احتمالاً این جمله را بارها شنیده‌اید که «اختراع و نوآوری، به هیچ حوزه علمی یا اقتصادی خاصی محدود نیست». مثال‌های زیادی وجود دارد که در عمل، مهر تأییدی بر این جمله ارزشمند است. جیم هنسون (Jim Henson)، هنرمند و عروسک‌ساز مشهور، نمادی بارز از همین مسئله است. او اولین عروسک خود را در حالی طراحی نمود که هنوز مشغول تحصیل در دبیرستان بود. جیم در طول ۳۶ سال بعدی، مهارت در عرصه عروسک‌سازی را با خلاقیتی مثال‌زدنی و کمک گرفتن از کار تیمی و شوخ‌طبعی منحصربه‌فرد خود ترکیب نمود تا گروهی از شخصیت‌های عروسکی فراموش‌نشدنی خلق شوند. وی با خلق این عروسک‌ها، میراثی باارزش از خود به جای گذاشته که حتی امروزه هم برای مخاطبین جذابیت خاصی دارند.
بسیاری از مردم جهان، به‌ویژه آمریکایی‌ها، با عروسکهای ماپت (Muppets) آشنا هستند. قورباغه‌ای به نام کرمیت (Kermit)، خانم پیگی (Miss Piggy)، المو (Elmo) و کوکی مانستر (Cookie Monster) که خنده را بر لبان بسیاری از مخاطبین نشانده‌اند. این عروسک‌ها، هنوز هم زنده هستند و بسیاری از افراد با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. همه این‌ها، مدیون تخیل عجیب و خلاقیت مثال‌زدنی جیم هنسون است.
جیم در سال ۱۹۳۶ میلادی، در می‌سی‌سی‌پی آمریکا چشم به جهان گشود. وی زمانی که در کلاس پنجم بود، به همراه خانواده به مریلند نقل‌مکان نمود. این مخترع و هنرمند بزرگ، از همان ابتدا به هنر و تلویزیون علاقه داشت، اختراعی که در دهه ۱۹۵۰، به سرعت در حال محبوب شدن بود. مهم‌ترین جذابیت تلویزیون برای جیم، تولید برنامه در مکانی دیگر و نمایش در مکانی دیگر بود. وی در این خصوص می‌گوید: «من این ایده را دوست داشتم که آنچه شما می‌بینید، هم‌زمان در جای دیگری اتفاق می‌افتد. این یکی از آن چیزهای کاملاً شگفت‌انگیز بود».
همین جذابیت، مسیر آتی جیم را شکل داد. او می‌دانست که می‌خواهد در صنعت تلویزیون کار کند و نیازی به انتظار طولانی برای این کار نبود. کمی قبل از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان در سال ۱۹۵۴، وی متوجه شد که یک برنامه تلویزیونی به نام «The Junior Morning Show»، به دنبال عروسک‌گردان‌های کودک است. جیم و یکی از همکلاسی‌هایش، جذب این خبر شدند. آن‌ها که هیچ تجربه عروسک‌گردانی نداشتند، کمی در مورد نحوه ساخت عروسک‌ها تحقیق کردند. علاقه و خلاقیت ذاتی، به آن‌ها کمک کرد تا طرح‌های خانگی خود را با موفقیت آزمایش کرده و بتوانند در برنامه حضور یابند. در حالی که این نمایش کمتر از یک ماه به طول انجامید، اما فعالیت هنری هنسون، از همین نقطه شروع شد. به واسطه این برنامه، هنسون با افرادی آشنا شد که به او برای ورود به این حرفه و ادامه آن کمک نمودند.
در آن زمان، هنسون فکر نمی‌کرد که باز هم با عروسک‌ها ادامه دهد. خودش می‌گوید: «انجام این کار برایم جالب و سرگرم‌کننده بود، اما من در آن زمان علاقه زیادی به عروسک‌سازی نداشتم». با این حال، هنسون که در یک دوره عروسک‌سازی در دانشگاه مریلند ثبت‌نام کرده بود، پیشنهادی برای اجرا در برنامه سام و دوستان (Sam and Friends) دریافت کرد، یک نمایش عروسکی پنج دقیقه‌ای که روزانه از شبکه «NBC» پخش می‌شد.
نقطه عطف بعدی در زندگی شخصی و حرفه‌ای جیم، آشنایی با جین نبل (Jane Nebel)، شریک تجاری و همسر آینده‌اش بود. جین هم در دوره عروسک‌سازی ثبت‌نام کرده بود و از آنجا که یک هنرمند و مجری بااستعداد بود، موافقت کرد که به جیم در تولید و اجرای «سام و دوستان» کمک کند. آنچه به‌عنوان یک پروژه سرگرم‌کننده آغاز شد، به یک همکاری قوی با تأثیرات ماندگار تبدیل شد: سام و دوستان، از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۱ میلادی، بی‌وقفه اجرا شد و در خلال آن، جیم و جین، شرکت «Muppets Inc» را تأسیس نمودند. ازدواج آن‌ها نشان داد که عروسک‌ها به وضوح در شکل‌گیری روند زندگی هنسون نقش مهمی دارند!
یکی از نوآوری‌های جیم هنسون و جین نبل در برنامه «سام و دوستان»، بکارگیری تکنیکی جدید در اجرای عروسکی بود. آن‌ها به جای این‌که عروسک‌ها را روی یک صحنه و مقابل دوربین قرار دهند، هیچ مانعی بین عروسک‌ها و دوربین قرار نداده و چهار طرف صفحه تلویزیون را به‌عنوان صحنه عروسک‌بازی در نظر گرفتند. در این حالت، نمایش کاملاً طبیعی و واقعی می‌شد. جین می‌گوید: «شما می‌توانستید اجرا کنید، اما هم‌زمان یک مخاطب هم بودید. این تفاوت بزرگی است، زیرا افرادی که در خانه کار را تماشا می‌کنند، یک اتفاق داخلی و بسیار صمیمی را مشاهده می‌کنند که بین عروسک و مجری اتفاق می‌افتد».
«کرمیت»، یکی از شناخته‌شده‌ترین ماپت‌های ابداعی جیم است. وی این عروسک را از سال ۱۹۵۵، به نمایش «سام و دوستان» وارد نمود؛ عروسکی که در هر چشم آن، نیمی از یک توپ پینگ‌پنگ قرار گرفته بود و لباسی منحصربه‌فرد، شامل یک شلوار جین آبی قدیمی و کت داشت. از آنجا که «کرمیت» را می‌توان یکی از نمونه‌های کلاسیک ماپت‌ها دانست، احتمالاً انتظار دارید که نخستین پتنت جیم و جین هم به آن مرتبط باشد. با کمال تعجب، اولین پتنت آن‌ها به عروسک دیگری به نام ویلکینز (Wilkins) تعلق داشت که در واقع، بخشی از عروسک‌هایی بود که در سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۶۱، برای تبلیغ قهوه ویلکینز استفاده شد.
آن‌ها دو پتنت طراحی در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا به ثبت رساندند که گواهی هر دو، در پانزدهم سپتامبر ۱۹۵۹ میلادی و با شماره‌های «US 186119» و «US 186120»، صادر گردید. پتنت‌های یاد شده، دو عروسک به نام‌های ویلکینز و وونکینز (Wontkins) را توصیف می‌کردند که اولی قهوه می‌نوشید و دومی علاقه‌ای به آن نداشت. همین سناریو، پایه و اساس تبلیغات کمدی قهوه ویلکینز را تشکیل می‌داد.
هنسون و عروسک‌هایش، علاوه بر اجرای برنامه «سام و دوستان» و تبلیغات تجاری، به‌عنوان مهمان ثابت در برنامه‌های تلویزیونی ملی شروع به کار کردند. در سال ۱۹۶۳، جیم و جین به نیویورک نقل‌مکان کردند و به گسترش کسب‌وکار خود ادامه دادند. طی چند سال بعد، آن‌ها عروسک‌گردانان، طراحان و نویسندگان دیگری استخدام کردند و این، در گسترش کار آن‌ها بسیار مؤثر بود. هنسون همچنین به ساخت فیلم کوتاه روی آورد و فیلم‌های کوتاهی مانند «Time Piece» را تولید کرد که در سال ۱۹۶۶، نامزد جایزه اسکار شد. با وجود موفقیت در صنعت فیلم‌سازی، هنسون به دنیای عروسک‌ها تعلق داشت و این را باز هم ثابت کرد. زمانی که کارگاه تلویزیونی کودکان برای نمایش آینده خود به یک خالق عروسک خوش‌فکر احتیاج داشت، به سراغ هنسون آمدند و این‌گونه بود که خیابان کنجد (Sesame Street) متولد شد.
در «خیابان کنجد» که اولین بار در سال ۱۹۶۹ میلادی پخش شد، بسیاری از شناخته‌شده‌ترین ماپت‌ها به نمایش درآمدند. عروسکهای مورد استفاده در این برنامه تلویزیونی جالب و جذاب، با تأکید بر سه عنصر تنوع، تحمل و مهربانی، نقشی اساسی در آموزش کودکان داشتند. هنسون می‌گوید: «بچه‌ها به هر حال می‌خواهند تلویزیون تماشا کنند. چرا چیزی که برای آن‌ها خوب است را پخش نکنیم؟»
این برنامه، یک خصوصیت جالب دیگر هم داشت: محافظت از دارایی‌های فکری و به‌ویژه علائم تجاری که آن را از برنامه‌های مشابه متمایز می‌کرد. هر یک از ساخته‌های هنسون در این برنامه، دارای یک علامت تجاری ثبت شده بود که از آن جمله، می‌توان به مواردی همچون «Big Bird» و «Cookie Monster» و «Oscar the Grouch» اشاره نمود. هنسون به موازات تلاش برای ایده‌پردازی و تولید نمایش‌های خلاقانه، به خوبی می‌دانست که محافظت از ایده‌هایش تا چه حد مهم است. شرکت وی به ثبت و محافظت از این نوآوری‌های ارزشمند در قالب پتنت و علامت تجاری ادامه می‌داد و جالب است بدانید که برخی از این علائم تجاری، هنوز هم فعال هستند. جیم هنسون، حتی نام خودش را هم در سال ۱۹۷۹، به‌عنوان یک علامت تجاری ثبت نمود!
«خیابان کنجد»، تا سال ۱۹۷۳ میلادی، موفق به کسب سه جایزه امی (Emmy) شد و موفقیت بزرگی برای هنسون به حساب می‌آمد. اما علی‌رغم این موفقیت‌ها و محبوبیت مداوم ماپت‌ها، هنسون یک آرزوی دیگر هم در سر داشت. او می‌خواست یک نمایش خاص برای ماپت‌ها تدارک ببیند؛ یک برنامه جالب و سرگرم‌کننده که به‌طور منظم، کودکان را با استفاده از این مجموعه عروسک سرگرم کند. در این مسیر، یک مشکل بزرگ وجود داشت: یافتن شبکه‌ای که با این ایده موافقت کند!
اگرچه جیم این ایده را در سال ۱۹۶۸ مطرح نمود، اما تا سال ۱۹۷۳ که شبکه «ABC» با تولید یک ویژه برنامه ولنتاین با نام «The Muppet Valentine Show» موافقت نمود، مورد توجه قرار نگرفت. پخش ویژه برنامه در ۳۰ ژانویه ۱۹۷۴، با موفقیت همراه بود و منجر به آغاز تولید آزمایشی «The Muppet Show»، از اوایل سال ۱۹۷۵ شد. اگرچه این برنامه هم با بازخورد مثبتی همراه گردید، اما «ABC» از ادامه پخش آن حمایت نکرد. در اوج ناامیدی و در حالی که هنسون دلسرد شده بود، ایده تولید برنامه ماپت‌ها از سوی «CBS» پذیرفته شد. این بار، عروسک «کرمیت» میزبان یک سلسله برنامه طنز و سرشار از لحظه‌های شاد بود که در آن، افراد مشهوری مانند جولی اندروز (Julie Andrews) و میا فارو (Mia Farrow) حضور یافتند.
اوج موفقیت، تولید و فیلم‌برداری «The Muppet Show» در انگلیس از سوی کمپانی «ITC» بود. هنسون در سال ۱۹۷۱ میلادی، به لندن سفر کرد و همین سفر، باب آشنایی با شرکت تلویزیونی «ITC» و صاحب آن، لرد لیو گرید (Lord Lew Grade) را باز کرد. اولین قسمت برنامه، در پاییز ۱۹۷۶ در نیویورک به نمایش در آمد و پس از پنج فصل موفق، منجر به تولید چندین فیلم کوتاه و بلند از ماپت‌ها شد.
جیم هنسون، تا پایان عمر خود به نوآوری در عروسک‌سازی و تولید برنامه‌های سرگرم‌کننده ادامه داد. وی در سال ۱۹۷۹، «Jim Henson’s Creature Shop» را تأسیس کرد؛ شرکتی که از طریق ترکیب فناوری‌های پیشرفته و عروسک‌ها، به ایجاد شخصیت‌های منحصربه‌فرد می‌پرداخت. ابتکارات و نوآوری‌های این شرکت، هنوز هم در صنعت سرگرمی، از تلویزیون و فیلم گرفته تا رویدادهای زنده، مورد استفاده قرار می‌گیرند. هنسون تا زمان مرگ بر اثر ذات‌الریه در ۱۶ می ۱۹۹۰ میلادی، مجموعه‌ای بی‌نظیر از عروسکهای خوش‌ساخت و موفق را ابداع نمود و با بهره‌گیری هوشمندانه از سیستم‌های مالکیت فکری، نشان داد که این ابزار کارآمد، حتی برای عروسک‌ها و سرگرمی‌های کودکانه هم مؤثر است.
