کمربند ایمنی
اختراع کمربند ایمنی
US3043625A
نیلس بولین

در سال ۲۰۰۲ میلادی، همزمان با درگذشت یکی از کارکنان شرکت ولو به نام نیلس بولین «Nils Bohlin» که مخترع کمربند ایمنی کنونی در خودروها بود، شرکت ولو تخمین زد که در چهار دهه‌ای که کمربند ایمنی معرفی‌شده است، این اختراع مهم و حیاتی، منجر به نجات جان بیش از یک میلیون انسان شده است. این اختراع ساده، علاوه بر نجات جان میلیون‌ها انسان، از آسیب‌دیدگی و معلولیت میلیون‌ها انسان دیگر نیز جلوگیری به عمل آورده است. علی‌رغم گذشت زمان زیادی از معرفی این اختراع و توسعه مکانیزم‌های دیگر ایمنی مانند کیسه‌های هوا در خودروها، همچنان کمربند ایمنی، به عنوان مؤثرترین ابزار محافظتی و ایمنی شناخته می‌شود. درجه اهمیت کمربندهای ایمنی تا حدی است که در استانداردهای خودروسازی، به آن سیستم محافظتی اولیه اطلاق شده و سایر مکانیزم‌های پیشرفته‌ای مانند کیسه هوا، تحت عنوان سیستم محافظتی ثانویه شناخته می‌شوند.

این روزها دیگر عملکرد کمربند ایمنی برای همه رانندگان و سرنشینان خودروها واضح است. زمانی‌که خودرو با سرعت به نسبت بالایی در حرکت بوده و سرعت آن بنا به دلایلی مانند ترمز شدید یا تصادف، ناگهان کم شود، راننده و مسافرین بنابه چیزی که نیوتن گفته بود، با همان سرعت به حرکت خود ادامه خواهند داد؛ ولی کمربند ایمنی، نیروی عکسی به آن‌ها وارد نموده و مانع از برخورد با قسمت‌های داخلی خودرو، یا حتی پرتاب شدن آن‌ها به بیرون خودرو می‌شود. گزارش‌های پلیس و مراکز درمانی، نشان می‌دهد که متأسفانه قریب به نیمی از افرادی که در سوانح رانندگی جان خود را از دست داده‌اند، در هنگام تصادف، کمربند ایمنی خود را نبسته بودند. حال مسئله مهم این است که این اختراع ساده اما تأثیرگذار، توسط چه کسی به بشر هدیه شده است؟

همانند ایده بسیاری از مکانیزم‌ها و فناوری‌های موجود در خودروها، ازجمله ترمز «ABS»، اولین و آخرین ایده کمربند ایمنی نیز از صنعت هوایی وارد صنعت خودروسازی شده است. در واقع، می‌توان گفت که اولین کمربند ایمنی، توسطجورج کایلی «George Cayley»، مهندس، مخترع و هوانورد انگلیسی که یکی از افراد تأثیرگذار در تاریخ هوانوردی است، ساخته شده است. وی اواخر قرن نوزدهم و بعد از ساخت گلایدر، جهت ثابت نگه‌داشتن گلایدر سوار در جایگاه خود و فراهم نمودن ایمنی وی، برای این وسیله کمربندی ایمنی طراحی نمود.

اولین پتنت مربوط به کمربند ایمنی، در سال ۱۸۸۵ میلادی و با شماره «US312085A»، به ادوارد کلاقورن «Edward J. Claghorn» اعطا گردید. کلاقورن در پتنت خود مدعی شده بود که این تجهیز، به کمک استفاده از قلاب و دیگر متعلقاتش، می‌تواند افراد را در جایگاه ثابتی نگه داشته و به همین دلیل، قابل استفاده توسط آتش‌نشان‌ها، سیمبان‌ها، نقاش‌ها، دریانوردان و حتی توریست‌ها، خواهد بود. البته در آن زمان، کمربندها استفاده چندانی در خودرو نداشتند و در موارد معدود استفاده، موضوع ایمنی مطرح نبود؛ بلکه هدف ثابت نگه‌داشتن راننده بر روی صندلی و ممانعت از بالا و پایین شدن وی هنگام رانندگی در زمین‌های ناهموار بود. تا سال ۱۹۳۰، کسی به اهمیت کمربند ایمنی در خودروها توجه نکرده بود. اولین افرادی که به اهمیت کمربندهای ایمنی پی بردند و کمپانی‌های خودروسازی را به استفاده از آن ترغیب و شاید مجبور کردند، پزشکان و خصوصاً پزشکان مشغول در اورژانس‌ها بودند. یکی از این پزشکان هانتر شلدن «Hunter Shelden» بود. وی را می‌توان یکی از افراد تأثیرگذار در ایمنی خودرو دانست. هانتر، با مشاهده و بررسی مصدومان متعدد تصادفات که به اورژانس آورده می‌شدند، متوجه نقایص کمربندهای اولیه شد و پیشنهادهایی برای اصلاح آن‌ها داد. در این سال‌ها، کمربند ایمنی همچنان از اهمیت کمی برخوردار بود؛ به‌طوری‌که به‌عنوان یک تجهیز انتخابی توسط کمپانی‌های خودروسازی ارائه می‌شد و حتی در پمپ‌بنزین‌های بین‌راهی، به‌عنوان یک تجهیز الحاقی و شاید هم تزیینی، به فروش می‌رسید. برای اولین بار، خودروهای مسابقه‌ای بودند که ملزم به داشتن کمربندهای ایمنی شدند. اولین قانون استفاده از کمربند ایمنی، مربوط به ایالت ویکتوریای استرالیا بود که در سال ۱۹۷۰ میلادی، مسافرین را ملزم به بستن کمربند ایمنی در تمام مدت رانندگی می‌کرد.

علی‌رغم پتنت‌های متعدد مربوط به کمربند ایمنی و انواع مختلف آن که بعد از ادوار کلاقون ارائه شد، تمامی آن‌ها نواقصی داشت و استفاده از آن‌ها چندان راحت نبود. حتی طراحی آن‌ها به‌گونه‌ای بود که عامل بسیاری از آسیب‌دیدگی‌ها و مرگ‌ها در تصادفات، خود کمربند ایمنی بود. اگر خودرویی به آن مجهز بود، سرنشینان رغبت چندانی برای استفاده از آن نداشتند. از طرفی، این کمربندها در عمل تنها مانع از پرتاب شدن سرنشینان به خارج از خودرو می‌شدند و از برخورد سر یا آسیب دیدن اندام فوقانی، ممانعت نمی‌کردند. کمربند ایمنی، به مبحث داغی تبدیل‌شده بود و افراد زیادی در برابر آن موضع گرفته بودند. موارد متعددی از سوانح رانندگی وجود داشت که خودرو در آب سقوط کرده و یا گرفتار آتش‌سوزی شده و راننده به دلیل استفاده از کمربند ایمنی و عدم توانایی باز کردن آن به دلیل از کار افتادن مکانیزم یا حال وخیمی که داشته، جان خود را از دست داده بود. بسیاری از رانندگان، به نشانه مخالفت با این تجهیز، آن را می‌بریدند و از پنجره خودرو خود آویزان می‌کردند. بسیاری از حقوق‌دانان، بیان می‌کردند که استفاده از کمربند ایمنی، باید یک مسئله فردی و نه قانونی باشد و تا زمانی که کمربندهای ایمنی، خود خطرات جانی برای سرنشینان دارند، آنان باید خود تصمیم بگیرند که از آن استفاده کنند یا خیر.

در سال ۱۹۵۸، نقطه عطفی در صنعت خودروسازی اتفاق افتاد و همه انتقادها به کمربند ایمنی، خاتمه یافت. محصولی معرفی شد که تاکنون جان میلیون‌ها انسان را نجات داده است. کسی که اولین کمربند ایمنی واقعاً ایمن را ساخت و خود را به‌عنوان مخترع این وسیله ‌شناساند، مهندسی سوئدی به نام نیلس بولین بود. کمربند ایمنی سه‌نقطه‌ای، چیزی که از سال ۱۹۵۹ میلادی تا به امروز در خودروها استفاده می‌گردد، برای همه ما آشنا است.

 

 

بولین مدت‌ها در شرکت «Saab» که از شرکت‌های مطرح در حوزه هواپیماسازی بود، بر روی صندلی‌های پرتاب خلبان کار می‌کرد. بعدها وی به استخدام کمپانی خودروسازی ولوو در آمد و به توسعه کمربند ایمنی مذکور پرداخت. بولین می‌دانست که یک کمربند ایمنی کارا، باید نیرو را در سراسر بدن جذب نماید. از طرفی، باز و بسته کردن کمربند ایمنی، باید به‌قدری راحت باشد که یک بچه هم بتواند از آن استفاده کند. تا قبل از این، کمربندهای موجود، تنها از روی کمر سرنشین عبور می‌کرد. راه‌حل هوشمندانه بولین، استفاده از نواری برای کمر و نوار دیگری بود که به‌صورت قطری از روی قفسه سینه عبور می‌کرد. در طرح بولین، نوارها در پایین نیم‌تنه سرنشین و کنار صندلی ثابت می‌شد و شکلی مانند «v» وارون را می‌ساخت؛ دقیقاً مشابه چیزی که در کمربندهای امروزی می‌بینیم. این طراحی، باعث می‌شد که کمربند در جای خود ثابت مانده و تحت تأثیر نیروهای وارده، حرکتی نداشته و در عین حال، در تصادفات و ترمزهای شدید، مانع از حرکت نیم‌تنه سرنشین به جلو می‌شد. همچنین در این کمربند، از قلابی استفاده شده بود که به‌راحتی قفل و آزاد می‌شد. شرکت ولوو در هفدهم آگوست سال ۱۹۵۹ میلادی، درخواست پتنتی به دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا ارائه نمود که این درخواست، در سال ۱۹۶۲، موفق به اخذ گواهی ثبت اختراعی به شماره «US3043625A» گردید.

کمربندهای طراحی شده توسط بولین، به‌طور گسترده در تمامی خودروها استفاده گردید. دلیل اصلی این‌که کمربند ایمنی سه‌نقطه‌ای سریعاً توسط تمامی خودروسازان مورد استقبال قرار گرفت، اقدام شرکت ولوو به‌صرف نظر از حقوق مربوط به آن و منبع باز اعلام کردن پتنت این کمربند بود؛ به‌طوری‌که خودروسازان، توانستند از آن در طراحی‌های خود استفاده نمایند. این شرکت، به این نتیجه رسیده بود که چنین اختراعی، می‌تواند تأثیر بسیار بزرگی داشته باشد و پتنت مذکور، به‌عنوان ارمغانی برای نجات جان انسان‌ها، ارزش بیش‌تری خواهد داشت تا این‌که به دنبال کسب درآمد از آن باشند. مدیرعامل ولوو، در این رابطه گفته بود که تصمیم بر باز گذاشتن منبع پتنت کمربند ایمنی سه‌نقطه‌ای، یک اقدام آینده‌نگرانه و در راستای آرمان و خط‌مشی شرکت ولوو در رابطه با ایمنی وسایط نقلیه بوده است.