اختراع و نوآوری، تمامی جنبههای زندگی بشر را تحتالشعاع خود قرار میدهد. اختراعات بزرگی مانند تلفن گراهام بل و هواپیمای برادران رایت را در نظر بگیرید که چگونه جوامع انسانی را متحول نموده و حتی صنایع مخابراتی و حملونقل را با انقلابی بزرگ مواجه کرده است. در مقابل، بسیاری اختراعات و نوآوریها هم هستند که تنها برای رفع مشکلی جزئی و با دامنه کاربرد نسبتاً محدود پدید آمدهاند. اختراع مسواک، چوبلباسی، نوار چسب و حتی آدامس، از این دسته نوآوریها به حساب میآیند که البته استفاده از آنها کاملاً رایج و فراگیر بوده و شاید نبود برخی از آنها، زندگی را با چالش روبرو نماید. مسلماً تأثیری که اختراع لامپ یا باتری بر صنایع و نحوه زندگی مردم داشته، با اختراع آدامس و چوبلباسی یکسان نیست. اما این اختراعات کوچک هم، سهم خود را در توسعه و تکامل زندگی بشر داشته و تلاش برای رفع یک مشکل به ظاهر جزئی داشتهاند.
یکی دیگر از اختراعات نسبتاً کوچک و البته پر کاربرد، چسب زخم است. یک محصول پزشکی بسیار کارآمد که در جعبه کمکهای اولیه هر خانهای یافت میشود. شاید چسب زخم را نتوان با اختراعات و نوآوریهای بزرگ پزشکی و دارویی، اعم از پنیسیلین، دستگاه شوک الکتریکی قلب، دستگاه تنفس مصنوعی و انسولین مقایسه کرد، اما استفاده گسترده از آن در هر محیط کاری، اماکن مسکونی و البته بیمارستانها و درمانگاهها، به خوبی نشان میدهد که مشکل رایج و پر تکراری را حل نموده است.
چسب زخم، برای پوشش خراشیدگیهای جزئی و درمانهای سرپایی به کار میرود. از آنجا که هر لحظه، امکان وارد شدن آسیب به اعضای بدن وجود داشته و بسیاری از این آسیبها، نسبتاً جزئی هستند (مانند بریدن دست یک خانم خانهدار هنگام کار در آشپزخانه، خراشیدگی پوست پای یک بسکتبالیست در هنگام زمین خوردن و یا آسیب به سر و صورت در تصادفات جزئی رانندگی)، وسایل کمکهای اولیهای همچون چسب زخم، میتواند کارگشا بوده و در کنار رفع خونریزیهای سطحی، از عفونت و مشکلات بعدی نیز جلوگیری مینماید.
چسب زخم «BAND-AID®» که از سوی غول دارویی و پزشکی آمریکا، شرکت جانسون و جانسون «Johnson & Johnson Consumer Inc» به بازار عرضه شد، یک نوآوری بسیار ساده بود. این محصول، با وجود ساده بودن ایده اولیه، اما نیازی بزرگ و برآورده نشده را پاسخ میداد. این اختراع، در تاریخ تقریباً صد ساله خود، تقریباً بدون تغییر باقی مانده و نسلهای مختلف، از آن برای پوشاندن زخمها و جراحات سطحی خود استفاده کردهاند. آیا از خود پرسیدهاید که پیش از اختراع چسب زخم، چگونه بشر نیاز خود را رفع میکرد و اصلاً چه شد که ارل دیکسون (Earle Dickson)، به فکر طراحی و ساخت چسب زخم بهعنوان یک اختراع مدرن و امروزی افتاد؟
محافظت از زخم و درمان جراحات پوستی، قدمتی بسیار طولانی دارد. ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، مصریان باستان برای این کار، از عسل استفاده میکردند، مادهای شگفتانگیز که همچون یک آنتیبیوتیک قوی، از عفونت جلوگیری میکرد. قرنها بعد و در ۴۶۰ پیش از میلاد مسیح، بقراط (پزشک یونانی و پدر علم پزشکی) از سرکه برای شستشوی زخم استفاده میکرد و سپس، زخم را با برگ انجیر میپوشاند تا از آسیب و عفونت در امان باشد. از دیگر راهکارهای سنتی برای محافظت از جراحات، پمادهای حاوی سرب، نقره و انواع ادویه (شامل زعفران، آویشن و نعناع) بود که در قرن اول میلادی، توسط پزشکان رومی مورد استفاده قرار میگرفت. با سقوط امپراتوری روم در اواخر قرن چهارم میلادی، تمامی این نوآوریها در هرج و مرج سالهای بعد، به دست فراموشی سپرده شد و بشر منتظر ماند تا قرنها بعد، پزشکی مدرن به کمکش بیاید.
در دهه ۱۸۶۰ میلادی، جوزف لیستر (Joseph Lister) با استفاده از اسید کربولیک یا فنول (Phenol)، گاز جراحی ضدعفونیکننده را ابداع نمود. جالب اینجا است که این پزشک مشهور، ایده ساخت این محصول را از مشاهده کاربرد فنول برای رفع بوی بد فاضلاب گرفت. در سال ۱۸۸۷ میلادی، رابرت وود جانسون (Robert Wood Johnson) به همراه برادرانش، جیمز (James) و ادوارد (Edward)، شرکت جانسون و جانسون را تأسیس نموده و با الهام از اختراع جوزف لیستر، اقدام به تولید پانسمانهای استریل شده و گازهای ضدعفونی کردند. آغاز به کار جانسون و جانسون، مقدمهای برای تولید محصول مدرن چسب زخم محسوب میشود که تقریباً سه دهه بعد، معرفی گردید.
تاریخچه فعالیتهای جانسون و جانسون، نشان میدهد که توسعه و تجاریسازی نوآوریهای مرتبط با گازهای استریل و چسب زخم، مرهون تلاشهای این شرکت است. آنها در سال ۱۸۸۸ میلادی و در حالی که تنها یک سال از تأسیس شرکت گذشته بود، کیتهای پزشکی بستهبندی شده، شامل گاز استریل، بانداژ و پانسمانهای ضدعفونی را برای کمک به کارگران آسیبدیده در راهآهن، آماده نموده و پس از مشاهده استقبال از این محصولات، عرضه عمومی نسخه تجاری را آغاز کردند. سالها بعد، یکی از کارکنان خوشفکر این شرکت، با هدف حل مشکل همسر خانهدارش، محصولی ساخت که مسیر رشد و توسعه شرکت را به شدت هموار نمود. نام وی، ارل دیکسون و محصول ابداعی وی، چسب زخم بود!
ارل دیکسون، پس از فارغالتحصیلی از دانشگاه «Yale»، در سال ۱۹۱۵ میلادی، بهعنوان خریدار تولیدات پنبهای در شرکت جانسون و جانسون استخدام شد. وی دو سال بعد، با زنی مهربان و البته کمی تازهکار برای انجام امورات خانهداری و پختوپز، ازدواج کرد! یک بار که ارل در آشپزخانه به همسرش ژوزفین (Josephine) کمک میکرد، مشاهده کرد که هنگام کار با چاقو، انگشتان دست همسرش زخمی شده است. پانسمانهای پزشکی آن زمان، متشکل از یک گاز استریل و نوار چسب جداگانهای بود که باید به اندازه دلخواه برش داده شده و روی زخم قرار میگرفت. این سیستم پانسمان، هم از این جهت که فرد به تنهایی نمیتوانست زخم خود را پانسمان کند و هم اینکه در هنگام کار و فعالیت مجدد، امکان باز شدنش وجود داشت، با چالش جدی روبرو بود.
از آنجاکه زخم شدن دستان ژوزفین مکرراً اتفاق میافتاد و همیشه با بانداژهایی بزرگ به استقبال شوهرش میآمد، ارل تصمیم گرفت تا پانسمان جدیدی اختراع کند که همسرش بتواند به راحتی از آن استفاده نموده و در عین حال، ماندگاری بالایی داشته باشد. این ایده، به طراحی و ساخت اولین چسب زخم منجر شد. ارل دیکسون، دو محصول اولیه شرکت، شامل نوار چسب و گاز جراحی را گرفت و با قرار دادن یک گاز بر روی قطعهای طولانی از نوار چسب (دقیقاً وسط آن)، مجموعه مذکور را با کریولین (Crinoline) پوشاند. نتیجه نهایی، به ژوزفین اجازه میداد تا بدون کمک، دستهایش را پانسمان نموده و از آن مهمتر، زخمهای کوچک هم خللی در فعالیتهای بعدی وی ایجاد نمیکرد.
دیکسون بسیار هیجانزده بود و محصول ابداعی خود را به رئیسش، جیمز جانسون نشان داد. همین اتفاق، مقدمهای برای تولید انبوه و متولد شدن برند «BAND-AID®» گردید. جیمز جانسون، به شدت از این نوآوری استقبال کرد و با ارتقای مقام دیکسون به نایبرئیسی شرکت، تولید و عرضه عمومی چسب زخم، در سال ۱۹۲۱ میلادی آغاز شد. نخستین چسب زخم تولیدی که با دست ساخته میشد، حدوداً ۱۸ اینچ طول و ۳ اینچ عرض داشت که در ابتدای کار، استقبال خوبی از آنها نشد. فروش سال نخست، تنها ۳۰۰۰ دلار بود و حتی کاربران نمیدانستند که چگونه از آنها استفاده کنند. استراتژی شرکت، استخدام برخی فروشندگان سیار، بهعنوان یک روش مدرن بازاریابی بود که با حضور در مطب پزشکان، قصابیها و داروخانهها، طرز کار چسب زخم را به آنها نشان میدادند. این استراتژی، به شدت مؤثر بود و فروش محصولات، به شکل قابلملاحظهای افزایش یافت.
در ادامه در سال ۱۹۲۴ میلادی، شرکت اقدام به ساخت دستگاههایی برای تولید انبوه چسب زخم نمود که بدون نیاز به دخالت دست، چسب زخمهایی با ابعاد ۳ اینچ (طول) و ۰/۷۵ اینچ (عرض) را تولید میکرد. در همین زمان، پوشش نارنجیرنگ روی چسب زخمهای فعلی که باز کردن و استفاده از آن را تسهیل میکند، به آن افزوده شد.
شرکت جانسون و جانسون، نبض بازار را به خوبی در دست گرفته بود و از اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی، با هدف بازاریابی برای کودکان و والدین، اقدام به تولید و عرضه چسب زخمهای تزئینی، با شخصیت کارتونی میکی ماوس نمود. البته نوآوریهای پزشکی هم در زمره اولویتهای این شرکت قرار داشت که از آن جمله، میتوان به چسب زخمهای آنتیبیوتیک اشاره نمود که در سال ۱۹۹۷ میلادی، با استفاده از نوعی پماد خاص جلوگیری از عفونت تولید شد. همچنین تولید بانداژ مایع (نوعی ماده شیمیایی چسبنده که بر روی پوست قرار گرفته و زخم را از گردوغبار و عفونت دور نگه میدارد) نیز، از دیگر نوآوریهای شرکت در این خصوص بود که در سال ۲۰۰۲ میلادی عرضه شد.
گفتنی است که ارل دیکسون و شرکت جانسون و جانسون، نسبت به ضرورت محافظت از اختراع و نقش آن در تجاریسازی محصول، کاملاً آگاهی داشتند. از همین رو، در ۲۹ دسامبر سال ۱۹۲۵ میلادی، اقدام به ثبت اختراع خود نمودند که تقریباً یک سال بعد (۲۸ دسامبر ۱۹۲۶)، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 1612267»، از سوی دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا صادر گردید؛ پتنتی که مالکیتش در اختیار جانسون و جانسون بود و نام ارل دیکسون، بهعنوان تنها مخترع در آن درج گردیده بود. جالب اینکه در زمان فوت ارل دیکسون در سال ۱۹۶۱ میلادی، فروش چسب زخم از مرز ۳۰ میلیون دلار هم فراتر رفته بود!