اریکسون؛ غول سوئدی صنعت مخابرات و ارتباطات
۲۲ مهر ۱۴۰۰ اریکسون؛ غول سوئدی صنعت مخابرات و ارتباطات

مقدمه

مخابرات و ارتباطات، در زمره صنایعی است که پتنت نقشی جالب و منحصربه‌فرد در توسعه و تکامل آن ایفا نموده است. این مسئله تا حدی است که عملاً پتنت‌های ضروری استاندارد، به‌عنوان استانداردهای فنی این صنعت پذیرفته شده و تمامی فعالان، از شرکت‌های بزرگ و چندملیتی گرفته تا دانشگاه‌ها و استارت‌آپ‌ها، خود را ملزم به رعایت آن‌ها می‌دانند. از طرف دیگر، در اختیار داشتن چنین پتنت‌هایی، به معنای یک پتانسیل قابل توجه درآمدزایی بوده که خیل عظیمی از شرکت‌های فعال در این حوزه را برای اخذ مجوز بهره‌برداری، خطاب قرار می‌دهد.

با توجه به نوآوری‌های پی در پی و ظهور برخی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های ارتباطی نظیر اینترنت اشیاء و «5G»، صنعت مخابرات و فناوری‌های ارتباطی را می‌توان صحنه رقابت بزرگ‌ترین شرکت‌های فناور از اقصی نقاط جهان دانست. رقابتی مهیج در یک صنعت چند میلیارد دلاری که نام‌های مشهوری همچون کوآلکام، هوآوی، اریکسون و نوکیا در آن حضور دارند. در این مقاله، از سلسله مقالات شرکت‌های فناور برتر، فعالیت‌های ثبت اختراع اریکسون، غول سوئدی صنعت مخابرات و ارتباطات را بررسی می‌کنیم.

 

از کارگاه تعمیرات دستگاه تلگراف تا رهبری صنعت مخابرات

اریکسون (Telefonaktiebolaget LM Ericsson)، یک شرکت فناور سوئدی است که عمدتاً در حوزه مخابرات، شبکه و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالیت دارد. این شرکت، از بازیگران اصلی دنیای مخابرات محسوب شده و در کنار رقبای قدرتمندی همچون هوآوی و نوکیا، توسعه نسل جدید شبکه‌های ارتباطی، یعنی «5G» را بر عهده دارد.

داستان شکل‌گیری و توسعه اریکسون بسیار جالب و پر فراز و نشیب است. دهه‌های پایانی قرن نوزدهم، به‌عنوان اوج صنعت تلگراف را می‌توان نقطه آغاز این غول فناوری دانست. لارس مگنوس اریکسون (Lars Magnus Ericsson)، بنیان‌گذار مشهور این شرکت، کسب‌وکار خود را از کارگاهی کوچک و با تعمیر دستگاه‌های تلگراف شروع کرد. تنها یک سال بعد و در سال ۱۸۷۷ میلادی، اختراع انقلابی گراهام بل به اروپا و سوئد رسید. با این تحول، اریکسون جوان که یک مهندس خوش‌فکر و خلاق بود، بلافاصله مدل کسب‌وکارش را تغییر داد. او تلاش داشت تا خدمات تعمیر تلفن را به مشتریان خود در سوئد ارائه دهد. البته در سال‌های اولیه، به دلیل حاکمیت مطلق شرکت آمریکایی «AT&T» در سوئد، وی موفقیت چندانی بدست نیاورد. اما در سال ۱۸۸۳ میلادی، یک شرکت سوئدی به نام «SAT»، اقدام به ارائه خدمات تلفنی نمود و تجهیزات لازم برای این کار را از شرکت اریکسون تأمین کرد. عملاً «SAT» را می‌توان نخستین مشتری سازمانی اریکسون و نقطه عطفی در رشد و توسعه این شرکت دانست.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد اریکسون، توجه ویژه به بازارهای بین‌المللی است. از همان سال‌های پایانی قرن نوزدهم، قراردادهایی با سایر کشورهای اروپایی، روسیه، استرالیا و حتی آفریقای جنوبی بسته شد و محصولات این شرکت، به این بازارها هم راه یافت. لارس مگنوس تا سال ۱۹۰۰، به‌عنوان تنها سهامدار شرکت، ریاست هیئت‌مدیره و مدیریت کسب‌وکار را بر عهده داشت و پس از آن، با کناره‌گیری از مسئولیت‌ها، بازنشسته شد. وی در سال ۱۹۲۶ میلادی، چشم از جهان فرو بست.

کنار رفتن بنیان‌گذار موفق اریکسون، خللی در موفقیت‌های این شرکت ایجاد نکرد. جنگ جهانی اول، نخستین چالش پیش رو در قرن بیستم بود که باعث محدود شدن بسیاری از بازارهای بین‌المللی این شرکت شد. در ادامه، با رخ دادن انقلاب روسیه و ملی شدن صنعت مخابرات در این کشور، بازار روسیه هم از دست رفت. در پی این وضعیت و بی‌ثباتی ناشی از جنگ و در هم ریختن بازارها، اریکسون و «SAT» که از شرکای قدیمی محسوب می‌شدند، با یکدیگر ادغام شده و شرکت جدید «Telefonaktiebolaget L.M. Ericsson» را تأسیس کردند.

یک نکته جالب در تاریخچه شرکت اریکسون، ورود فردی به نام ایوار کروگر (Ivar Kreuger) به این شرکت است. این سرمایه‌گذار مشهور که به تعبیری یکی از بزرگ‌ترین کلاهبرداران دنیای فناوری است، با خرید بخشی از سهام اریکسون و تلاش برای فروش آن به یک شرکت آمریکایی، عملاً اریکسون را تا مرز ورشکستگی پیش برد. شاید اگر تلاش‌های سه بانک بزرگ سوئد و قوانین حمایتی این کشور از فناوران داخلی نبود، امروز نامی از اریکسون و مجموعه محصولات تولیدی آن هم وجود نداشت.

بحران بعدی، شروع جنگ جهانی دوم و اشغال لهستان توسط آلمانی‌ها بود که باز هم بازار بین‌المللی اریکسون را تحت تأثیر قرار داد. طی سال‌های جنگ، تقریباً یک سوم فروش بین‌المللی اریکسون کاهش یافت. از آن بدتر، بسیاری از دارایی‌های این کشور در کشورهای مختلف هم از بین رفت. شاید تنها عامل نجات اریکسون از این بحران، هوشمندی مدیران شرکت بود که با عقد قراردادهای نظامی و دولتی، عملاً بحران را به یک فرصت جدید برای کسب‌وکارشان بدل نمودند. در این دوره، اریکسون اقدام به تولید انواع تلفن، اسلحه، مهمات و تجهیزات هواپیمایی برای ارتش نمود.

نیمه دوم قرن بیستم، سال‌های بازسازی و گسترش بازار اریکسون بود. این شرکت در سال ۱۹۵۱ میلادی، فعالیت‌های خود در آمریکا را آغاز کرد و از دهه ۱۹۶۰، سرمایه‌گذاری بر روی توسعه فناوری‌های جدید را آغاز کرد. معرفی سیستم سوئیچینگ «AXE»، به‌عنوان نخستین سوئیچ دیجیتال مخابراتی با قابلیت تبدیل مکالمات صوتی به زبان باینری (قابل پردازش توسط کامپیوترها)، اوج موفقیت‌های اریکسون بود که این شرکت را از رقبایی همچون زیمنس و «ITT»، چند گام جلوتر برد. این سیستم، ساختار بازار را به هم ریخت و تقریباً تمامی قراردادهای بین‌المللی را در اختیار اریکسون قرار داد.

یکی دیگر از نقاط عطف اریکسون، همکاری با شرکت سونی برای تولید و عرضه تلفن همراه بود. این برند سوئدی، از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی، به عرضه گوشی‌های تلفن همراه روی آورد، اما رقبایی همچون موتورولا و نوکیا، با عملکرد بهتر خود، گوی سبقت را از این شرکت ربوده بودند. در واکنش به این موضوع، شرکت سونی اریسکون (Sony Ericsson) در سال ۲۰۰۱ میلادی تأسیس گردید و محصولات این شرکت، با تمرکز بر کیفیت عکاسی گوشی‌ها، استقبال شدید مشتریان را برانگیخت. لازم به ذکر است که تقریباً یک دهه بعد و در سال ۲۰۱۲، سونی اقدام به خرید سهام اریکسون در این شرکت نمود و به دنبال آن، فعالیت‌ها را در قالب شرکت جدید «Sony Mobile Communication» ادامه داد. البته این شرکت موفقیت چندانی در صنعت تلفن همراه بدست نیاورد.

تمامی این فراز و فرودها، نشان می‌دهد که اریکسون هم مانند بسیاری از شرکت‌های فناور دیگر، لحظات سخت و آسان زیادی را تجربه نموده است. بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های این شرکت و ایده‌هایی که بر روی کاغذ می‌توانست به موفقیت‌هایی خیره‌کننده بدل شود، در نهایت به شکست‌هایی بزرگ ختم شد. اما مدیران و کارکنان اریکسون ناامید نشدند و با تکیه بر خلاقیت، نوآوری و فناوری، خود را از یک کارگاه کوچک تعمیر تلگراف، به یک برند مشهور و معتبر در دنیای فناوری مبدل ساختند. امروزه بالغ بر صد هزار نفر در این شرکت فناور مشغول به کار بوده و ارزش بازار تقریباً ۴۷ میلیارد دلاری، در کنار حضور در فهرست‌های معتبری همچون فوربس و فورچون ۵۰۰، به خوبی موفقیت‌های خارق‌العاده این شرکت را منعکس می‌سازد.

 

استراتژی‌ ثبت اختراع اریکسون

همان‌طور که اشاره شد، صنعت مخابرات و فناوری‌های ارتباطی، به شدت تحت تأثیر سیستم‌ ثبت اختراع قرار دارد. این موضوع را از چند جنبه مختلف می‌توان بررسی نمود. از یک‌سو، فناوری‌های این صنعت با پیچیدگی نسبتاً زیادی همراه بوده و عملاً هر سیستم مخابراتی، حاوی مجموعه‌ای از فناوری‌های مرتبط با هم است که فعالیت مستقل شرکت‌ها و تلاش برای نوآوری داخلی آن‌ها را دشوار می‌سازد. از سوی دیگر، استانداردهای جهانی زیادی در این صنعت تدوین گردیده که شرکت‌ها ملزم به رعایت آن‌ها می‌باشند. تلفیق این دو نکته، سیستم پتنت را به ابزاری کلیدی و بسیار مهم برای همه فعالان این صنعت مبدل نموده است. حقوق انحصاری پتنت، هم امکان مبادله و همکاری نزدیک بین فناوران را در قالب صدور مجوزهای بهره‌برداری از پتنت فراهم می‌آورد و هم از طریق پتنت‌های ضروری استاندارد، امکان تجاری‌سازی استانداردهای صنعت و به‌کارگیری گسترده آن‌ها را ممکن می‌سازد.

بدیهی است که در چنین شرایطی، حفاظت از نوآوری‌ها و دستاوردهای فنی، از اولویت بالایی برخوردار خواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اریکسون به‌عنوان یکی از پیشگامان نوآوری در این صنعت، یکی از پرکارترین متقاضیان ثبت اختراع است. این شرکت، نه تنها در اروپا به‌عنوان بازار نخست فعالیت‌ها، بلکه در سایر مناطق از جمله آمریکا، استرالیا و حتی کشورهای آسیایی و آفریقایی هم به سرمایه‌گذاری‌های مالکیت فکری پرداخته که نتیجه آن، یک سبد پتنت قدرتمند می‌باشد. لازم به تأکید است که مجموعه فعالیت‌های ثبت اختراع اریکسون در اروپا، هم از طریق دفاتر ملی مالکیت فکری و هم از طریق دفتر ثبت اختراع اروپا (EPO) انجام شده که در اینجا بیشتر بر مورد دوم متمرکز خواهیم شد.

اریکسون در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۷۹۹ درخواست جدید در دفتر ثبت اختراع اروپا به ثبت رسانیده که این شرکت را در رده ششم متقاضیان برتر قرار داده است. علاوه بر این، این شرکت موفق به اخذ ۱۳۸۸ گواهی ثبت اختراع از «EPO» شده که پس از سامسونگ، هوآوی، «LG» و کوآلکام، جایگاه پنجم متقاضیان برتر را برایش به ارمغان آورده است. بررسی دقیق‌تر فعالیت‌های ثبت اختراع اریکسون در اروپا نشان می‌دهد که در زمینه ثبت درخواست، یک روند تقریباً صعودی طی شده که جایگاه این شرکت را از رده دهم در سال ۲۰۱۶، به رده ششم در سال ۲۰۲۰ ارتقاء داده است. در ارتباط با گواهی‌های ثبت اختراع هم این روند رو به رشد مشاهده می‌شود، به‌طوری که از ۹۷۱ پتنت گرنت شده در سال ۲۰۱۶، به ۱۵۲۰ پتنت در سال ۲۰۱۹ رسیده و البته در ادامه، یک افت نسبی را در سال ۲۰۲۰ تجربه نموده و به ۱۳۸۸ گواهی ثبت اختراع جدید دست یافته است. البته توجه به این نکته هم خالی از لطف نیست که این شرکت با ۹۷۱ گواهی ثبت اختراع در سال ۲۰۱۶، جایگاه دوم را در اختیار داشته و این در حالی است که علیرغم رشد قابل توجه در گواهی‌های اخذ شده، به دلیل فعالیت بسیار جدی‌تر دیگر بازیگران، در رده‌بندی تا جایگاه پنجم در سال ۲۰۲۰ نزول نموده است. جدول زیر، فعالیت‌های ثبت اختراع اریکسون را طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد.

 

جدول ۱- فعالیت‌های ثبت اختراع اریکسون طی سال‌های اخیر

فعالیت‌های ثبت اختراع اریکسون طی سال‌های اخیر

 

دومین بازار مورد توجه اریکسون، بازار بزرگ و جذاب آمریکا است. این شرکت از سال ۲۰۱۸ میلادی، روندی صعودی در درخواست‌های ثبت اختراع در آمریکا تجربه نموده که نتیجه آن در سال ۲۰۲۰، ۱۶۹۵ درخواست جدید و جایگاه نوزدهم متقاضیان برتر دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا (USPTO) و برترین متقاضی اروپایی بوده است. همچنین این شرکت در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۳۶۹ گواهی ثبت اختراع جدید نیز از «USPTO» دریافت نموده که رده ۲۲ شرکت‌های برتر را برایش به ارمغان آورده است.

نکته مهمی که در استراتژی مالکیت فکری اریکسون مشهود است، توجه ویژه به بازارهای بین‌المللی است. این شرکت، بنا به ماهیت خاص صنعت و لزوم حفاظت از فناوری در بازارهای مختلف، ثبت اختراع در اقصی نقاط جهان را دنبال نموده و در این مسیر، استفاده از پیمان همکاری ثبت اختراع (PCT) را جهت کاهش هزینه‌ها و تسهیل فرآیند ثبت اختراع هدف قرار داده است. بنا بر آمار سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، اریکسون در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۹۸۹ درخواست «PCT» به ثبت رسانیده که این شرکت را در رده ششم متقاضیان برتر (بعد از هوآوی، سامسونگ، میتسوبیشی الکتریک، «LG» و کوآلکام) قرار داده است. روند کاملاً صعودی تعداد درخواست‌های این شرکت فناور که در شکل ۱ نشان داده شده، به خوبی اهمیت این سیستم در نگاه متولیان مالکیت فکری این غول سوئدی را نشان می‌دهد.

روند درخواست‌های «PCT» اریکسون طی سال‌های اخیر

شکل ۱- روند درخواست‌های «PCT» اریکسون طی سال‌های اخیر

 

آمار ثبت اختراع در استرالیا، درک بهتری از استراتژی ثبت اختراع اریکسون و توجه همه‌جانبه آن به تمامی بازارهای بالقوه ایجاد می‌کند. این شرکت در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۵۵ درخواست جدید در دفتر مالکیت فکری استرالیا به ثبت رسانیده و موفق به اخذ ۴۴ گواهی جدید هم شده است. این آمار، به همراه فعالیت‌های گسترده ثبت «PCT» و بازارهایی همچون آمریکا، جایگاه بازارهای متنوع و جهانی اریکسون و رویکرد این شرکت به حضور گسترده در بازار بین‌المللی را نشان می‌دهد.

 

در پایان، شایان ذکر است که اطلاعات و آمارهای ارائه شده در این گزارش، در تاریخ چهارم سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی و از مجموعه وب‌سایت‌های «IFI Claims»، «سازمان جهانی مالکیت فکری»، «فوربس» و «فورچون»، توسط کانون پتنت ایران استخراج شده و احتمال به‌روزرسانی و تغییرات جزئی این اطلاعات در آینده وجود دارد.