مقدمه
با پیشرفتهای صورت گرفته در دو دهه اخیر و ظهور برخی فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیاء، بسیاری از صنایع و بخش‌های اقتصادی تحت تأثیر قرار گرفته و عملاً ساختار بازار و رقابت با تغییر جدی روبرو شده است. یک مثال ساده از این موضوع، حضور فعال شرکت‌های فناوری اطلاعات در صنعت خودرو، بازار جدید و جذاب خانه‌های هوشمند و همچنین سلامت دیجیتال است. در این میان، اینترنت و زیرساخت‌های مرتبط با آن، یکی از مهم‌ترین پیشران‌های فضای کسب‌وکار جدید به حساب می‌آید.
شاید بسیاری از مردم، شرکت‌هایی همچون گوگل و اپل را به‌عنوان پیشگامان فناوری‌های نوین در جهان بشناسند. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که آینده، محل تقابل برخی از شرکت‌های موفق چینی با رقبای قدرتمند خود خواهد بود. همان‌طور که هوآوی توانسته در صنعت مخابرات و ارتباطات عرض اندام نماید، در ارتباط با اینترنت اشیاء و تجهیزات هوشمند مرتبط با این حوزه نیز، شرکت چینی «BOE Technology Group»، به تلاش‌های فناورانه خود ادامه می‌دهد. بدیهی است که این حجم از سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه‌ای و تمرکز بر نوآوری به‌عنوان ابزار اصلی رقابت با بزرگان، نیازمند چتر حفاظتی مناسبی خواهد بود. تمرکز این نوشتار از سلسله مقالات شرکت‌های فناور برتر، استراتژی‌های مالکیت فکری و به‌طور خاص فعالیت‌های ثبت اختراع «BOE Technology» در سال‌های اخیر است.
«BOE Technology»: پیشگام در فناوری‌های نوظهور
شرکت چینی «BOE»، در سال ۱۹۹۳ میلادی و توسط وانگ دانگشنگ (Wang Dongsheng)، کارآفرین موفق چینی تأسیس شد. این شرکت که در ابتدا گروه الکترونیک پکن (Beijing Oriental Electronics Group) نامیده می‌شد، در سال‌های ابتدایی سعی داشت تا بر بازار تجهیزات الکترونیکی و به‌طور خاص فناوری صفحات نمایش «LCD» متمرکز شود. در وب‌سایت این شرکت آمده است: «BOE Technology یک شرکت فعال در حوزه اینترنت اشیاء است که محصولات رابط هوشمند و خدمات حرفه‌ای برای تعامل اطلاعاتی و سلامت انسان ارائه می‌دهد».
کسب‌وکارهای اصلی «BOE» را می‌توان در سه محور کلی خلاصه نمود:
- دستگاه‌های رابط: دستگاه‌های رابط، شامل مجموعه‌ای از نوآوری‌های مرتبط با صفحات نمایش، سنسورها و راه‌حل‌های کاربردی مرتبط با این موضوعات هستند. «BOE»، یک شرکت پیشرو در صنعت صفحات نمایش نیمه‌هادی جهان بوده و تقریباً یک چهارم از پنل‌های صفحات نمایش فعلی، توسط این شرکت چینی ساخته می‌شوند. عملاً می‌توان گفت که شکوفایی و توسعه صنعت صفحات نمایش چین، مرهون تلاش‌های «BOE Technology» بوده است.
- سیستم‌های هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیاء: این بخش از کسب‌وکار «BOE»، شامل خدمات ساخت هوشمند، اینترنت اشیاء و پلتفرم «Digital Art IoT» است که با فراهم آوردن راهکارهای کاملاً یکپارچه از این فناوری نوظهور، بسیاری از صنایع اعم از خرده‌فروشی، امور مالی، دفاتر کسب‌وکار، خانه‌های هوشمند، حمل‌ونقل، آموزش و انرژی را متحول می‌سازد.
- ادغام هوشمند پزشکی و مهندسی: کسب‌وکار یکپارچه‌سازی مهندسی و پزشکی، به پلتفرم‌های نرم‌افزاری مبتنی بر اینترنت اشیاء و خدمات بهداشتی- درمانی هوشمند اشاره دارد. این سیستم‌ها، اغلب بر پایه سیستم عامل تلفن‌های همراه و با هدف مدیریت مراقبت‌های بهداشتی کاربران و ارائه خدمات درمانی شخصی‌سازی شده استفاده می‌شوند. در این حوزه، از فناوری‌های هوش مصنوعی و الگوریتم‌های مرتبط با بزرگ داده‌‌ها (Big Data)، به وفور استفاده می‌گردد.
«BOE Technology»، طی تقریباً سه دهه فعالیت خود، از یک شرکت نوپای چینی، به یکی از غول‌های فناوری جهان مبدل شده است. این شرکت، هم‌اکنون در پایگاه‌های تولیدی خود در شهرهای مختلف چین و همچنین مراکز تحقیق و توسعه در ۱۹ کشور جهان، از جمله آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه، سوئیس، ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، هند، روسیه، برزیل و دبی، قریب به ۶۵ هزار کارمند دارد که به امر نوآوری و توسعه اختراعات جدید در صنعت صفحات نمایش، اینترنت اشیاء و سیستم‌های هوشمند پزشکی می‌پردازند. ارزش بازار تقریباً ۱۷/۷ میلیارد دلاری، موجب شده تا «BOE» در رده ۶۹۷ فهرست «Forbes Global 2000» قرار گیرد.
استراتژی‌های ثبت اختراع
تلاش برای توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌های پیشرفتهای همچون اینترنت اشیاء، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان در تحقیق و توسعه است که علاوه بر ریسک‌های فنی مرتبط با توسعه این فناوری‌ها، نگرانی‌های فزاینده‌ای پیرامون حفاظت از این نوآوری‌ها پدید می‌آورد. به عبارت بهتر، بازگشت سرمایه این فعالیت‌های فناورانه، در گرو تضمین بهره‌برداری‌های انحصاری و عدم سوءاستفاده رقبا بوده که تنها از طریق سیستم‌های مالکیت فکری و حفاظت از ابداعات صورت گرفته امکان‌پذیر خواهد بود. «BOE» هم به تبعیت از بسیاری نوآوران و شرکت‌های فناور پیشگام، حفاظت از اختراعات و نوآوری‌های خود از طریق سیستم پتنت را در اولویت قرار داده و عملکردی موفق در این خصوص از خود به جای گذاشته است.
تعداد درخواست‌های ثبت اختراع این شرکت در سال ۲۰۱۹ میلادی، از رکورد ۹۶۵۷ مورد عبور نموده و هم‌اکنون حدود ۷۰ هزار پتنت قابل استفاده و فعال در سبد پتنت این شرکت وجود دارد. حضور در بین ۵۰ متقاضی برتر ثبت اختراع در آمریکا در سال ۲۰۲۰ میلادی (رده چهاردهم) و کسب عنوان ششمین متقاضی برتر درخواست‌های «PCT» در سال ۲۰۱۹، به خوبی جایگاه ثبت اختراع در استراتژی‌های توسعه‌ای و رویکرد بین‌المللی این غول فناور چینی را نشان می‌دهد.
بنا بر آمار دفتر مالکیت فکری چین، «BOE» در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۲۶۲۹ گواهی ثبت اختراع از این نهاد دریافت نموده و به همین واسطه، پس از شرکت‌های هوآوی (Huawei)، اوپو (OPPO)، ساینوپک (Sinopec) و تنسنت (Tencent)، در رده پنجم برترین اخذکنندگان گواهی ثبت اختراع در این سال قرار گرفته است. بررسی آمارهای مربوط به سال‌های گذشته، حکایت از این واقعیت دارد که این شرکت رشد چشمگیری را در فعالیت‌های ثبت اختراع خود در چین تجربه نموده است؛ رشدی که تعداد گواهی‌های ثبت اختراع «BOE» را از ۱۲۲۸ مورد در سال ۲۰۱۶ میلادی، با رشدی ۱۱۴ درصدی روبرو نموده است. لازم به تأکید است که در سال‌های اخیر، چین با رشد بی‌سابقه‌ای در فعالیت‌های ثبت اختراع خود مواجه بوده و حتی همین رشد عجیب گواهی‌های ثبت اختراع «BOE» هم نتوانسته جایگاه این شرکت را در بین متقاضیان برتر تغییر دهد. این مسئله، حکایت از رقابتی تنگاتنگ بین شرکت‌های فناور چینی برای ثبت اختراع و اخذ گواهی به منظور حفاظت هرچه تمام‌تر از فناوری‌های خود دارد. جدول ۱، بخشی از فعالیت‌های ثبت اختراع «BOE» را در اقصی نقاط جهان نشان می‌دهد.
جدول ۱- فعالیت‌های ثبت اختراع «BOE»
پس از چین به‌عنوان بازار اصلی محصولات و خدمات «BOE Technology»، آمریکا به‌عنوان جذاب‌ترین بازار فناوری برای اغلب شرکت‌های فناور، هدف فعالیت‌های ثبت اختراع این شرکت قرار دارد. این شرکت در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۲۱۸۱ درخواست جدید در سیستم پتنت آمریکا به ثبت رسانده که در مقایسه با ۲۴۶۲ درخواست سال ۲۰۱۹، جایگاه این شرکت در بین متقاضیان برتر را از یازدهم به چهاردهم تنزل داده است. برخلاف روند پر افت‌وخیز ثبت درخواست، تعداد گواهی‌های اخذ شده این شرکت از دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، کاملاً صعودی بوده است، به‌طوری که از ۸۷۰ پتنت در سال ۲۰۱۶ (جایگاه چهلم)، به ۲۱۷۸ پتنت (جایگاه سیزدهم) در سال ۲۰۱۹ میلادی رسیده است. البته در سال ۲۰۲۰، یک افت بسیار ناچیز پدید آمده (۲۱۴۴ پتنت) که البته در جایگاه این شرکت بین متقاضیان برتر تغییری ایجاد نکرده است.
«BOE» در کنار بازار آمریکا، سایر بازارها و از جمله اروپا را هم مدنظر قرار داده است. این شرکت، خود را یک پیشگام و رهبر صنعت می‌داند و از همین رو، گستره فعالیت‌های خود را در مقیاس جهانی تعریف نموده و سعی دارد تا از نوآوری‌ها و اختراعات خود در سایر کشورها هم به خوبی محافظت نماید. از آنجا که سیستم پتنت دارای قلمرو جغرافیایی مشخصی است، محافظت در بازار اروپا از طریق ثبت درخواست‌های مجزا در کشورهای این منطقه (از طریق ثبت پتنت در دفاتر ثبت اختراع ملی) و یا استفاده از سیستم پتنت اروپایی (از طریق ثبت پتنت در دفتر ثبت اختراع اروپا) امکان‌پذیر است که «BOE»، بیشتر از ابزار دوم بهره می‌برد.
این شرکت در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۸۴۶ درخواست در دفتر ثبت اختراع اروپا به ثبت رسانیده که در مقایسه با ۲۴۸ درخواست سال ۲۰۱۶، رشد تقریباً ۳/۴ برابری را نشان داده و در رده هجدهم متقاضیان برتر را در اختیار این شرکت قرار داده است. البته بهترین رکورد این شرکت، ۹۴۷ درخواست ثبت رسیده در سال ۲۰۱۸ بوده که جایگاه شانزدهم متقاضیان برتر را برایش به ارمغان آورده بود. روند صعودی «BOE» در زمینه تعداد گواهی‌های ثبت اختراع اخذ شده از «EPO» نیز به چشم می‌خورد، به‌طوری که پس از دریافت تنها ۲۳ گواهی در سال ۲۰۱۶ (رده ۵۱۹ متقاضیان برتر)، به رکورد ۲۷۱ گواهی در سال ۲۰۲۰ (رده ۴۸متقاضیان برتر) دست یافته است. این رشد چشمگیر، به خوبی اهمیت بازار اروپا در استراتژی‌های کسب‌وکار «BOE» را نشان می‌دهد.
فعالیت گسترده در پیمان همکاری ثبت اختراع و ثبت درخواست‌های «PCT» متعدد، یکی دیگر از مصادیق نقش مالکیت فکری و ابزارهای بین‌المللی این حوزه برای مدیران «BOE» است. این شرکت که در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی هیچ درخواست «PCT» به ثبت نرسانده است، به یک‌باره در سال ۲۰۱۳، توانسته ۵۵۳ درخواست جدید به ثبت رسانیده و سپس، طی یک روند انفجاری در زمره متقاضیان برتر پیمان همکاری ثبت اختراع قرار گیرد. «BOE» با ثبت ۱۸۴۶ درخواست «PCT» در سال ۲۰۱۹، در رده ششم متقاضیان برتر (پس از هوآوی، میتسوبیشی، سامسونگ، کوآلکام و اوپو) قرار گرفته است.
گفتنی است که این شرکت، در سال‌های اخیر سعی نموده تا ثبت پتنت در سایر کشورها از جمله استرالیا را نیز آغاز نماید. اخذ ۱۲ گواهی در سال ۲۰۲۰، یک نشان آشکار از استراتژی «BOE» در ایجاد تنوع و توسعه بازارهای هدف محسوب می‌شود.
در پایان، شایان ذکر است که اطلاعات و آمارهای ارائه شده در این گزارش، در تاریخ ششم جولای ۲۰۲۱ میلادی و از مجموعه وب‌سایت‌های «IFI Claims»، «سازمان جهانی مالکیت فکری»، «فوربس» و «فورچون»، توسط کانون پتنت ایران استخراج شده و احتمال به‌روزرسانی و تغییرات جزئی این اطلاعات در آینده وجود دارد.
