انسان موجودی است، اجتماعی!
از همین رو، یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان از همان بدو خلقت، ایجاد ارتباط با هم‌نوعانش بوده است. این نیاز، به طرق مختلف خود را نشان داده و در طول تاریخ، توسعه مجموعه وسیعی از نوآوری‌ها را موجب گردیده است؛ از زبان ایما و اشاره در بین انسان‌های نخستین گرفته، تا ارتباطات کلامی به زبان‌های مختلف و در ادامه، استفاده از نامه یا اختراعاتی مانند تلگراف، تلفن و ایمیل.
مرور تاریخ پر فراز و نشیب توسعه و تکامل ارتباط بین افراد که با اجتماعی شدن انسان و تشکیل جوامع اولیه آغاز گردید، نکات جالبی را مشخص می‌سازد. مثال‌های نوستالژیکی مانند پیام‌رسانی از طریق دود و یا چاپارها که وظیفه جابجایی و انتقال پیام از طریق اسب‌های تندرو را داشتند، تنها نمونه‌هایی از خلاقیت‌های این حوزه محسوب می‌شوند. این نوآوری‌ها، با شهرنشینی انسان و نیاز مبرم به ارتباطات بین جوامع، سرعت بیشتری یافت و در چند قرن اخیر، اختراعات بزرگی نظیر تلگراف یا تلفن را موجب گردید. این در حالی است که امروزه، برقراری ارتباط تصویری از نقطه‌ای در قطب شمال، با جنگل‌های گرمسیری آمازون و یا ارتباط بین آمریکا و چین در دو سوی اقیانوس‌های پهناور، تنها نیازمند فشردن یک دکمه روی تلفن‌های همراه است. انواع اپلیکیشن‌های تماس تصویری، به پشتوانه فناوری‌های اینترنتی توسعه یافته و می‌توانند ارتباط لحظه‌ای و بسیار کم‌هزینه را ممکن سازند.
اما همیشه اوضاع به همین سادگی نبوده و راهی طولانی و پر پیچ و خم تا رسیدن به نقطه فعلی پیموده شده است. یکی از نوآوری‌های ارتباطی چند دهه پیش، پیجر (Pager) یا پیجو (اصطلاح معادل معرفی شده توسط فرهنگستان ادب فارسی) نام داشت. اما پیجر چیست و چگونه کار می‌کند؟ چه کسی آن را اختراع کرده و چه زمانی روانه بازار شده است؟ چه چیزی باعث شد تا پیجر از بازار خارج شده و فناوری‌های دیگری جایگزین آن شود؟
پیجر، یک دستگاه گیرنده رادیویی کوچک است که امکان دریافت پیام، همراه با دسترسی مداوم یک‌طرفه را برای کاربر فراهم می‌سازد. این سیستم، در سال ۱۹۲۱ میلادی، توسط پلیس شهر دیترویت مورد استفاده قرار گرفت. البته سیستم ابداعی، نیاز جدی به توسعه و بهبود داشت. در سال ۱۹۴۹ میلادی، اولین پیجر تلفنی، توسط فردی به نام ایروینگ آل گروس (Irving Al Gross) اختراع شد. وی دستگاه خود را در بیمارستانی در نیویورک بکار گرفت و پس از اطمینان از کارکرد صحیح آن، تلاش برای توسعه و تجاری‌سازی آن را آغاز کرد. گروس با هدف محافظت از اختراعش، اقدام به ثبت آن در سیستم پتنت آمریکا نمود که نتیجه آن، صدور چند گواهی ثبت اختراع، از جمله پتنت‌هایی با شماره «US 2760056» و «US 2698380»، در سال‌های میانی دهه ۱۹۵۰ میلادی بود.
با وجود اختراع پیجر و کارکرد مطلوب آن در بیمارستان نیویورک، تقریباً یک دهه به طول انجامید تا این محصول به بازار وارد شود. دلیل اصلی این تأخیر در تجاری‌سازی، بررسی‌های «FCC» به‌عنوان نهاد متولی تأیید استفاده عمومی از آن بود که تا سال ۱۹۵۸ میلادی، به طول انجامید. جالب این‌که در این سال‌ها، پیجر به‌عنوان یک فناوری ایمن و کارآمد، برای ارتباطات مهم اضطراری بین افسران پلیس، آتش‌نشانان و متخصصین پزشکی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در نهایت، در سال ۱۹۵۹ میلادی، موتورولا محصولی برای ارتباطات رادیویی شخصی تولید کرد. نام این محصول جالب، «Pager» بود و عملاً اصطلاح «پیجر»، با همین محصول در اذهان عمومی شکل گرفت. در سال‌های بعد، موتورولا اقدام به توسعه و بهبود پیجرهای خود نمود و در سال ۱۹۶۴، اولین پیام‌رسان موفق خود را با نام «Pageboy 1» به بازار عرضه کرد. این محصول، فاقد صفحه‌نمایش بود و ذخیره‌سازی پیام‌ها نیز در آن امکان‌پذیر نبود. با این حال، قابل‌حمل بودن و قابلیت تنظیم نوع و میزان صدا برای آگاهی کاربر، موجب شد تا با استقبال خوبی روبرو گردد.
پیجرهای اولیه، عموماً شبکه آنتن دهی وسیعی نداشتند؛ به‌طوری که در آغاز دهه ۱۹۸۰ میلادی، تنها ۳/۲ میلیون کاربر پیجر در سرتاسر جهان وجود داشت. به عبارت بهتر، پیجر یک فناوری با دامنه استفاده محدود بود که تنها در موقعیت‌های محلی قابلیت استفاده داشت. نوآوری بعدی موتورولا که تا حدی به رواج بیشتر پیجر کمک کرد، تولید دستگاه‌هایی با نمایشگر الفبایی بود که به کاربران امکان می‌داد تا از طریق یک شبکه دیجیتال، پیام‌ها را دریافت یا ارسال نمایند. همین تغییرات، موجب شد تا کاربران شبکه پیجر افزایش یافته و در ابتدای دهه ۱۹۹۰ میلادی، به بیش از ۲۲ میلیون نفر برسند. با گسترده‌تر شدن پوشش آنتن، طی مدت‌زمان کوتاهی (۱۹۹۴ میلادی)، کاربران شبکه پیجر به ۶۱ میلیون نفر رسید و در حالی‌که تا چند سال قبل، استفاده از پیجر تنها برای ارتباطات اضطراری مرسوم بود، عملاً این دستگاه به یک وسیله محبوب برای ارتباطات شخصی مبدل شد. کاربران می‌توانستند هر تعداد پیام، از «دوستت دارم» تا «شب بخیر» را در کمترین زمان برای دوستان و خانواده خود ارسال نموده و این به معنای یک تحول بزرگ در ارتباطات اجتماعی بود.
حتماً می‌دانید که با توسعه دانش و فناوری، نرخ جایگزینی و زوال فناوری‌های پیشین، به شدت افزایش یافته است. این مسئله، در حوزه فناوری‌های ارتباطی به شدت نمایان است. با ظهور اینترنت و رواج بیش از پیش آن بین کاربران، استفاده از پیجر تا حد زیادی کاهش یافت. موتورولا به‌عنوان یک پیشگام در حوزه تولید و توسعه پیجر، در سال ۲۰۰۱ میلادی، خبر از توقف کامل تولید و عرضه آن داد.
شاید در نگاه نخست، این به معنای نابودی کامل این فناوری نوستالژیک باشد. اما اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌بینیم که پس از یک دوره رکود نسبتاً کوتاه، پیجر باز هم به‌عنوان یک وسیله ارتباطی ارزان، کارآمد و بی‌خطر، مورد توجه کشورهای مختلف قرار دارد. موتورولا تولید پیجر را متوقف کرد، اما آن‌ها هنوز هم تولید می‌شوند. «Spok»، یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده محصولات متنوع یک‌طرفه، دو طرفه و رمزگذاری شده پیجر است که طبق برآوردهای صورت گرفته، تعداد مشترکین این محصول در سال ۲۰۰۳ میلادی (دوران پس از رکود اولیه)، به بیش از ۲۵۰ میلیون نفر رسیده است.
به نظر می‌رسد که با وجود توسعه فناوری تلفن‌های هوشمند و گسترش شبکه‌های تحت پوشش، هنوز هم نقاط کور و پوشش‌های ضعیف ساختمانی وجود دارند. علاوه بر این، پیجرها یک پیام را به‌طور هم‌زمان و بدون هیچ تأخیری به چندین و چند نفر ارسال می‌کنند، آن هم در مواقعی که تأخیر چند ثانیه‌ای هم بسیار مهم است. این نکته را هم در نظر بگیرید که در بلایا و سوانح طبیعی، شبکه‌های تلفن همراه ممکن است از کار بیفتند و یا حتی به دلیل افزایش استفاده افراد، نتوانند خدمات خود را به شکل عادی و کارآمد ارائه دهند. در این شرایط، پیجر می‌تواند یک ابزار کلیدی برای برقراری ارتباط با دیگران محسوب شود. به نظر می‌رسد، تا زمانی که شبکه‌های تلفن همراه به اندازه کافی قابل‌اعتماد نشوند و یا فناوری جایگزین دیگری به میدان نیاید، دستگاه کوچک آویزان از کمربند، بهترین روش ارتباطی برای کسانی است که ارتباطات حیاتی، سریع و ایمن را ترجیح می‌دهند!
