کامپیوتر آن‌ها که «اپل ۱» نام داشت، به مبلغ ۶۶۶/۶۶ دلار قیمت‌گذاری شد، قیمتی که از علاقه وزنیاک به تکرار ارقام نشأت می‌گرفت!
گفته می‌شود که جابز از رونالد وین درخواست کرد تا به ازای ۱۰ درصد از سهام شرکت، به آن‌ها پیوسته و همچون یک داور بین این دو شریک عمل کند. وین تنها پس از گذشت ۱۲ روز، سهام خود را به قیمت ۸۰۰ دلار به جابز و وزنیاک فروخت و از آن‌ها جدا شد. این در حالی است که اگر این سهام را نگه می‌داشت، این روزها بالغ بر ۷۲ میلیارد دلار ارزش داشت.
نام‌گذاری اپل هم، از موضوعات جذاب و خواندنی است؛ به نظر می‌رسد که این نام، توسط جابز و بر اساس خاطراتی که از طبیعت و به‌طور خاص، باغ سیب در ذهن داشت، مطرح گردید. به نظر استیو جابز، این نام الهام‌بخش‌ترین نامی بود که می‌شد برای شرکت انتخاب کرد، میوه‌ای که تداعی‌گر کشف بزرگ نیوتن (قانون جاذبه) بوده و بهترین انتخاب برای یک شرکت نوآور محسوب می‌شد. همچنین، نام اپل با حرف «A» آغاز می‌شود، اولین حرف زبان انگلیسی که آشناترین حرف برای هر فرد خواهد بود. این نگاه متفاوت، در ارتباط با انتخاب لوگوی اپل هم صادق است. گفته می‌شود که سیب گاز زده اپل، از ماجرای الان تورینگ (Alan Turing)، متخصص کامپیوتر و از پیشگامان فناوری هوش مصنوعی الگوبرداری شده است. وی به دلیل گاز زدن از یک سیب مسموم، چشم از جهان فرو بست و تنها چیزی که کنار جسدش یافت شد، همین سیب گاز زده بود.
مشهورترین محصول اپل، آیفون نام دارد. یک گوشی تلفن همراه پیشرفته و بادوام که همه‌ساله از سوی این شرکت، با تغییرات جدیدی همراه شده و نسخه پیشرفته‌تر آن به بازار عرضه می‌گردد. در کنار آیفون، طیف وسیعی از دستگاه‌های الکترونیک شخصی، از جمله «iPod»، «مک بوک»، «iPad» و ساعت‌های هوشمند از سوی اپل تولید و به بازار عرضه می‌شود. همچنین در سال‌های اخیر، اپل به صرافت طراحی و تولید یک خودروی پیشرفته تحت عنوان تیتان (Titan) افتاده که احتمالاً تا سال ۲۰۲۲ میلادی، به بازار عرضه خواهد شد.
یک ویژگی بسیار کلیدی اپل که شاید در بسیاری از پیشگامان نوآوری و فناوری مشترک است، سرمایه‌های دانشی این شرکت و توجه خاص به استعدادهای شغلی است. چیزی در حدود ۱۳۷.۰۰۰ نفر از بهترین متخصصین حوزه‌های فناوری، در شرکت اپل مشغول به کارند که با توجه به فضای مشوق نوآوری و آزادی عمل برای خلق و توسعه ایده‌های خلاقانه، منبعی ارزشمند برای رشد و توسعه به شمار می‌آیند.
استراتژی‌های مالکیت فکری و ثبت اختراع
اپل را می‌توان نمونه‌ای مجسم از جسارت کارآفرینانه فردی دانست که با مدرن شدن فضای کسب‌وکار، فرآیند نوآوری سازمانی را به خوبی طی نموده و امروزه از یک ساختار کارآفرینی نظام‌مند و منظم پیروی می‌کند. زمانی استیو جابز به لطف شم تجاری و نبوغ هوشمندانه‌اش، توانست فرصت‌های بازار را درک کرده و با عرضه محصولات نوین، اپل را به یک پیشرو و رهبر تبدیل نماید. از یک دوره زمانی به بعد، نوآوری به‌عنوان یک رکن کلیدی در روح و کالبد این شرکت دمیده شد، به‌طوری که بود و نبود جابز نتوانست خللی در روند صعودی این شرکت ایجاد نماید.
فعالیت‌های گسترده اپل در حوزه مالکیت فکری و به‌طور خاص ثبت اختراع، اهمیت دارایی‌های فکری در فضای کسب‌وکار این شرکت را نشان می‌دهد. اپل به نوآوری‌هایش وابسته است و از همین رو، حفاظت از آن‌ها و توسعه یک سبد پتنت قوی و گسترده را در صدر اولویت‌هایش قرار داده است. در سال ۲۰۱۹ میلادی، مجموعه درخواست‌های ثبت اختراع این شرکت در سرتاسر جهان، ۴.۲۰۷ مورد بوده که در مقایسه با ۱.۳۴۰ درخواست ثبت شده در سال ۲۰۱۰ میلادی، رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. اپل همچنین موفق به اخذ ۳.۰۸۷ گواهی در سال ۲۰۱۹ شده که در مقایسه با ۶۸۸ گواهی سال ۲۰۱۰، افزایشی ۴/۵ برابری داشته است.
اپل همانند سایر شرکت‌های فناور آمریکایی، بازار این کشور را به‌عنوان بازار نخست خود انتخاب نموده و به همین دلیل، فعالیت گسترده‌ای در سیستم پتنت این کشور دارد. این شرکت، در سال ۲۰۱۹ میلادی، ۲.۱۲۵ درخواست در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا (USPTO) به ثبت رسانیده و هم‌زمان، موفق به اخذ ۲.۵۰۱ گواهی ثبت اختراع از سوی این نهاد شده است. این تعداد «US» پتنت گرنت شده، اپل را در جایگاه هفتم متقاضیان برتر ثبت اختراع در آمریکا قرار داده است. بررسی روند ثبت درخواست‌ها طی سال‌های اخیر، نشان می‌دهد که در مجموع، تعداد درخواست‌های اپل صعودی بوده و از ۲.۰۷۴ درخواست در سال ۲۰۱۵، به ۲.۱۲۵ درخواست در سال ۲۰۱۹ رسیده است. برخلاف این رشد ناچیز، تعداد «US» پتنت‌های گرنت شده اپل به شدت افزایش یافته، به‌طوری که از ۱.۹۹۲ درخواست در سال ۲۰۱۵ میلادی، به ۲.۵۰۱ مورد رسیده است.
جدول ۱- تعداد اختراعات اپل در سال‌های اخیر
یکی دیگر از بازارهای مورد توجه اپل، کشورهای اروپایی است؛ در سال‌های اخیر، این شرکت روندی کاملاً صعودی در فعالیت‌های ثبت اختراع خود در اروپا تجربه نموده، به‌طوری که تعداد درخواست‌های ثبت شده در دفتر ثبت اختراع اروپا (EPO) و گواهی‌های اخذ شده طی پنج سال اخیر، به ترتیب رشد ۹۲/۶ درصد (از ۲۳۰ درخواست در سال ۲۰۱۵ به ۴۴۳ درخواست در سال ۲۰۱۹) و ۱۶۸/۲ درصد (از ۱۰۴ گواهی در سال ۲۰۱۵ به ۲۷۹ گواهی در سال ۲۰۱۹) را نشان می‌دهد.
یکی دیگر از استراتژی‌های مالکیت فکری اپل جهت کاهش هزینه‌ها و تسهیل فرآیند ثبت اختراع، استفاده از پیمان همکاری ثبت اختراع (PCT) است. این شرکت در سال ۲۰۱۸ میلادی، ۳۹۰ درخواست «PCT» به ثبت رسانیده و در رده ۵۱ شرکت‌های برتر قرار گرفته است.
یک نکته جالب‌توجه در فعالیت‌های ثبت اختراع اپل و استراتژی‌های مالکیت فکری این شرکت، توجه ویژه به کشور چین است. پس از آمریکا که بیشترین درخواست‌های ثبت اختراع اپل در سال ۲۰۱۹ را شامل می‌شود، چین با ۷۴۲ درخواست، در صدر بازارهای هدف این شرکت و حتی بالاتر از اروپا قرار دارد.
شایان ذکر است که استرالیا هم از بازارهای مورد علاقه اپل محسوب می‌شود، به‌طوری که در سال ۲۰۱۹ میلادی، ۱۷۹ گواهی ثبت اختراع از دفتر ثبت اختراعات این کشور اخذ شده است. مجموعه این آمار، بازارهای متنوع و جهانی اپل و رویکرد این شرکت به حضور گسترده در بازار بین‌المللی را نشان می‌دهد.
در پایان، شایان ذکر است که اطلاعات و آمارهای ارائه شده در این گزارش، در تاریخ نوزدهم آگوست سال ۲۰۲۰ میلادی و از مجموعه وب‌سایت‌های «IFI Claims»، «سازمان جهانی مالکیت فکری»، «پایگاه جستجوی داده لنز»، «فوربس» و «فورچون»، توسط کانون پتنت ایران استخراج شده و احتمال به‌روزرسانی و تغییرات جزئی این اطلاعات در آینده وجود دارد.
