هنگامی‌که صحبت از دوران کودکی می‌شود، ناخودآگاه بسیاری از افراد، به یاد خاطرات شیرین کودکی خود افتاده و با آهی حسرت‌آمیز، دوست دارند به آن زمان باز گردند. کودکان، فارغ از تمامی مسائل و مشکلات پیرامون خود، همه چیز را در نهایت سادگی، مهربانی و آرامش دیده و شاید بزرگ‌ترین دغدغه ذهنی آن‌ها، چگونگی سپری کردن اوقاتشان با بازی‌های مختلف است!
کمی به کودکی خود فکر کنید؛ کم‌کم فهرست بلندبالایی از بازی‌های کودکانه، با هم‌سن و سالانتان به ذهنتان می‌آید؛ از عروسک بازی‌های دخترانه گرفته، تا دویدن و دزد و پلیس‌های پسرانه. با این حال، تغییرات جوامع و مدرن شدن سبک زندگی، بازی‌های کودکان را هم دستخوش تغییرات فراوانی نموده است. زمانی بازی‌ها منحصر به مجموعه‌ای از فعالیت‌های گروهی، با ساده‌ترین ابزارهای در دسترس بود و شاید داشتن یک توپ فوتبال یا یک عروسک ساده، آخرین حد از لذت را به کودکان می‌داد. این در حالی است که امروزه، انواع اسباب‌بازی‌های پیشرفته، اعم از کنسول‌های بازی، عروسک‌های هوشمند، ربات‌های مختلف و حتی گوشی‌ها و تبلت‌های هوشمند، جای بازی‌های ساده قدیمی را گرفته‌اند.
برای درک بهتر این حجم از تغییرات بزرگ در اسباب‌بازی‌ها و سرگرمی‌های کودکانه، به نقاشی به‌عنوان یکی از تفریحات کودکان در طول تاریخ بنگرید. زمانی تنها ابزار در دسترس کودکان برای کشیدن نقاشی‌های مختلف، یک دفتر ساده و چند مدادرنگی بود. این در حالی است که امروزه، انواع آبرنگ، قلم‌مو، مداد شمعی و ... در بازار عرضه شده و عملاً نقاشی کودکان را می‌توان یک زمینه کاملاً تخصصی و متنوع دانست.
شاید تعجب کنید، اما دنیای کودکان و اسباب‌بازی‌های آن‌ها هم، موضوع اختراع و نوآوری بوده است. به عبارت بهتر، توسعه ابزارهای سرگرمی کودکان، در گرو نوآوری‌های مداوم توسط افراد خلاق و مبتکری بوده که با ابداعات خود، اوقات شادتری را برای کودکان رغم زده‌اند. این اختراعات، طیف وسیعی از موضوعات سرگرمی را پوشش می‌دهند که از آن جمله، می‌توان به اختراع عروسک‌های باربی، طراحی و ساخت بازی‌های ویدئویی و البته انواع بازی‌های فکری و آموزشی اشاره نمود. یکی از این اختراعات جالب و نوستالژیک که هنوز یک قرن هم از معرفی آن نمی‌گذرد، خمیر بازی است.
جالب است بدانید، خمیر بازی کودکان که قدمت آن به دهه ۱۹۳۰ میلادی باز می‌گردد، در ابتدا برای هدفی دیگر تولید شد. در واقع، خمیر بازی هم یکی از اختراعاتی است که در یک فرآیند کاملاً اتفاقی و برای منظوری دیگر توسعه یافت و پس از مشاهده کاربرد آن به‌عنوان ابزار سرگرمی کودکان، به یکی از محصولات موفق بازار مبدل گردید.
اگر بخواهیم داستان اختراع خمیر بازی را به صورت خلاصه بیان کنیم، این خمیر در ابتدای کار، با هدف تمیز کردن کاغذدیواری منازل ساخته شد. اوایل دهه ۱۹۳۰ میلادی، نوآه مک‌ویکر (Noah McVicker) و برادرش کلئو (Cleo)، در کارخانه صابون‌سازی کوتل پروداکتز (Kutol Products) کار می‌کردند. در آن دوران، مردم از زغال‌سنگ برای گرم کردن خانه‌هایشان استفاده می‌کردند و دوده ناشی از سوزاندن زغال‌سنگ، دیوارها را کثیف می‌کرد. این یک معضل بزرگ برای بسیاری از خانواده‌ها و در عین حال فرصتی ارزشمند برای کوتل پروداکتز بود. آن‌ها از نوآه خواستند تا یک تمیزکننده کارآمد برای کاغذدیواری منازل بسازد و نتیجه تلاش‌های وی، نوعی خمیر پاک‌کننده دوده بود.
لازم به تأکید است که در آن زمان، هیچ ایده‌ای برای استفاده از خمیر مذکور به‌عنوان یک ابزار سرگرمی کودکان وجود نداشت. پس از جنگ جهانی دوم، تولید و عرضه کاغذ دیواری‌های جدید که با آب هم قابل شستشو بودند، نیاز به خمیر پاک‌کننده دوده را از بین برد. نوآه مک‌ویکر و شرکت کوتل پروداکتز هم، کم‌کم به فکر تعطیل کردن تولید خمیر افتاده بودند و حتی کوتل به‌عنوان یک استراتژی جایگزین، به سراغ تولید صابون‌های مایع رفت.
اواخر دهه ۱۹۵۰، نقطه عطف جدیدی در مسیر توسعه و تجاری‌سازی خمیر بازی محسوب می‌شود. یک مربی مهدکودک به نام کای زوفال (Kay Zufall)، در روزنامه خوانده بود که کودکان از این خمیر تمیزکننده، برای ساخت مجسمه‌های اسباب‌بازی استفاده می‌کنند. وی تصمیم گرفت ال این مورد را شخصاً در کلاس خود آزمایش کند و از نزدیک، راز محبوبیت این خمیر برای بچه‌ها را دریافت. زوفال بر مبنای همین تجربه، پیشنهاد عجیب خود را مطرح ساخت. ایده عرضه خمیر بازی کودکان، به جوزف مک‌ویکر (Joseph McVicker)، برادرزاده نوآه انتقال یافت. نوآه و جوزف، تصمیم گرفتند تا افزودنی‌های مرتبط با شوینده را از خمیر خود حذف کرده و به جایش، رنگ اضافه کنند. نتیجه خارق‌العاده بود. یک خمیر بازی رنگارنگ و جذاب، به نام «Play-Doh» که هیچ بچه‌ای دوست نداشت لذت بازی با آن را از دست بدهد!
جوزف مک‌ویکر، در سال ۱۹۵۶ میلادی، شرکت «Rainbow Crafts» را برای تولید و عرضه خمیر بازی تأسیس کرد. اولین نمونه از این خمیر بازی که رنگ آن یک‌دست سفید بود، یک سال بعد در فروشگاهی واقع در واشنگتن عرضه شد و با توجه به استقبال خوب مردم، در سال ۱۹۵۷ میلادی، رنگ‌های متمایز قرمز، زرد و آبی هم عرضه گردید.
جالب این‌که نوآه و جوزف، در سال ۱۹۶۰ میلادی، اقدام به ثبت اختراعی در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا نمودند که نتیجه این درخواست، اعطای گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 3167440»، در ژانویه ۱۹۶۵، یعنی تقریباً یک دهه پس از آغاز به کار شرکت بود. در کنار این پتنت، مجموعه‌ای از علائم تجاری هم برای محافظت بیشتر و جلوگیری از سوءاستفاده رقبا به ثبت رسید. نکته جالب‌تر این‌که فرمول اصلی تولید خمیر بازی «Play-Doh»، تا به امروز به صورت یک راز تجاری باقی مانده و شرکت اسباب‌بازی «Hasbru»، به‌عنوان مالک فعلی این برند مشهور، تنها به ذکر جملاتی اکتفا نموده است: « این محصول، بر پایه آب، نمک و آرد بوده و اگرچه غیر سمی است، اما نباید خورده شود». این موارد، به خوبی نشان‌دهنده استفاده حداکثری از سیستم‌های مالکیت فکری برای محافظت از این محصول جالب و منحصربه‌فرد است، محصولی که تاکنون بالغ بر ۷۰۰ میلیون پوند (۳۱۷ میلیون کیلوگرم) از آن به فروش رسیده است!
در پایان، باید به بوی متمایز «Play-Doh» اشاره کرد. همین بوی تأثیرگذار و متفاوت، باعث شد که «Demeter Fragrance Library»، در پنجاهمین سالگرد عرضه این محصول به بازار، آن را بابت ایجاد عطری باکیفیت برای افراد خلاقی که به دنبال عطر و بویی عجیب و یادآور دوران کودکی خود هستند، گرامی داشت. این اسباب‌بازی، حتی روز یادبود مخصوص به خود دارد، به‌طوری که همه ساله در ۱۸ سپتامبر، جشنی برای سالگرد خمیر بازی «Play-Doh» برگزار می‌شود.
