احتمالاً در طول زندگی خود، بارها با مشکل بوی بد مواد غذایی مانده و زباله‌های تلنبار شده مواجه شده‌اید. یک شب سرد زمستانی است و در حال تماشای یک مسابقه مهیج فوتبال هستید که همسرتان، نزدیک شدن زمان حضور خودرو حمل زباله را یادآوری کرده و از شما می‌خواهد تا زباله‌ها را به بیرون ببرید. زیر لب غرولندی کرده و با ناراحتی از جای خود بر می‌خیزید. کافی است، سوراخی در کیسه زباله هم پدید آمده یا شیرابه‌هایش به بیرون نشت کرده باشد تا تجربه ناخوشایندتان کامل گردد!
بحث جمع‌آوری زباله‌های خانگی و چالش‌های نگهداری آن، در کنار نگرانی‌های زیست‌محیطی که به توسعه فناوری‌های پیشرفته برای بازیافت این مواد مغذی انجامیده، یکی از دغدغه‌های بزرگ افراد، شهرداری‌ها و سازمان‌های حفاظت از محیط‌زیست است. آیا تا به حال، با خود فکر کرده‌اید که چه اختراعات و نوآوری‌هایی در این زمینه رخ داده است؟
اغلب مردم، با شنیدن موضوع زباله و جمع‌آوری آن، نخستین نوآوری‌هایی که به ذهنشان می‌رسد، جداسازی زباله‌های خشک و تر و فناوری‌های بازیافت آن‌ها است که به تولید مواد و محصولات جایگزین، اعم از پلاستیک‌های جدید و نیز انواع کود و کمپوست می‌انجامد. این فناوری‌ها، معمولاً در مقیاس صنعتی و در مرحله تجمیع و دپوی زباله‌ها کاربرد داشته و عملاً مشکلات مرتبط با خانه‌ها را حل نمی‌کند. اما جالب است بدانید که برای حل مشکل زباله در محیط‌های خانگی هم، یک اختراع قدیمی و منحصربه‌فرد وجود دارد: «دستگاه زباله خردکن».
این جمله مشهور «نیاز، مادر اختراع است»، برای جان هامس (John W. Hammes) به شدت صادق بوده است. وی نخستین دستگاه زباله خردکن خانگی را برای همسر خود اختراع کرد؛ اختراعی که در کمتر از یک دهه، به محصولی تجاری مبدل شد و حالا نزدیک به یک قرن بعد، برندهای مشهوری همچون «KitchenAid»، جنرال الکتریک، «Whirlpool» و «Waste King» را نیز به این حوزه کشانیده است.
هامس در سال ۱۸۹۵ میلادی متولد شد. وی قبل از این‌که به‌عنوان یک معمار و پیمانکار ساختمانی در شهر راسین (Racine) واقع در ایالت ویسکانسین آمریکا مشغول به کار شود، کشاورزی و نجاری را تجربه نمود. او نظارت بر ساخت‌وسازهای جدید و پروژه‌های تبدیل کارخانجات قدیمی به فروشگاه‌های خرده‌فروشی مدرن را بر عهده داشت. گفته می‌شود که هامس در ۸۵ درصد از فعالیت‌های ساختمانی شهر راسین مشارکت داشته است. با وجودی که این فعالیت‌های گسترده، هامس را به یک فرد اثرگذار در راسین بدل نموده بود، اما دست تقدیر، سرنوشت دیگری برای وی تدارک دیده بود. وی روزی در خانه نشسته بود و شاهد تلاش‌های همسرش برای جمع کردن ضایعات مواد غذایی درون یک تکه روزنامه و بردن آن‌ها به خارج از آشپزخانه بود. او نگاهی به سینک آشپزخانه انداخت و ناگهان ایده‌ای در ذهنش شکل گرفت. اگر می‌شد ضایعات غذایی را هم همراه آب به درون سیستم فاضلاب هدایت کرد، همه چیز حل می‌شد!
این فعل و انفعال چند لحظه‌ای، هامس را به فکر فرو برد و موجب شد تا تلاش برای کمک به همسرش را آغاز کند. او به کارگاه خود در زیرزمین خانه رفت و آزمایش‌های مختلفی انجام داد. نتیجه این ایده خلاقانه، طراحی و ساخت نخستین دستگاه زباله خردکنی در سال ۱۹۲۷ میلادی بود که در زیر سینک آشپزخانه تعبیه شده و ضایعات مواد غذایی را به ذراتی بسیار ریز تبدیل می‌کرد. ضایعات مذکور، در نهایت به سیستم فاضلاب شهری هدایت می‌شد.
هامس، خردکن زباله را تنها به‌عنوان یک دستگاه خانگی برای همسرش اختراع کرده بود، اما در ادامه دریافت که این اختراع، می‌تواند ارزش تجاری بالایی داشته باشد. در نتیجه، شروع به توسعه و بهبود آن نمود و تقریباً یک دهه بعد، تلاش برای تجاری‌سازی آن را در قالب شرکت تازه تأسیس خود، به نام «In-Sink-Erator Manufacturing Company» آغاز کرد. وی در سال ۱۹۳۸ میلادی، به منظور بازاریابی محصول خود، آن را «Electric Pigs» نامید. البته اصطلاح رایج برای این دستگاه در صنعت فعلی، «Food Waste Disposal» یا «Garbage Disposal» است.
لازم به تأکید است که هامس به حفاظت از اختراع خود هم اهتمامی ویژه داشت. از همین رو، در ماه می ۱۹۳۳ میلادی و پیش از آن‌که فروش و بازاریابی آن را آغاز نماید، اقدام به ثبت درخواست در سیستم پتنت آمریکا نمود. نتیجه این کار، اعطای گواهی به شماره «US 2012680»، در آگوست ۱۹۳۵ میلادی بود.
«InSinkErator»، مدعی بود که پسماند مواد غذایی را بدون نیاز به انداختن در سطل زباله و ایجاد یک وضعیت بدبو، می‌توان خرد کرده و از بین ببرد. این شرکت، در اولین سال فعالیت خود، تنها ۵۲ دستگاه تولید نمود که تقاضای معدود برای آن را نشان می‌دهد. مردم مطمئن نبودند که آیا این کار با سیستم فاضلاب آن‌ها تداخلی داشته و آن را با اختلال مواجه می‌کند یا خیر و از همین رو، در استفاده از این دستگاه نوظهور، کمی محتاط بودند. رفته رفته، این نگرانی برطرف شد و عملاً پس از جنگ جهانی دوم، زباله خردکن به یک دستگاه پذیرفته شده در خانه‌ها مبدل گردید. هنگامی که مقامات شهری در سراسر کشور تشخیص دادند که استفاده از زباله خردکن، یک روش مقرون‌به‌صرفه برای مقابله با زباله‌های خانگی است، این دستگاه رونق بیشتری پیدا کرد. هم‌زمان با این تغییر، هامس خود را با چند رقیب قدرتمند و جدید مواجه دید. «Whirlpool»، جنرال الکتریک و «KitchenAid»، در تلاش بودند تا محصولات خود را به بازار عرضه کنند و این، کار را برای «InSinkErator» دشوار می‌کرد.
علی‌رغم رقابت زودهنگام شرکت‌های بزرگ و در حالی که «InSinkErator» به یکی از بازیگران اصلی صنعت دفع مواد غذایی مبدل شده بود، شرکت امرسون الکتریک (Emerson Electric) در سال ۱۹۶۸ میلادی، اقدام به خریداری و تملک آن نمود. داستان هامس به‌عنوان معماری که توانست صنعت ضایعات مواد غذایی را با انقلابی بزرگ روبرو سازد، در اینجا به پایان رسید، اما اختراع شگفت‌انگیز وی، به راهش ادامه داد. فروش زباله خردکن از سوی امرسون الکتریک ادامه یافت و در سال ۱۹۹۳ میلادی، رکورد تولید و فروش دستگاه از ۵۰ میلیون هم عبور کرد و حتی در سال ۲۰۰۱ میلادی، سهم شرکت از بازار جهانی، به ۷۵ درصد رسید.
لازم به تأکید است که روایات دیگری هم از عرضه یک محصول اولیه و مشابه توسط جنرال الکتریک وجود دارد که سال ۱۹۳۵ میلادی رخ داده است. فارغ از این‌که این روایت را مستند دانسته و اختراع و تجاری‌سازی اولیه را به جنرال الکتریک یا «InSinkErator» نسبت دهیم، تغییر نگاه افراد و سازمان‌های دولتی نسبت به مسئله دفع ضایعات مواد غذایی، در روند توسعه‌ای دستگاه زباله خردکن مؤثر بوده است. برای مثال، در دهه ۱۹۷۰ میلادی، متولیان اداره شهر نیویورک، از ترس اختلالات ناشی از ورود ضایعات مواد غذایی به سیستم فاضلاب شهری، فعالیت واحدهای زباله خردکنی را ممنون اعلام کردند که البته در سال ۱۹۹۷، این ممنوعیت برداشته شد. امروزه در انگلیس، تنها ۶ درصد از خانه‌ها به چنین واحدهایی مجهز هستند و مقامات محلی، تلاش دارند تا مشوق‌هایی برای استفاده بیشتر در نظر بگیرند. در سوئد هم، استفاده از فناوری مذکور تشویق شده تا تولید نوعی سوخت زیستی به نام بیوگاز، در سیستم فاضلاب افزایش یابد.
