اگر کودکی در خانه داشته باشید، احتمالاً رایجترین اسباببازی که در دستان وی خواهید دید، بسته به جنسیت وی، یک توپ یا یک عروسک خواهد بود. از گذشتههای دور، عروسک به نمادی برای دختران بدل شده و امروزه انواع و اقسام عروسکها، اعم از عروسکهای پارچهای، سخنگو و حتی رباتهای بسیار پیشرفته و با قابلیتهای متنوعی در بازار وجود دارد. اما با وجود این تنوع بسیار زیاد، یک عروسک خاص در میان دختران، توانسته خود را بهعنوان یک بازیگر بیرقیب مطرح نماید. شاید شما هم نام این محصول نوستالژیک و قدیمی را شنیده باشید و یا حتی دوران کودکی خود را با آن گذراندهاید: «باربی».
باربی «Barbie» که به دلیل همین موفقیت عظیم، به نمادی از فرهنگ آمریکایی نیز بدل شده است، از سالهای ابتدایی دهه ۱۹۷۰ میلادی، به بازار عرضه شده و از آن زمان تاکنون، محبوبیت خود را بین نسلهای مختلف کودکان و حتی بزرگسالان حفظ کرده است. شاید از خود میپرسید که باربی کی و چگونه خلق شد؟ چرا به این حد از محبوبیت رسید؟ و راز ماندگاری آن پس از گذشت بیش از نیم قرن، چیست؟
روث هندلر «Ruth Handler»، بنیانگذار شرکت «Mattel» را میتوان مخترع اصلی عروسک باربی دانست. وی در نوامبر سال ۱۹۱۶ میلادی، در کلرادوی آمریکا و با نام «Ruth Marianna Mosko»، پا به زندگی نهاد و در سال ۱۹۳۸ میلادی، با یکی از همکلاسیهای سابق خود، با نام الیوت هندلر «Elliot Handler» ازدواج کرد. الیوت در سال ۱۹۴۵، با مشارکت یکی از دوستانش به نام هارولد متسون «Harold Matt Matson»، یک کارگاه ساخت با نام تجاری متل «Mattel» را به راه انداخت. این نام، از ترکیب نامهای آن دو تشکیل شده بود.
هارولد متسون، خیلی زود از این همکاری منصرف شد و با فروختن سهم خود به الیوت و روث، مالکیت کامل «متل» را به این زوج خوشفکر واگذار نمود. اولین محصول تولیدی آنها، نوعی قاب عکس بود. پس از مدتی، ایده ساخت عروسک با استفاده از برخی تکههای این قاب عکسها، از سوی الیوت مطرح شد. این ایده، آنچنان موفق بود که در سالهای بعدی، «متل» تمامی تمرکز خود را بر موضوع طراحی و ساخت عروسکهای جدید متمرکز ساخت. نخستین محصول پرفروش این شرکت تازه تأسیس، عروسکی به نام «Uka-a-Doodle» بود که در آن زمان، اولین محصول اسباببازی موزیکال محسوب میشد.
در سال ۱۹۴۸، شرکت «متل» به کالیفرنیا نقلمکان کرد و فعالیتهای خود را توسعه داد. این شرکت در سال ۱۹۵۵، با اخذ حق تولید و فروش محصول محبوب «Mickey Mouse Club»، بازاریابی و فروش اسباببازی را بهعنوان یک صنعت نوظهور، به کلی تغییر داد. در همین سال، محصول جدید این شرکت که نوعی تفنگ اسباببازی بود، با موفقیت در سیستم پتنت به ثبت رسیده و تحت نام تجاری «Burp Gun»، به بازار عرضه شد.
موفقیتهای روث و الیوت در شرکت «متل» ادامه داشت، تا اینکه در سال ۱۹۵۹، روث عروسک باربی را طراحی کرد. نام این عروسک مشهور، از اسم دختر این زوج مخترع و کارآفرین، به نام «باربارا» آمده است. روث که خود را «مادر باربی» مینامید، دخترش باربارا و دوستانش را میدید که با عروسکهای کاغذی بازی کرده و به نوعی، یک زندگی واقعی بزرگسالان را در خلال بازی خود تصور میکردند. وی با خود فکر کرد که باید عروسکی ابداع نموده و نحوه بازی این دختران جوان و تصوراتشان از یک زندگی واقعی را بهبود دهد. روث در مارس سال ۱۹۵۹، نخستین طرح از عروسک باربی را که یک مدل تینیجری (نوجوانان ۱۳ تا ۱۹ سال) بود، در نمایشگاه سالانه اسباببازیهای نیویورک عرضه نمود. مهمترین مشخصه و نقطه تمایز این عروسک با نمونههای مشابه موجود در بازار، این بود که برخلاف طراحی بچگانه عروسکهای دیگر، شکل و شمایل و بدن کاملاً بزرگسال داشت.
در نگاه اول، این ایده که عروسکی بزرگسال برای بازی بچهها و نوجوانان ساخته شود، کمی عجیب بود. این امر، بهویژه با توجه به اینکه در آن زمان تمامی عروسکها ظاهری بچگانه داشتند، عجیبتر جلوه میکرد. اما این ایده چگونه به ذهن روث خطور کرد؟ بهطور خلاصه، داستان پیدایش مشهورترین عروسک جهان، از سفر روث به سوئیس و مواجهه با یک عروسک آلمانی به نام «Bild Lilli» در یکی از مراکز خرید آغاز گردید. این عروسک، برای فروش به کودکان در نظر گرفته نشده بود و عملاً یک جمعآورنده اشیای مختلف محسوب میشد. هندلر که بازی دخترش باربارا و دوستانش را در ذهن داشت، این عروسک را بهعنوان یک پایه اولیه برای طراحی باربی در نظر گرفت و با کمک جان رایان «John Ryan»، اقدام به بازطراحی عروسک نموده و آن را در شرکت خانوادگی خود، تولید نمود.
نخستین درخواست ثبت اختراع مرتبط با این عروسک، در ۲۴ جولای ۱۹۵۹ میلادی، در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا به ثبت رسید و غریب به دو سال بعد، در نوامبر ۱۹۶۱، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US3009284»، به آن تخصیص یافت. در این پتنت آمده است: «این اختراع، عروسکی بااندامهای دارای مفصل است که آن را قادر به ایستادن و تغییر وضعیت میکند». بررسی سند این پتنت، نشان میدهد که هیچ نامی از روث هندلر، چه بهعنوان مخترع «Inventor» و چه بهعنوان مالک «Assignee»، در آن به چشم نمیخورد و در عوض، تنها نام جان رایان در پتنت وجود دارد. با این حال، مخترع واقعی باربی، روث هندلر است که در طراحی آن، از یکی از طراحان شرکت «متل»، به نام جان رایان، استفاده نموده است. یک نکته جالب دیگر پیرامون عروسکهای باربی، عرضه نسخه پسرانه این عروسک از سوی هندلر بود که تنها دو سال پس از عرضه باربی صورت گرفت. البته این محصول که تحت عنوان «Ken Doll» ارائه شده بود، نتوانست به شهرت و محبوبیت باربی دست یابد و عملاً باربی به یکهتاز بازار عروسک در سرتاسر جهان بدل گردید.
یکی از دلایل موفقیت باربی را، میتوان خلق یک داستان شخصی بهعنوان پیشینه این عروسک دانست. هندلر، وی را « Barbie Millicent Roberts» نام نهاد که یک ویولون زن اهل ویسکانسین بود. باربی یک مدل نوجوان در صنعت مد بود که میتوانست بسیاری از کودکان و نوجوانان را به خود جذب نماید. امروزه بالغ بر ۱۲۵ شغل مختلف برای باربی تعریف شده است که از آن جمله، میتوان به رئیسجمهوری آمریکا اشاره نمود. توجه به ظرایف در معرفی مدلهای باربی، از دیگر فاکتورهای موفقیت آن بوده است؛ به گونهای که مثلاً در سال ۱۹۸۰ میلادی، باربیهای آفریقایی و اسپانیایی نیز به بازار عرضه شدند تا تمامی سلایق موجود در بازار را پوشش دهند.
روث هندلر، باربی را سمبل آزادی دختران جوان و زنان میدانست. وی میگوید: «باربی همیشه نشان میدهد که یک زن، گزینههایی پیش روی خود را دارد. حتی در همان سالهای ابتدایی عرضه، باربی تنها یک دوست برای عروسک Ken نبود و لباسهایی همچون پرستار یا حتی یک خواننده حرفهای، بهعنوان گزینههای این عروسک مطرح بودند. من اعتقاد دارم که انتخاب باربی بهعنوان یک عروسک، نه تنها برای دخترانی که روزی متخصصین و مدیران آینده خواهند شد، بلکه به آنها بهعنوان مادران آینده نیز کمک میکند».
جالب است که اگرچه سالها از عرضه باربی میگذرد، اما هنوز هم فروش آن با کاهش مواجه نشده است. نخستین باربی، با قیمت ۳ دلار به فروش میرسید که در سال ۱۹۵۹، رکورد فروش ۳۰۰ هزارتایی را برای «متل» و زوج هندلر به ارمغان آورد. از آن زمان تاکنون، بالغ بر ۷۰ طراح مد، برای طراحی لباسهای جدید باربی، با شرکت «متل» همکاری داشتهاند که از این میان، پرفروشترین مدل باربی، مربوط به همکاری «Totally Hair Barbie» بوده است (یک عروسک دارای مو از فرق سر تا انگشتان پا کاملاً مشابه با یک انسان واقعی). در طی این چند دهه، نسلهای مختلف با این عروسکها خاطره دارند و این حس خوشایند را به فرزندان خود نیز منتقل میکنند.
گفتنی است که هندلر پس از ابتلا به بیماری سرطان سینه، در سال ۱۹۷۰ میلادی اقدام به جراحی نموده و با مناسب دانستن بازار پروتز سینه و ناامیدی از کیفیت گزینههای موجود در بازار، تصمیم به طراحی یک پروتز سینه جدید و شبیه به نمونههای طبیعی آن گرفت. وی اختراع خود را به ثبت رسانید و گواهی ثبت اختراع آن را در سال ۱۹۷۵ دریافت نمود. هندلر در دهه ۱۹۸۰ میلادی، به سرطان روده بزرگ مبتلا شد و پس از یک مبارزه طولانی با بیماری، در ۲۷ آوریل سال ۲۰۰۲ میلادی و در سن ۸۵ سالگی، درگذشت. میراث وی بهعنوان یکی از موفقترین شرکتهای طراحی، ساخت و عرضه اسباببازی، هنوز هم به کار خود ادامه میدهد و البته موفقترین نماد به جا مانده از تلاشهای وی و شوهرش، عروسک باربی است که در بازار اغلب کشورهای جهان، بهعنوان یک برند مطرح و پرفروش وجود دارد.