امروزه استفاده از تلفن به منظور ایجاد ارتباط بین نقاط دور و نزدیک جهان، امری رایج و پیش پا افتاده تلقی میشود. توسعه و تجاریسازی نسلهای جدید تلفنهای همراه هوشمند با قابلیت ارتباط ویدئویی، ارسال دادههای اطلاعاتی و حتی بهره گرفتن از آن به عنوان ابزاری کارآمد در حوزه سلامت و مراقبتهای بهداشتی، موجب شده است تا ارتباط بین انسانها بهعنوان یکی از مهمترین اولویتهای توسعه جوامع، به خوبی میسر گردد. اما داستان همیشه به این صورت نبوده است. در سالهای میانی قرن نوزدهم، هیچ کس تصور اینکه بتواند از راه دور با دیگر افراد ارتباط برقرار نماید را نداشت. سالها تحقیق و تلاش نوآورانه از سوی مخترعین و دانشمندانی نظیر الکساندر گراهام بل «Alexander Graham Bell»، آنتونیو میوسی «Antonio Meucci» و الیشا گری «Elisha Gray»، منجر به اختراع تلفن بهعنوان یکی از مهمترین اختراعات بشر در عصر جدید گردید؛ تا در نتیجه آن، امروز به سادگی در خشکی و دریا و آسمان، بتوانیم با اطرافیان خود ارتباط برقرار نماییم.
اختراع تلفن یکی از تغییر و تحولات عمده در جهان مدرن پس از انقلاب صنعتی به شمار میآید که توانست انقلابی بزرگ در زمینه ارتباطات راه دور به وجود بیاورد. اختراع تلگراف از سوی ساموئل مورس «Samuel F.B. Morse» در سال ۱۸۴۳ میلادی، موجب شد تا انتقال لحظهای پیام بین دو نقطه جغرافیایی متفاوت امکانپذیر شود. با این حال، نقص عمده تلگراف در این بود که در یک لحظه، تنها یک پیام میتوانست ارسال شود و از سوی دیگر، کماکان نیاز به تحویل دستی پیام در ایستگاههای تلگراف وجود داشت. همین عامل موجب شد تا گراهام بل اسکاتلندی، به فکر ایجاد و توسعه یک تلگراف هارمونیک بیفتد. وی که پیش از این نیز به موضوع ارتباطات علاقهمند بود و با همکاری پدرش، ملویل بل «Melville Bell»، برای آموزش صحبت کردن به افراد ناشنوا یک سیستم نوشتاری تحت عنوان «Visible Speech» توسعه داده بود، سعی در ترکیب مفاهیم ضبط صدا و تلگراف در یک دستگاه واحد نمود که به افراد اجازه میداد تا از فواصل بسیار دور، صدای یکدیگر را بشنوند. گفتنی است، خانواده بل پس از توسعه سیستم آموزشی خود در لندن، راهی بوستون در ایالت ماساچوست آمریکا شدند و بل جوان توانست در یک مدرسه ناشنوایان، بهعنوان معلم استخدام شود. وی سالها بعد با یکی از شاگردانش به نام مابل هوبارد «Mabel Hubbard» ازدواج نمود.
لازم به ذکر است که از منظر مفهومی، تلفن و تلگراف بسیار شبیه به یکدیگر هستند. آزمایشات بل در اواخر سال 1874 میلادی بر روی ایده تلگراف هارمونیک، بهاندازهای پیشرفت داشت که اعضای نزدیک خانواده را از ساخت قریبالوقوع دستگاه تلگراف چندگانه و با قابلیت ارسال همزمان چند پیام مطمئن ساخت. با این حال، بل و همکارش توماس واتسون «Thomas A. Watson»، بهطور همزمان بر روی ایده انتقال الکتریکی صدای انسان هم کار میکردند. آنها با اصرار یک وکیل حقوقی به نام گرین هوبارد «Green Hubard» که پدر زن گراهام بل بود و چند پشتیبان مالی دیگر، کار بر روی تلگراف هارمونیک را ادامه دادند تا اینکه در مارس ۱۸۷۵، با فردی به نام جوزف هنری «Joseph henry» دیدار نمودند. او به نظرات علمی بل با دقت گوش داد و وی را به شدت تشویق کرد. همین تشویقها، موجب عزم جدیتر بل و واتسون شد و در نهایت از ژوئن همان سال، تمامی تمرکز خود را بر روی ایده انتقال صدای انسان قرار دادند.
تلاشهای بل در دهم مارس ۱۸۷۶ به ثمر نشست. دستگاه ابداعی بل و همکارش، متشکل از دو دیافراگم و رشتهای سیم برای اتصال آنها به یکدیگر بود. امواج صوتی حاصل از صحبتهای فرد در یک طرف خط تلفن، تغییراتی در شدت و فرکانس جریان الکتریکی موجب شده و یک ورقه نازک فولادی، تحت عنوان دیافراگم را به لرزش در میآورد. این ارتعاشات، به صورت مغناطیسی به سیم دیگر اتصال یافته و دیافراگم موجود در دستگاه مقابل را مرتعش میکرد. در نهایت، این ارتعاشات به شکل صدای اصلی گوینده نخست، از سوی شنونده دریافت میگردید. اولین پیام تلفنی تاریخ، ۳ روز پس از ثبت پتنت مرتبط با این اختراع و از سوی گراهام بل با این مضمون ارسال شد: «آقای واتسون، بیا اینجا، من به تو نیاز دارم.»
انتساب یک اختراع به مخترعی خاص، با توجه به اینکه عموماً تلاشهای فناورانه برای خلق و توسعه یک اختراع جدید، به صورت همزمان و کاملاً موازی صورت میگیرد، کاری بسیار دشوار است. بررسیها نشان میدهد که در اغلب موارد، عنوان مخترع یک دستگاه یا فناوری جدید، بهویژه از منظر عموم، به فردی میرسد که بهترین یا کاربردیترین اختراع را پدید آورده است. این مسئله، در روند اختراع تلفن نیز به چشم میخورد. بحث و جدلهای فراوان، پروندههای قطور حقوقی و حتی تعداد زیادی مقاله و کتاب پیرامون مخترع اصلی تلفن، حاکی از دو نکته بسیار مهم است. اول اینکه تلاش برای خلق و توسعه تلفن، به صورت کاملاً موازی و از سوی مخترعین مختلفی آغاز شده است و از آن مهمتر، ارزش قابلتوجه مادی و معنوی تلفن است که تلاش برای مالکیت بر آن را دوچندان نمود. با این همه، گراهام بل را میتوان پدر تلفن دانست که البته ثبت اختراع انجام گرفته از سوی وی هم، در شناخته شدن وی بهعنوان مخترع اصلی تلفن اثرگذار بوده است. وی در تاریخ هفتم مارس ۱۸۷۶ میلادی، موفق به دریافت گواهی ثبت اختراعی با شماره «US174465»، از دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا گردید و در ادامه در سال ۱۸۷۷ میلادی، با هدف تجاریسازی اختراع خود، نسبت به تأسیس شرکت «AT&T» اقدام نمود که امروزه یکی از بزرگترین اپراتورهای مخابراتی در آمریکا بهحساب میآید.
اما در کنار گراهام بل، آنتونیو میوسی «Antonio Meucci» که یک مهاجر ایتالیایی الاصل بود، طراحی دستگاه تلگراف با قابلیت مکالمه را در دستور کار خود داشت. وی در دوازدهم دسامبر ۱۸۷۱ میلادی، دستگاهی تحت عنوان «Sound Telegraph» را به ثبت رسانید که البته به خاطر مشکلاتی نتوانست آن را پیگیری نماید. از این منظر، میوسی را میتوان نخستین مخترعی دانست که برای ثبت تلفن در سیستم پتنت اقدام نمود. نمایندگان مجلس آمریکا در ۱۱ ژوئن ۲۰۰۲، به صورت رسمی از نقش وی در توسعه تلفن تقدیر نمودند.
فرد دیگری که خود را مدعی مالکیت بر تلفن میدانست، الیشا گری «Elisha Gray» نام داشت. استاد کالج ابرلین «Oberlin» که دقیقاً در همان روزی که گراهام بل اقدام به ثبت پتنت خود نمود، درخواستی برای تلفن ابداعی خود به ثبت رسانید. هر دوی این مخترعین، فرآیند ثبت اختراع را بر عهده وکلای خود گذاشته بودند و با توجه به اینکه وکیل بل در آن روز (چهاردهم فوریه سال ۱۸۷۴ میلادی)، کمی زودتر به دفتر ثبت اختراع رسید، سرنوشت آنها به کلی عوض شد. وکیل گراهام بل، پنجمین نفر در نوبت ثبت اختراع آن روز بود، در حالی که وکیل الیشا گری، سی و نهمین نفر بود و در نهایت، پتنت با شماره «۱۷۴۴۶۵»، به گراهام بل اعطا شد. طی سالهای ۱۸۷۵ تا ۱۸۷۷ میلادی، رقابت برای توسعه و ساخت دستگاه تلگرافی انتقال صدا، از سوی گراهام بل و الیشا گری دنبال میشد. با وجود تلاشها و تحقیقات فراوان از سوی مخترعین مختلف، اولین تلفن کاربردی جهان، توسط گراهام بل توسعه یافت و همگان وی را مخترع اصلی این دستگاه ارزشمند میدانند.
در سال ۱۸۷۷ میلادی، ساخت اولین خط تلفن از بوستون تا سامرویل در ایالت ماساچوست آمریکا به پایان رسید و عملاً تجاریسازی تلفن با موفقیت انجام گرفت. در اواخر سال ۱۸۸۰، بیش از ۴۷۹۰۰ تلفن در آمریکا وجود داشت و کمکم خطوط تلفن مختلفی بین شهرهای مختلف آمریکا، از جمله نیویورک و شیکاگو (۱۸۹۲) و نیویورک و بوستون (۱۸۹۴) دایر گردید. ارتباط تلفن بین قارهای نیز، از سال ۱۹۱۵ میلادی امکانپذیر گردید. جالب اینجا است که با توجه به مالکیت گراهام بل بر پتنتهای کلیدی تلفن و تأسیس شرکت «AT&T» در همان سالهای ابتدایی تجاریسازی تلفن، وی توانست انحصاری همهجانبه بر این صنعت داشته باشد. وی با گسترش صنعت تلفن، به سرعت شرکتهای رقیب خود را خریداری نمود، بهطوری که «AT&T» کنترل کامل خود را تا سال ۱۹۸۴ (زمانی که طی توافقی با وزارت دادگستری آمریکا به این امر خاتمه داد) حفظ نمود.