مقدمه
یکی از مهم‌ترین اختراعات قرن هجدهم میلادی، دوربین عکاسی است که انقلابی بزرگ در زمینه رسانه‌های تصویری پدید آورد. امروزه هر فردی تنها با یک دوربین کوچک دیجیتال و حتی یک گوشی موبایل، می‌تواند اقدام به ثبت وقایع، مناظر و برخی از شیرین‌ترین و یا تلخ‌ترین لحظات زندگی خود و اطرافیان نماید که در وهله اول، امری ساده و متداول به نظر می‌رسد. اما اگر به سیر تاریخی ایجاد و تکامل دوربین‌های عکاسی بنگریم، تلاش‌های فراوانی از سوی مخترعین و نوآوران صورت گرفته است، تا امروزه بتوانیم به سادگی از آخرین فناوری‌های نوظهور در این حوزه استفاده نماییم. با توجه به داستان جذاب شکل‌گیری ایده دوربین دیجیتال و سرنوشت تراژدیک شرکت کداک، به‌عنوان توسعه‌دهنده اولیه این فناوری، در این نوشتار به معرفی این اختراع مهم و مسیر توسعه آن تا به امروز می‌پردازیم.
مروری بر اختراع دوربین عکاسی
با این‌که دوربین عکاسی از مهم‌ترین اختراعات قرن هجدهم به حساب می‌آید، اما سرآغاز اختراع آن به درستی مشخص نیست. در پاسخ به این پرسش که اولین مخترع دوربین عکاسی چه کسی است، باید گفت که نام‌های بسیاری در این زمینه مطرح است. طبق اسناد تاریخی و یک عکس بسیار ناواضح که در سال ۱۸۲۶ میلادی گرفته شده است، «جوزف نیپس» فرانسوی، احتمالاً اولین کسی بوده که موفق به ثبت یک منظره از جهان واقعی، بر روی یک صفحه فلزی شده است. وی با استفاده از ترکیبات شیمیایی خاص، یک صفحه فلزی و بیش از ۹ ساعت نوردهی ممتد، توانست منظره‌ای از بیرون اتاق خود را به ثبت برساند. مشکل تکنیک ابداعی نیپس، این بود که عکس‌ها پس از ظاهر شدن پایدار نمانده و بعد از مدتی، محو می‌شدند. در ادامه، فرزند وی با همکاری و سرمایه‌گذاری «لویی داگر»، توانست روشی بسیار دقیق و البته پرهزینه برای عکاسی توسعه دهند. این روش، در سال ۱۸۳۹ میلادی، در یک کنفرانسی رسمی در پاریس، به صورت عمومی معرفی شد. در سال ۱۸۳۵ میلادی و چهار سال قبل از اعلام عمومی داگر، «ویلیام تالبوت» انگلیسی که بیش از ۱۵ سال بر روی ثبت تصاویر، تحقیق و مطالعه کرده بود، روش کالوتیپ را برای ثبت تصاویر توسعه داد. وی در سال ۱۸۳۹ میلادی و اندکی پس از معرفی تکنیک داگر، اختراع خود را در مؤسسه سلطنتی انگلستان به ثبت رسانید.
لازم به ذکر است که در برزیل، «هرکول فلورانس»، سه سال قبل از داگر و با استفاده از یک روش نگاتیو/ پوزیتیو خاص، توانسته بود تصاویری با پایداری بالا بر روی کاغذ به ثبت برساند. از همین رو، عده‌ای نیز او را مخترع دوربین عکاسی می‌دانند.
تولد دوربین دیجیتال، تحولی بزرگ در صنعت عکاسی
امروزه مدت‌زمان انتظار برای مشاهده عکس گرفته شده، به کمتر از ثانیه رسیده است و حافظه‌های کامپیوتری قادرند که مجموعه‌ای از هزاران عکس را درون خود جای دهند. مخترع دوربین دیجیتال، به‌عنوان فراهم‌کننده قابلیت‌های فوق، «استیون ساسون» است. وی که یک مهندس الکترونیک در شرکت مشهور کداک بود، توانست اولین دوربین دیجیتالی را در سال ۱۹۷۵ میلادی و در سن ۲۵ سالگی، طراحی و تولید نماید. دوربین ابداعی ساسون، تقریباً ۳.۶ کیلوگرم وزن داشت و برای ثبت عکس‌هایی با کیفیت تنها ۰.۰۱ مگا پیکسل، به زمانی ۲۳ ثانیه‌ای برای نوردهی هر عکس، نیاز داشت.
دوربین دیجیتال، یک دستگاه الکترونیکی است که فرآیند عکس گرفتن به کمک آن، از طریق حسگرهای نوری به جای فیلم‌های عکاسی، انجام می‌گیرد. از لحاظ عملکرد کلی، دوربین‌های دیجیتال بسیار شبیه به دوربین‌های عکاسی دارای فیلم عکاسی هستند. در یک دوربین معمولی، فیلم حساس به نور، تصویر را ذخیره نموده و پس از طی یک عملیات شیمیایی، از آن برای نگهداری تصاویر استفاده می‌شود. این در حالی است که در دوربین دیجیتال، این کار با استفاده از ترکیبی از حسگرهای نوری پیشرفته، برای ثبت تصاویر و ذخیره‌سازی آن‌ها در حافظه، انجام می‌گیرد.
اولین پتنت مرتبط با دوربین دیجیتال نیز، در ۲۰ می سال ۱۹۷۷ میلادی، از سوی ساسون به ثبت رسید. این پتنت که نام شرکت کداک به‌عنوان صاحب‌امتیاز در آن قید شده بود، در تاریخ ۲۶ دسامبر سال ۱۹۷۸ میلادی، از سوی دفتر ثبت پتنت و علائم تجاری آمریکا، موفق به اخذ گواهی ثبت اختراع، با شماره پتنت «US4131919A» شد.
ساسون، در ۱۷ نوامبر سال ۲۰۰۹ میلادی، توانست مدال ملی نوآوری و فناوری را از باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا دریافت نماید. این جایزه، بالاترین عنوانی است که دولت آمریکا به دانشمندان، مهندسین و مخترعین آمریکایی اعطا می‌نماید.
سرنوشت عجیب و تراژدیک کداک
نکته بسیار جالب در زمینه دوربین دیجیتال، این است که شرکت کداک به‌عنوان اولین توسعه‌دهنده این فناوری پیشرفته، خود قربانی سیر پیشرفت‌های جدید این فناوری شد. این شرکت که در سال ۱۹۷۵ میلادی، اولین دوربین دیجیتال را ابداع نمود، اوایل سال ۲۰۱۲ میلادی، اعلام کرد که تولید دوربین‌های دیجیتال را متوقف می‌نماید. کداک، در آن زمان اعلام نمود که مجوز استفاده از نشان تجاری دوربین‌های خود را به شرکت‌های علاقه‌مند واگذار خواهد کرد. از این منظر، کداک را می‌توان یک نماد از شرکت‌هایی که همگام با نوآوری حرکت نکرده و متحمل شکست‌های سختی شدند، به حساب آورد.
این تصمیم کداک، در پی از دست دادن ۹۰ درصدی ارزش سهام در سال ۲۰۱۱ میلادی، اتخاذ گردید که موجب شد تا این فناور مشهور، تحت پوشش مفاد فصل یازدهم قوانین ورشکستگی ایالات‌متحده آمریکا قرار گیرد. در توضیح این ماجرای اسفناک، متخصصین بر این باورند که کداک برخلاف سابقه درخشان، به‌عنوان پیشرو در زمینه تولید دوربین دیجیتال، نتوانست تا با فضای به‌شدت رقابتی و تقاضای بسیار زیاد برای انواع جدید دوربین دیجیتال، تطبیق یابد و پس از کاهش شدید تقاضا برای دوربین‌های سنتی، در سال ۲۰۰۴ میلادی، خط تولید این دوربین‌ها را متوقف نمود. این شرکت که قدمتی ۱۳۰ ساله در زمینه طراحی و تولید دوربین عکاسی دارد، در سال ۲۰۰۹ میلادی نیز تولید فیلم‌های ۳۵ میلی‌متری رنگی را پایان داد. محبوبیت تلفن‌های هوشمند و جایگزین شدن دوربین‌های دیجیتال به‌واسطه این روند، ضربه دیگری بود که بر پیکر نحیف کداک وارد شد. لازم به ذکر است که کداک، تا اواخر سال ۲۰۰۵ میلادی، یکی از سه تولیدکننده برتر دوربین‌های دیجیتال در جهان به شمار می‌رفت که با تغییر و تحولات رخ داده در یک دهه اخیر، تمرکز خود را بر تبلیغات و چاپگرهای اداری قرار داده است.
