مروری بر عملکرد دفتر مالکیت فکری کره جنوبی در سال ۲۰۱۹

مقدمه

اگر بخواهیم فهرستی از پنج کشور موفق در حوزه مالکیت فکری را نام ببریم، قطعاً کره جنوبی یکی از آن‌ها خواهد بود. این کشور، به لطف استراتژی‌های توسعه‌ای خود در مسیرهای اقتصادی و صنعتی، از پیشگامان حوزه مالکیت فکری به حساب می‌آید. آمارها حاکی از آن است که حفاظت از دارایی‌های نامشهود، یک جزء ضروری از اقتصاد دانش‌بنیان و مبتنی بر نوآوری کره جنوبی است. از همین رو، سیاست‌گذاران این کشور، با تقویت زیرساخت‌های «IP»، میزبان درخواست‌های پرشمار مخترعین، نوآوران و متقاضیانی از داخل و خارج از مرزهای خود می‌باشند.

در این گزارش، به بررسی عملکرد دفتر مالکیت فکری کره جنوبی (KIPO) و آخرین استراتژی‌های «IP» اتخاذ شده از سوی این نهاد خواهیم پرداخت. الگوبرداری از این عملکرد تحسین‌آمیز، می‌تواند نتایج ویژه‌ای را برای کشورهای تازه‌کارتر به دنبال داشته باشد.

نگاهی به دفتر مالکیت فکری کره جنوبی

دفتر مالکیت فکری کره جنوبی، مسئولیت رسیدگی به موضوعات مختلف مالکیت فکری، اعم از ثبت و ارزیابی درخواست‌های ثبت اختراع، علائم تجاری و طراحی‌های صنعتی در این کشور را بر عهده دارد. شعار این سازمان چنین است: «ما در راستای تحقق اقتصاد خلاق مبتنی بر مالکیت فکری، از ایجاد، محافظت و بهره‌برداری از دارایی‌های فکری حمایت می‌کنیم».

مهم‌ترین اقدامات «KIPO» برای تحقق این شعار، ارزیابی‌های دقیق و سریع و ارائه خدمات باکیفیت جهت تبدیل ایده‌های خلاقانه به حقوق مالکیت فکری است. تقویت نیروی انسانی متخصص در این حوزه، آماده‌سازی و انتشار مستمر اطلاعات «IP» و فعالیت‌های ترویجی و آگاهی‌بخشی، از دیگر اولویت‌های این نهاد به حساب می‌آید. برخی از مهم‌ترین سیستم‌ها و خدمات توسعه‌یافته از سوی «KIPO» عبارتند از:

• «KIPOnet System»: ارائه خدمات آنلاین به ذینفعان حوزه مالکیت فکری؛
• «Patent Consultation Service»: ارائه خدمات مشاوره در حوزه ثبت اختراع؛
• «IP Information-Based Service»: ارائه خدمات اطلاعات مالکیت فکری جهت دسترسی بهتر متقاضیان.

بر اساس گزارش‌های موجود، «KIPO» در سال ۲۰۱۹ میلادی، پذیرای قریب به ۲۲۰ هزار درخواست ثبت اختراع، ۵ هزار یوتیلیتی مدل، ۶۷ هزار طراحی صنعتی و ۲۵۰ هزار علامت تجاری بوده است. جدول ۱، اطلاعات مربوط به درخواست‌ها و گواهی‌های صادر شده در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی را نشان می‌دهد.

جدول ۱- تعداد درخواست‌ها و گواهی‌های صادر شده در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی

نکته: اطلاعات جمع‌آوری شده در این جدول و سایر جداول و نمودارهای گزارش، به ترتیب از گزارش ۲۰۱۸ دفتر مالکیت فکری کره، گزارش «IP5»، گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری و سایت‌های فعال در حوزه مالکیت فکری استخراج شده است. موارد ستاره‌دار، هنوز اطلاعات مربوطه منتشر نشده است.

زمان ارزیابی یک درخواست، یکی از پارامترهای مهم در دفاتر مالکیت فکری بوده که میزان رضایت متقاضیان از عملکرد دفاتر را تعیین می‌کند. با توجه به الزامات دقیق ارزیابی، این زمان در دفاتر معتبری همچون دفتر مالکیت فکری کره، تا چند سال به طول می‌انجامد. با این وجود، این دفتر همواره در تلاش بوده تا مدت زمان انتظار متقاضیان را کاهش داده و عملکرد بهتری از خود بجا بگذارد. همین عملکرد قابل تحسین، زمان شروع ارزیابی تا اولین اعلام نتیجه دفتر به مخترع (اقدام اولیه) را در سال ۲۰۱۸ میلادی، تا ۱۰/۳ ماه و کل زمان انتظار یک متقاضی ثبت اختراع را تا ۱۵/۸ ماه پایین آورده است. شکل ۱، تغییرات مهلت انتظار برای پتنت‌ها و یوتیلیتی مدل‌ها در طی سال‌های اخیر را به نمایش گذاشته است.

شکل ۱- میانگین زمان انتظار (ماه) در دفتر ثبت اختراع کره

در کنار تلاش برای افزایش سرعت اعلام نتیجه نهایی به متقاضی ثبت اختراع، چنین رویکردی برای درخواست‌های مربوط به علائم تجاری و طراحی‌های صنعتی هم وجود داشته و زمان کل انتظار، به ترتیب از ۱۱/۵ و ۸/۵ ماه در سال ۲۰۱۴، به ۱۰/۴ و ۶/۵ ماه کاهش یافته است.

شایان ذکر است که با وجود تلاش‌های «KIPO» برای کاهش زمان ارزیابی، نه تنها کیفیت فدای سرعت بیشتر ارزیابی نشده، بلکه برنامه‌هایی جدی برای افزایش بیشتر کیفیت هم تدارک دیده شده است که از آن جمله، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• افزایش تعداد ارزیابان؛
• آموزش ضمن کار ارزیابان؛
• برون‌سپاری جستجوی دانش پیشین به برخی آژانس‌های مستقل، با هدف اطمینان از حجم قابل کنترل درخواست‌های ارزیابی شده از سوی هر یک از ارزیابان (سهم آژانس‌های مستقل از جستجوی دانش پیشین برای درخواست‌های ثبت اختراع و یوتیلیتی مدل، علائم تجاری و طراحی‌های صنعتی، به ترتیب برابر با ۶۲/۷، ۴۳/۵ و ۴۳/۵ درصد بوده است.)
• مشارکت فعال متقاضیان در فرآیندهای ارزیابی؛
• پیاده‌سازی یک سیستم کنترل کیفیت و تلاش برای شناسایی شکاف‌های عملکردی و پیشرفت‌ها در ارزیابی دقیق‌تر.

یکی دیگر از اولویت‌های مهم «KIPO»، تلاش برای هماهنگی سیستم‌های ثبت اختراع، علائم تجاری و طراحی‌های صنعتی در سطح بین‌المللی است. در همین راستا، مجموعه‌ای از اقدامات و استراتژی‌ها در دستور کار این نهاد قرار گرفته است:

1. شاهراه پیگیری ثبت اختراع (PPH): دفتر مالکیت فکری کره جنوبی، اقدام به انعقاد توافقنامه‌های دوجانبه «PPH»، با ۲۹ کشور دیگر نموده که از آن جمله، می‌توان به استرالیا، چین، کلمبیا، دفتر ثبت اختراع اروپا (EPO)، ژاپن، فیلیپین، آمریکا، روسیه، سنگاپور و ... اشاره نمود. («PPH»، امکان هماهنگی سیستم‌های ثبت اختراع کشورها را فراهم نموده و اگر درخواست متقاضی در یکی از دفاتر مورد پذیرش قرار گیرد، فرایند ثبت و اعطای گواهی در دفتر دیگر، می‌تواند به شکل قابل توجهی تسریع گردد.)
2. طرح ابتکاری «WIPO Korea Funds-In-Fit»: دفتر مالکیت فکری کره، با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری، حمایت و پشتیبانی از توسعه ظرفیت «IP» در کشورهای در‌حال‌توسعه را در دستور کار خود قرار داده و از سال ۲۰۰۴ میلادی تا کنون، بودجه‌ای معادل ۱۲/۱ میلیون فرانک سوئیس، به آن اختصاص داده است.
3. پروژه‌های به اشتراک‌گذاری «IP»: کمک به پایداری و توسعه جوامع محلی در کشورهای در‌حال‌توسعه، یکی از استراتژی‌های مهم دفتر مالکیت فکری کره جنوبی است. در این راستا، تا کنون در حدود ۳۰ پروژه به اجرا درآمده که با استفاده از اطلاعات مندرج در پتنت‌ها، فناوری‌های مناسب برای کشورهای کمترتوسعه‌یافته، فراهم می‌گردد. به عنوان مثال، می‌توان به پروژه تسویه روغن نارگیل در سریلانکا، خشک کردن محصولات کشاورزی در اوگاندا، تولید زغال در چاد (Chad)، دستگاه تسویه آب در کامبوج و تولید آجر در نپال اشاره نمود.

روند ثبت اختراع در کره جنوبی

تعداد درخواست‌های ثبت اختراع دفتر مالکیت فکری کره جنوبی در سال ۱۹۸۰ میلادی، تنها در حدود ۵۰۰۰ درخواست بوده که در سال ۲۰۰۰، به حدود ۱۰۲ هزار مورد افزایش یافته است. این رشد تصاعدی درخواست‌ها در دو دهه اخیر هم ادامه داشته و در سال ۲۰۱۹ میلادی، مجموع درخواست‌های ثبت اختراع، به حدود ۲۲۰ هزار مورد رسیده است. شکل ۲، روند درخواست‌های ثبت اختراع و گواهی‌های صادرشده توسط دفتر مالکیت فکری کره را در گذر زمان نشان می‌دهد. اگرچه در این مسیر فراز و فرودهایی هم وجود داشته، اما روند کلی حکایت از عملکرد مثبت «KIPO»، چه در خصوص درخواست‌های ثبت اختراع و چه در خصوص گواهی‌های ثبت اختراع دارد.

شکل ۲- روند درخواست‌های ثبت اختراع و گواهی‌های صادرشده توسط دفتر مالکیت فکری کره

بنا بر گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری، در سال ۲۰۱۸ میلادی، این کشور برای یازدهمین سال متوالی، در رده نخست بیشترین درخواست به ازای تولید ناخالص داخلی و جمعیت دست یافته است. این عملکرد خوب در سال ۲۰۱۹ هم ادامه یافته و افزایش نزدیک به ده هزار درخواستی را نسبت به سال قبل همراه داشته است. زمانی این افزایش بیشتر مشهود می‌شود که بدانیم در سال ۲۰۱۹، در میان پنج دفتر ثبت اختراع برتر جهان، تنها تعداد درخواست‌های دریافتی توسط «KIPO» و «USPTO» صعودی بوده و به ترتیب، ۴/۳ و ۴/۱ درصد افزایش را تجربه نموده‌اند. البته هنوز هم در تعداد کل درخواست‌ها، دفتر مالکیت  فکری کره با اختلاف قابل توجهی، از دفاتر چین (۱/۴ میلیون)، آمریکا (۶۲۰ هزار) و ژاپن (۳۰۸ هزار) عقب‌تر بوده و فقط از «EPO» (با ۱۸۰ هزار درخواست)، پیشی دارد.

این عملکرد قابل تحسین، در گواهی‌‌های اعطا شده نیز دیده می‌شود. مطابق با شکل ۳، در سال ۲۰۱۸ میلادی، آمار پتنت‌های گرنت شده، در حدود ۱۱۹ هزار مورد بوده که با یک افزایش ۵/۶ درصدی در سال ۲۰۱۹، به بیش از ۱۲۵ هزار مورد رسیده است. «KIPO» با این نرخ بهبود، در مقایسه با میزان رشد سایر دفاتر «IP5»، پس از دفتر ثبت اختراع آمریکا (۱۵/۲ درصد) و دفتر ثبت اختراع اروپا (۸ درصد)، رتبه سوم را از آن خود نموده است.

شکل۳- درخواست‌ها و گواهی‌های ثبت اختراع «KIPO» در یک دهه اخیر

حوزه «انرژی، دستگاه‌ها و ماشین‌آلات الکتریکی» با ۱۵.۵۲۵ درخواست، در صدر اولویت‌های فناورانه متقاضیان ثبت اختراع در کره قرار دارد. فناوری‌های کامپیوتری (۱۱.۲۹۰ درخواست)، نیمه‌هادی‌ها (۱۱.۰۷۳)، روش‌های فناوری اطلاعات برای مدیریت (۱۰.۲۹۰)، حمل‌ونقل (۱۰.۱۱۵) و فناوری‌های پزشکی (۹.۴۶۲) هم، از دیگر حوزه‌های پرتقاضا تلقی می‌شوند. 

لازم به ذکر است که دفتر مالکیت فکری کره، در زمینه پرونده‌های «PCT» هم به شدت فعال است. این دفتر در سال ۲۰۱۹ میلادی، پذیرای قریب به ۱۹ هزار درخواست «PCT» بوده که در مقایسه با سال ۲۰۱۸، رشد ۱۱/۱ درصدی را نشان می‌دهد. روند صعودی درخواست‌های «PCT» طی سال‌های اخیر، به خوبی نشان‌دهنده استقبال فراگیر مخترعین و فناوران از این ابزار کارآمد می‌باشد. در جدول ۲، روند فوق به خوبی قابل مشاهده می‌باشد.

جدول ۲- تعداد درخواست‌های «PCT» کره جنوبی در طی سال‌های اخیر

طبقه‌بندی متقاضیان ثبت اختراع در کره

کره جنوبی، کشوری جذاب برای شرکت‌های بین‌المللی تلقی شده و به همین دلیل، در کنار خیل عظیم متقاضیان داخلی، درخواست‌های ثبت اختراع زیادی هم از سوی متقاضیان خارجی ارسال می‌گردد. در سال ۲۰۱۹ میلادی، سهم متقاضیان داخلی، در حدود ۷۸/۴٪ بوده و متقاضیان ژاپنی، آمریکایی و اروپایی هم، رده‌های بعدی بیشترین درخواست‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. شکل ۴، سهم کشورهای مختلف از ثبت درخواست و اخذ گواهی ثبت اختراع در کره را نشان می‌دهد.

شکل ۴، سهم کشورهای مختلف از ثبت درخواست و اخذ گواهی ثبت اختراع در کره در سال ۲۰۱۹

اطلاعات موجود در خصوص گروه‌های مختلف متقاضی ثبت اختراع در کره جنوبی، حاکی از آن است که در سال ۲۰۱۸ میلادی، بیشترین سهم (۲۲/۶ درصد) متعلق به متقاضیان خارجی بوده است. پس از متقاضیان خارجی، شرکت‌های کوچک کره‌ای با آماری بسیار نزدیک، رده دوم بیشترین درخواست ثبت اختراع را به خود اختصاص داده‌اند. در حالی‌که تعداد درخواست‌های متقاضیان خارجی در سال ۲۰۱۹ هم صعودی بوده است، اما نقش‌آفرینی جدی‌تر سایر گروه‌ها، سهم این متقاضیان را به ۲۱/۶ درصد کاهش داده است. نکته جالب‌تر، بهبود جایگاه شرکت‌های کوچک کره‌ای در سال ۲۰۱۹ بوده که بر اساس برآوردهای صورت گرفته، سهم بیش از ۲۳ درصدی را به خود اختصاص داده‌اند. سهم متقاضیان مختلف از درخواست‌های ثبت اختراع در کره در طی سال‌های اخیر، در جدول ۳ ارائه شده است.

جدول ۳-سهم متقاضیان مختلف از درخواست‌های ثبت اختراع در کره

این حقیقت که شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌توانند جایگاه‌های تعیین‌کننده‌ای را در ارائه فناوری‌های نوین و اقتصاد بر پایه دانش داشته باشند، در سهم گروه‌های متقاضی ثبت اختراع در کره، به خوبی دیده می‌شود. در حالی‌که شرکت‌های کوچک و استارت‌آپی کره‌ای، هر ساله سهم خود از اختراعات را افزایش داده و خود را به رده اول متقاضیان این کشور رسانیده‌اند، شرکت‌های بزرگ‌تر از آن‌ها عقب مانده و گوی و میدان را به آن‌ها تقدیم نموده‌اند.

وضعیت یوتیلیتی مدل‌ها در کره جنوبی

بنا بر آمار موجود، تعداد یوتیلیتی مدل‌های به ثبت رسیده در سال ۲۰۱۹ میلادی، در حدود ۵۵۰۰ مورد بوده که در مقایسه با سال ۲۰۱۸، با کاهش ۱۳ درصدی همراه شده است. بررسی روند درخواست‌های یوتیلیتی مدل در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ میلادی، بیانگر یک روند شدیداً کاهشی بوده و از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹، با کاهش تقریباً ۴۵ درصدی روبرو شده است. جدول ۴، تعداد درخواست‌ها و گواهی‌های مربوط به یوتیلیتی مدل‌ها را نشان داده است.

جدول ۴- تعداد درخواست‌ها و گواهی‌های مربوط به یوتیلیتی مدل‌های کره جنوبی در سال‌های اخیر

این روند کاهشی یوتیلیتی مدل‌ها، وقتی در کنار روند افزایشی درخواست‌های ثبت اختراع قرار می‌گیرد، ممکن است کمی عجیب به نظر بیاید. با این وجود، به نظر می‌رسد که این دو روند کاملاً متفاوت، با هم بی‌ارتباط نیستند. کره جنوبی تبدیل به کشوری شده که به عنوان یکی از قطب‌های فناوری جهان به شمار می‌رود؛ بخشی از فناوری‌های روز دنیا از این کشور نشأت می‌گیرند؛ صنایع این کشور، از رقبای داخلی و خارجی که هم در بازار کره و هم در بازارهای بین‌المللی هستند خبر داشته و به دنبال پیشی گرفتن از آن‌ها هستند؛ مخترعین کره‌ای، به دنبال نقش‌آفرینی بیشتر در اختراعات بزرگ‌تر می‌باشند و ...؛ همه این‌ها، منجر به این واقعیت می‌شود که درخواست‌های ثبت اختراع، روندی صعودی به خود گرفته و اختراعات کوچک‌تر و محلی‌تر که با سختگیری‌های کمتر و حمایت‌های کمتر سیستم مالکیت فکری همراهند، تعدادشان نزولی شود. نکته جالب پیرامون یوتیلیتی مدل‌های ثبت شده در کره جنوبی که تحلیل یاد شده را هم تأیید می‌کند، حوزه‌های پرتقاضای آن است که روندی کاملاً متفاوت با پتنت‌ها دارند. در حالی‌که تمرکز پتنت‌ها بر حوزه‌های پیشرفته‌تر بود، تمرکز اصلی یوتیلیتی‌ مدل‌ها، در سه حوزه مبلمان و بازی (۹۰۴ درخواست)، کالاهای مصرفی (۸۵۰ درخواست) و مهندسی عمران (۵۸۳) قرار گرفته است.

یک نکته جالب پیرامون درخواست‌های ثبت یوتیلیتی مدل در کره جنوبی، تفاوت فاحش سهم متقاضیان خارجی نسبت به آمار مشابه در درخواست‌های ثبت اختراع است. سهم متقاضیان خارجی در سال ۲۰۱۸، بیش از ۲۱ درصد بوده، در حالی که سهم آن‌ها در یوتیلیتی مدل‌ها، کمتر از ۸ درصد است. این سهم به نسبت کم، کاملاً طبیعی به نظر می‌رسد؛ چرا که اختراعات کوچک و بهبودهای فناورانه جزئی، عموماً در مقیاس محلی صورت گرفته و انتظار این‌که شرکت‌های فناور بزرگ خارجی بخواهند در این حیطه ورود نمایند، آن‌چنان منطقی نیست.

لازم به ذکر است که مطابق جدول ۴، روند گواهی‌های صادر شده نیز کاملاً نزولی بوده و از حدود ۵ هزار گواهی در سال ۲۰۱۴، به کمتر از ۳ هزار مورد در سال ۲۰۱۸ میلادی رسیده است. این روند کاهشی در صدور گواهی‌ها، با توجه به روند نزولی درخواست‌ها، کاملاً قابل پیش‌بینی است.