یکی از مهمترین نیازهای اولیه انسان، مراقبتهای بهداشتی و سلامت است. استحمام و پاکیزه نگه داشتن بدن، نمادی اولیه از این مراقبتهای بهداشتی است که میلیاردها انسان در طول تاریخ، همه روزه نسبت به آن اهتمام ورزیدهاند. بدیهی است که در واکنش به این نیاز ضروری و مهم، مجموعهای از ابزارها و محصولات نوآورانه توسط مخترعین توسعه یافته که شاید مشهورترین آنها، صابون، مسواک و شامپو بهعنوان وسایل بهداشت شخصی باشد. اما این بهداشت شخصی، میتواند جنبههای دیگری از جمله زیبایی و جذابیت ظاهری را هم در بر گیرد.
تصور کنید که قرار است در یک جلسه کاری بسیار مهم حاضر شده و یا برای یک مهمانی خانوادگی در کنار دوستان و آشنایانتان حضور به هم رسانید. احتمالاً پس از کلی فکر کردن و انتخاب لباس مناسب، بهعنوان یکی از آخرین اقدامات پیش از خارج شدن از خانه، برس مو را برداشته و موهای خود را حالت میدهید. تجربه نشان داده که موهای مرتب و شانه شده، نقشی کلیدی در آراستگی ظاهری افراد بر عهده دارد!
شانه و برس مو، بخشی از همان ابزارهای بهداشت شخصی هستند که در ترکیب با موضوع زیبایی و آراستگی فردی، اهمیتی دو چندان یافتهاند. بررسیها نشان میدهد که استفاده از شانه برای مرتب کردن موها، قدمتی چند هزار ساله در تاریخ بشر دارد. حفاریهای مرتبط با عصر پارینه سنگی، بیانگر این است که انسان تقریباً از همان ابتدای خلقت و به موازات استفاده از ابزارهایی همچون استخوان، چوب و پوست درختان، از آنها برای آراستن موها و جلوگیری از آفاتی همچون شپش هم استفاده کرده است. گفته میشود که قدیمیترین شانه شناسایی شده، از جنس استخوان حیوانات و مربوط به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است.
با پیشرفت بشر و ساخت ابزارآلات مختلف، شانه هم کمکم پیشرفت نمود و عملاً به یک وسیله تزئینی برای موها تبدیل شد و حتی در کشورهایی همچون مصر و چین باستان، با هدف نمایش قدرت و ثروت افراد به کار میرفت. همین مسیر تکامل و البته کاربرد چشمگیر این اختراع ارزشمند، موجب شد تا برسهای مو بهعنوان جانشین شانههای قدیمی متولد شوند. بسیاری از نقاشیها و مجسمههای دوران باستان، افرادی با موهای بسته شده یا دارای پیچ و تابهای منظم را نشان میدهد که اثبات میکند از نوعی برس مو برای بافتن و آرایش موهایشان استفاده شده است.
با رشد و تکامل جوامع، نیاز به برس مو تنها به بحثهای بهداشتی محدود نشده و عملاً زیبایی ظاهری موها در اولویت قرار گرفت. با این حال، هنوز هم برسهای مو به طبقه ثروتمندان و بهعنوان یک وسیله تزئینی محدود شده بود. برای درک بهتر این فضا، چند قرن قبل را در نظر بگیرید که برسهای موی دستساز و گرانقیمت، تنها برای آرایش موی تازه عروسان بکار گرفته میشد و حتی یک هدیه بسیار محبوب برای بسیاری از زنان شوهردار (در قالب یک مجموعه حاوی برس مو، شانه و آینه) به حساب میآمد. اما این روند ادامه نیافت و با افزایش تقاضا برای برسهای مو، برخی افراد به فکر تولید حرفهای و عرضه انواع شانه و برس به بازار افتادند. یکی از اولین تولیدکنندگان برس مو، ویلیام کنت (William Kent) نام دارد که شرکت «Kent Brushes» را در سال ۱۷۷۷ میلادی در بریتانیای کبیر تأسیس نمود. در آن زمان، تمامی فرآیند تولید برس مو با دست انجام میگرفت، بهطوری دوازده نفر در فرآیند ساخت یک برس مشارکت داشتند. این شرکت هنوز هم بهعنوان یکی از قدیمیترین شرکتهای انگلیسی به تولید انواع برس مو ادامه میدهد. دومین تحول بزرگ در فرآیند تولید برس مو، اختراع ماشین خودکار برای تولید آن بود که در سال ۱۸۸۵ میلادی، توسط میسون پیرسون (Mason Pearson) انگلیسی انجام گرفت. این دستگاه، با تسریع روند تولید برس مو، پاسخ به تقاضای فزاینده برای این وسیله کاربردی را ممکن ساخت. لازم به تأکید است که عمده نوآوریهای مرتبط با شانه و برس مو، به همین قرن نوزدهم میلادی باز میگردد. در کنار توسعه و تکامل فرآیند ساخت و مکانیزه شدن آن که توسط انگلیسیها انجام گرفت، مجموعهای از اختراعات در زمینه انواع مختلف جدید برس مو، توسط مخترعین و نوآوران آمریکایی معرفی گردید.
نخستین پتنت به ثبت رسیده در آمریکا با موضوع برس مو، یک پتنت طراحی با شماره «US D645» است که در سال ۱۸۵۴ میلادی، توسط هیو راک (Hugh Rock) به ثبت رسید. وی در این پتنت، بیشتر به تزئینات شانه و برس مو پرداخته و طرحهایی از ایدههای خلاقانه خود را توصیف نموده است. چند سال بعد، فردی به نام ساموئل فیری (Samuel Fiery)، ایده استفاده از سیمهای الاستیک در ترکیب با موهای طبیعی را برای برس مو مطرح نمود. وی اختراع خود را در سال ۱۸۷۰ میلادی به ثبت رسانید که نتیجه آن، اعطای گواهی ثبت اختراعی با شماره «US 106680»، از سوی دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا (USPTO) بود. اما مهمترین نقطه عطف تاریخچه توسعه و تکامل برس مو، اختراع لیدا نیومن (Lyda D. Newman) است که در پتنتی تحت عنوان «برس بهبود یافته» به ثبت رسید. این پتنت که با شماره «US 614335» و در نوامبر ۱۸۹۸ میلادی توسط «USPTO» تأیید گردید، توصیف یک برس مو با روش ساخت ساده و در عین حال بادوام را هدف قرار داد. مهمترین نوآوری نیومن، امکان جداسازی دسته برس و سهولت در تمیز کردن آن بود که در کنار تعبیه تعدادی روزنه هوا برای تهویه مناسب، آن را به محصولی کارآمد در مقایسه با نمونههای قبلی مبدل میساخت.
از آن زمان، بیش از یک قرن گذشته است. انواع برس مو در خانهها یافت میشود و این ابزار، دیگر منحصر به ثروتمندان و طبقه اشراف نیست. در حالی که هنوز هم نمونههایی با دستههای چوبی در بازار وجود دارد، اما اغلب برسها از پلاستیک سبک و ارزان قیمت تهیه میشوند که امکان تولید برس در شکلها و اندازههای گوناگون را به سازندگان این محصول کاربردی میدهد. گفتنی است که در سالهای اخیر، برسهای مو متناسب با ساختار مو (صاف، مواج یا فردار) به بازار عرضه شده و حتی برسهای حرفهای مخصوص آرایشگران حرفهای هم تولید میشود. فارغ از این تنوع گیجکننده، مهمترین تغییر صورت گرفته، همگانی شدن استفاده از برس مو است که زمانی در انحصار ثروتمندان بوده و عملاً یک وسیله تزئینی و نه یک وسیله بهداشتی و آرایشی شخصی و همگانی به شمار میآمد. از این منظر، تجاریسازی این اختراع قدیمی را میتوان یک فرآیند بسیار طولانی و حاصل تلاشهای طیف وسیعی از مخترعین دانست.