همزن آشپزخانه
اختراع همزن آشپزخانه
US 330829
روفوس ایستمن

امروزه در هر خانه و آشپزخانه‌ای، مجموعه وسیعی از دستگاه‌ها و تجهیزات بزرگ و کوچک وجود دارد که هر یک به نحوی به آماده‌سازی و پخت غذا، نگهداری بهینه مواد غذایی و سایر امور مربوط به آشپزی و خانه‌داری کمک می‌کند. هر یک از این دستگاه‌های پیشرفته، از مایکروفر، یخچال و اجاق‌گاز گرفته تا رنده، ظروف تفلون و آبمیوه‌گیری، حاصل نبوغ و ایده‌پردازی یک یا چند مخترع خلاق بوده که با نگاه متفاوت خود به محیط پیرامونی و یافتن مشکل یا نیازی بالقوه، راه حل آن را یافته‌اند. جالب‌تر این‌که بسیاری از این نوآوری‌های فنی، به یک یا دو قرن اخیر منحصر شده و تا پیش از آن، عملاً وجود نداشته‌اند.

بخش قابل ملاحظه‌ای از این اختراعات جالب و کاربردی، از نیروی برق استفاده می‌کنند و شاید توسعه و تجاری‌سازی آن‌ها در یک قرن اخیر هم، به همین علت باشد. در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین دستگاه‌های الکتریکی آشپزخانه‌ها کدامند، ذهن بسیاری از افراد به سمت یخچال فریزر، مایکروفر و یا ماشین ظرفشویی می‌رود. اما با کمی دقت می‌بینیم که تجهیزات برقی مهم دیگری مانند آب میوه‌گیری، پلوپز و انواع همزن برقی و دستی هم وجود دارند.

یکی از اختراعات منحصربه‌فرد و رایج در بین دستگاه‌ها و تجهیزات آشپزخانه‌ای، انواع همزن (میکسر) است. این دستگاه‌، با استفاده از بازوهای کوچک و ظریف تعبیه شده در آن، مواد غذایی را با هم مخلوط کرده و ترکیبی یکدست را به‌عنوان خروجی تحویل می‌دهد. باید توجه داشت که ایده مخلوط کردن یا خرد کردن مواد غذایی، می‌تواند با اهداف متفاوتی انجام گیرد. برای مثال، مخلوط‌کن‌های معمول که همگان آن‌ها را با پارچ‌های بلند و حجیم می‌شناسند، اغلب برای مخلوط کردن قطعات میوه با مایعاتی مانند شیر و آماده‌سازی نوشیدنی‌هایی همچون شیرموز به کار می‌رود. این در حالی است که میکسرهای برقی به‌عنوان یک تجهیز متفاوت، وظیفه کوبیدن، مخلوط کردن و هم زدن مواد غذایی را هم بر عهده دارند. این دستگاه‌ها که در مدل‌های دستی هم تولید می‌شوند، قدمتی بیش از یک قرن داشته و عملاً از قدیمی‌ترین اختراعات آشپزخانه‌ای به حساب می‌آیند.

بنا بر بررسی‌های صورت گرفته، نخستین همزن دستی با قطعات چرخشی، در ژانویه ۱۸۵۶ و توسط رالف کولیر (Ralph Collier) اختراع شد. وی درخواست خود را تحت عنوان «همزن تخم‌مرغ» در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا به ثبت رسانید که نتیجه آن، صدور گواهی ثبت اختراعی با شماره «US 16267» در روزهای پایانی دسامبر ۱۸۵۶ بود. این نوآوری که نخستین نمونه در نوع خود به حساب می‌آمد، توجه بسیاری از مخترعین را به خود جلب کرد و الهام‌بخش نوآوری‌های متعددی در سال‌های بعد گردید.

درست یک سال بعد، در ماه می ۱۸۵۷، فردی به نام گریفیث (E.P. Griffith) در انگلیس، نوع دیگری از میکسرهای دستی را به ثبت رسانید که در خرد کردن مواد غذایی کوچک‌تر و ترکیب آن‌ها مفید بود. با وجود پیشرفت‌های بعدی در دهه‌های ۱۸۶۰ و ۱۸۷۰ میلادی، نقطه عطف توسعه و تکامل میکسر مواد غذایی، معرفی میکسرهای برقی بود. در سال ۱۸۸۵ میلادی، اولین دستگاه همزن با موتور الکتریکی توسط روفوس ایستمن (Rufus Eastman)، مخترع آمریکایی ساخته شد. ایده استفاده از موتور الکتریکی، فرآیند هم زدن و ترکیب کردن مواد غذایی را به شدت تسریع می‌نمود و از آن مهم‌تر، قوام و یکدستی ترکیب نهایی را بیشتر می‌کرد. گواهی ثبت اختراعی که در هفدهم نوامبر سال ۱۸۸۵ میلادی با شماره «US 330829» به ایستمن اعطا شد را می‌توان نخستین پتنت تاریخ در زمینه همزن‌های برقی دانست.

پیشرفت بزرگ بعدی، طراحی و ساخت میکسرهای پایه‌دار برای مخلوط کردن و ورز دادن خمیرهای نانوایی و شیرینی‌پزی در سال ۱۹۰۸ میلادی بود. هربرت جانسون (Herbert Johnson)، یکی از مهندسین شاغل در شرکت تولیدی هوبارت (Hobart Manufacturing Company) که مشغول مشاهده تلاش یک نانوا برای ورز دادن خمیر نان بود، تصمیم به طراحی یک همزن خاص برای کمک به این فرآیند شد. نتیجه نهایی، اختراع نخستین همزن پایه‌دار با قدرت اختلاط بالا بود که می‌توانست بدون دخالت دست و با استفاده از یک بازوی چرخشی، خمیر نان را آماده نماید. این دستگاه، به شدت مورد استقبال بازار قرار گرفت.

با وجود تجاری‌سازی موفق همزن‌های شرکت هوبارت که تحت عنوان «Model H» در بسیاری از نانوایی‌ها و حتی کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما هنوز هم محدودیت ابعاد دستگاه و وزن آن، موجب می‌شد تا قابلیت استفاده در آشپزخانه‌های شخصی وجود نداشته باشد. در این بازه، تمرکز هوبارت بر توسعه و تولید میکسرهای خانگی با ابعاد کوچک‌تر بود. در یک اقدام جالب و خلاقانه، نمونه‌های اولیه محصولات تولیدی توسط مدیران ارشد شرکت به خانه‌هایشان برده شد. هدف از این کار، دریافت بازخورد از همسران و خدمتکاران برای بهبود دستگاه و تولید یک محصول کارآمد بود. گفته می‌شود که یکی از زنانی که نمونه اولیه را مورد استفاده قرار داده بود، به مدیر شرکت چنین گفت: «من اهمیتی نمی‌دهم که می‌خواهی آن را چه بنامی، اما این بهترین وسیله کمکی آشپزخانه (Kitchen Aid) است که من تا به حال استفاده کرده‌ام». این‌گونه بود که یکی از مهم‌ترین برندهای تجاری جهان در حوزه وسایل آشپزخانه، تحت عنوان «KitchenAid» متولد شد!

شرکت هوبارت، اولین همزن خانگی خود را در سال ۱۹۱۹ و با همین نام به بازار عرضه نمود. در ابتدای کار، طراحی محصول کمی دست و پا گیر بود و به دلیل تیراژ نسبتاً پایین تولید، قیمت آن هم بالا بود. بازاریابی خانه به خانه و تلاش برای متقاعدسازی بانوان خانه‌دار به استفاده از این میکسر، کم‌کم مشکلات را از پیش رو برداشت و عملاً همزن مذکور به یک استاندارد متداول در آشپزخانه‌های آمریکایی مبدل شد. لازم به تأکید است که این همزن، شباهت چندانی به همتایان ظریف و قدرتمند فعلی نداشت و همین امر، موجب شد تا یک طراح صنعتی مشهور به نام اگمونت آهرن (Egmont Ahren)، برای تغییر شکل محصول استخدام شود. تغییرات نوآورانه وی، باعث شد تا علاوه بر سبک‌تر شدن دستگاه و کوچک‌تر شدن ابعاد آن، قیمت تمام شده محصول هم کاهش یابد.

طی سال‌های بعد، رقابت شدیدی بر سر توسعه و طراحی همزن‌های برقی پدید آمد، به‌طوری که شرکت «Sunbeam» با دستگاهی به نام «Mixmaster» که حاصل ایده‌های نوآورانه مخترعی به نام ایوان جپسون (Ivan Jepson) بود، گوی سبقت را از رقبا ربود. در ارتباط با توسعه و تکامل همزن‌های برقی، همچنین باید از یک مخترع پیشگام به نام لیلیان گیلبرت (Lillian Moller Gilbreth) هم نام برد. وی مادری با ۱۲ فرزند و مهندسی خوش‌فکر در حوزه ارگونومی و طراحی محصولات نوآورانه بود که بنا به تجارب خود در زندگی شخصی، دو ایده جالب برای تسهیل کارهای آشپزخانه، به‌ویژه برای معلولین و افراد ناتوان حرکتی معرفی کرد. نخستین اختراع وی، طراحی یک سطل زباله پدال‌دار برای تسهیل باز کردن درب آن بدون نیاز به دست بود. اختراع دیگر هم، نوعی همزن برقی خانگی و کارآمد بود که با برخی از برندهای مشهور آن زمان به رقابت پرداخت. گیلبرت، نخستین زن عضو آکادمی ملی مهندسی آمریکا و طراح برنامه «کارایی معلولان در خانه و آشپزخانه» محسوب می‌شود.