شیر آب
اختراع شیر آب
US 985757
لوتر هاوس,آلفرد موئن

یک روز گرم تابستانی را در نظر بگیرید که پس از انجام کارهای خود در بیرون از منزل، به خانه بازگشته و یک‌راست به سراغ شیر آب می‌روید. پارچ را پر کرده و پس از افزودن چند تکه یخ، آن را در کمال لذت می‌نوشید. درست است که تمام این فرایند در چند ثانیه انجام می‌گیرد، اما دسترسی به آب سالم و تمیز، آن هم تنها با باز کردن یک شیر آب، به همین سادگی‌ها امکان‌پذیر نشده و تعداد زیادی از مخترعین در سال‌های مختلف، بر روی ایده‌های مختلفی همچون لوله‌کشی، تصفیه آب و حتی ساخت شیر آب کار کرده‌اند.

نخستین تلاش‌ها برای تأمین زیرساخت‌های آب شهری مدرن و طراحی و تولید شیر آب، به اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی باز می‌گردد. در آن سال‌ها، دو فرد خوش‌فکر و خلاق، تقریباً به صورت موازی سعی داشتند تا شیرهای ابداعی خود را به بازار عرضه کنند. در یک سوی این رقابت مهیج، هاسلی تیلور (Halsey Willard Taylor) و شرکت متبوعش «Halsey Taylor Company» و در سوی دیگر، لوتر هاوس (Luther Haws) و شرکت «Haws Sanitary Drinking Faucet Co» قرار داشت.

همین رقابت فناورانه، نحوه سرویس‌دهی آب آشامیدنی در مکان‌های عمومی را به کلی تغییر داد. داستان ورود این دو مخترع و کارآفرین موفق به حوزه لوله‌کشی و آب آشامیدنی بسیار جالب است. علاقه تیلور به ایجاد یک ابزار عرضه ساده و کارآمد برای دسترسی به آب آشامیدنی، از زمانی آغاز شد که پدرش در اثر نوشیدن آب آشامیدنی آلوده در یک مکان عمومی، به تب حصبه مبتلا شد و چشم از جهان فرو بست. مرگ پدرش، به شدت بر روی او اثر گذاشت و انگیزه برای توسعه یک مسیر سالم‌تر برای تأمین آب آشامیدنی را فراهم نمود. هاوس هم یک لوله‌کش نیمه‌وقت، پیمانکار ورق‌های فلزی و بازرس بهداشتی در شهر برکلی ایالت کالیفرنیا بود. وی هنگام بازرسی از یک مدرسه دولتی، کودکانی را دید که از یک لیوان حلبی مشترک که به منبع آب بسته شده بود، آب می‌نوشیدند. ترس و نگرانی از این روش آب خوردن، او را بر آن داشت تا ایده‌های خود برای سالم‌تر کردن فرآیند را عملی نماید.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که نخستین شیر آب مدرن برای نوشیدن آب را لوتر هاوس اختراع کرده است. وی از دانش فنی خود در زمینه لوله‌کشی استفاده کرد و با تغییر برخی قطعات و ایجاد یک دریچه برای باز و بسته شدن مسیر آب، شیر ابداعی خود را در مدرسه‌ای در برکلی نصب نمود. هاوس که به ارزش تجاری اختراع خود به‌خوبی واقف بود، در سال ۱۹۱۰ میلادی و به موازات تأسیس شرکت، اقدام به ثبت این اختراع نمود. نتیجه این درخواست ثبت اختراع، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 985757» بود که در فوریه ۱۹۱۱، از سوی دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا به وی اعطا شد. وی با تولید شیرهای مختلف، سعی در تجاری‌سازی اختراع خود داشت و حتی در سال‌های بعد، محصولات جانبی دیگری نظیر دوش‌های اضطراری را وارد خط تولید نمود. این شرکت، هم‌اکنون دفاتر متعددی در کشورهای مختلفی اعم از آمریکا، سنگاپور، برزیل و سوئیس داشته و نسل چهارم و پنجم خاندان هاوس، مسیر نوآوری در صنعت شیرآلات را می‌دهند.

با وجودی که بیش از یک قرن از اختراع و تجاری‌سازی شیر آب ابداعی هاوس می‌گذرد، اما شاید یکی از نقاط عطف بزرگ در مسیر توسعه و تکامل این اختراع، طراحی و تولید شیرهای ترکیبی با امکان تنظیم درجه حرارت آب است. این اختراع جالب و منحصربه‌فرد، تنها بر اثر یک اتفاق و نگاه متفاوت مخترعش متولد شد. آلفرد موئن (Alfred M. Moen)، دانشجوی دانشگاه واشنگتن، در حالی‌که برای تأمین شهریه دانشگاهش در یک گاراژ کار می‌کرد، در یکی از شب‌های سال ۱۹۳۷ میلادی، با پایان یافتن شیفت کاری‌، به سراغ شیر آب رفت تا دست‌هایش را بشوید. شیر آب‌های آن زمان، عموماً دو دسته بود که یکی برای آب گرم و دیگری برای آب سرد استفاده می‌شد. موئن که ذهنش درگیر بود، شیر آب گرم را به اشتباه باز کرد و آبی گرم و سوزان بر روی دست‌هایش ریخت. شوک ناشی از این اتفاق ساده، ذهن موئن جوان را به شدت مشغول نمود. وی به این فکر افتاد که چرا نمی‌توان آبی ولرم از لوله خارج نمود. آنچه او می‌خواست، راهی برای کنترل هم‌زمان حجم و دمای آب بود. از آنجا که شستن دست‌ها یک فرآیند همگانی بود، او باور داشت که حل این مشکل، می‌تواند جذابیت زیادی داشته باشد.

موئن که یک مهندس مکانیک بود، شروع به طراحی برای تحقق ایده خود نمود. پس از چندین بار کشیدن طرح شیر جدید، به نظر می‌رسید که مشکل در حال حل شدن است: «یک شیر آب با یک دسته که قبل از خارج شدن آب‌های سرد یا گرم، آن‌ها را با هدف رسیدن به دمای مورد نظر، در یک محفظه داخلی مخلوط می‌کرد. وی به شدت علاقه‌مند به تجاری‌سازی اختراعش بود. بنابراین، برای ساخت آن وام گرفت و طرح خود را به تولیدکنندگان مختلف ارائه نمود. در ابتدا واکنش‌های چندان مثبتی دریافت نکرد، اما یکی از تولیدکنندگان اصلی، به وی گفت که طرحش دارای ایراداتی جدی است. همین تذکر، موجب شد تا موئن به صرافت بهبود طرح خود افتاده و برخی ایرادات را رفع نماید. در همین زمان بود که جنگ جهانی دوم آغاز شد و با کمیاب شدن برنز و سایر مواد لازم، موئن در یک کارخانه کشتی‌سازی در سیاتل و سپس شرکت بوئینگ مشغول به کار شد. با این حال، او هرگز چشم‌انداز خود برای تولید یک شیر آب جدید را کنار نگذاشت.

در سال ۱۹۴۷ میلادی، تقریباً یک دهه پس از اختراع اولیه شیر آب توسط آلفرد موئن، وی سازنده‌ای برای اختراعش پیدا کرد. راونا (Ravenna Metal Products)، شیرآلاتی مبتنی بر طرح ابتکاری موئن تولید نمود و آن‌ها را به یک تأمین‌کننده در سانفرانسیسکو فروخت. این شیرآلات که قیمت خرده‌فروشی آن‌ها ۱۲ دلار بود، با استقبال خوبی همراه شد. طولی نکشید که راونا برای پاسخ به تقاضای روزافزون بازار، تولید سالیانه ۵۰۰۰ شیر جدید را در دستور کار خود قرار داد. باب میودونسکی (Bob Miodonski)، مدیر تحریریه مجله تجاری «Contractor Magazine»، پیرامون محبوبیت این شیرها می‌گوید: «قیمت مناسب بود و استفاده از آن هم آسان». در سال ۱۹۵۹ میلادی، مجله مشهور «Fortune» هم، شیر آب موئن را در کنار خودروی مدل «T» هنری فورد و اجاق‌گاز بنجامین فرانکلین، به‌عنوان یکی از ۱۰۰ محصول برتر تولید انبوه جهان معرفی نمود. به نظر می‌رسید که جهان به ارزش این اختراع پی برده بود.

لازم به تأکید است که دقیقاً مشابه با لوتر هاوس، آلفرد موئن هم سعی در حفاظت حداکثری از اختراع خود داشت. وی در سال ۱۹۴۰ میلادی، نخستین درخواست خود را تحت عنوان «شیر چندمنظوره» به ثبت رسانید که در نوامبر ۱۹۴۲، گواهی ثبت اختراعی با شماره «US 2301439» را برایش به ارمغان آورد. در ادامه، با بهبود مستمر شیر ترکیبی، درخواست‌های جدیدی هم به ثبت رسید که شاید مهم‌ترین آن‌ها، پتنتی با شماره «US 2757687» باشد. در عنوان این پتنت، دقیقاً به تک دسته بودن شیر و مخلوط کردن آب سرد و گرم اشاره شده است.

اختراع آلفرد موئن، خانه‌های آمریکایی را دگرگون کرد و عملاً شرکت «Moen Inc»، به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لوازم شیرآلات آشپزخانه و حمام در جهان مبدل شد. جالب اینجا است که در حال حاضر، بیش از ۷۰ درصد از شیرهای مورد استفاده در بازار آمریکا، از نوع ترکیبی و مبتنی بر اختراع آلفرد موئن است. وی هرگز وارد امور اجرایی شرکت خود نشد و بیشتر مایل بود تا در پشت صحنه ایفای نقش کند. به همین دلیل، موئن تا زمان بازنشستگی در سال ۱۹۸۲ میلادی، بخش تحقیق و توسعه شرکت را اداره کرد و در این مدت، بیش از ۷۵ پتنت برای حفاظت از نوآوری‌های خود به ثبت رسانید. کارتریج قابل تعویض برای از بین بردن چکه و نشتی شیر آب و شیر تعادل فشار برای دوش حمام در هنگام استفاده از دیگر شیرهای منزل با هدف جلوگیری از سرد شدن ناگهانی آب، نمونه‌هایی از این اختراعات و نوآوری‌های جالب است. گفتنی است که آلفرد موئن، با وجود استعدادهای متنوع، به مخترع بودن خود افتخار می‌کرد و فقط یک عنوان شغلی را در کارت ویزیت خود ذکر می‌کرد: «مخترع».