پله‌برقی
اختراع پله‌برقی
US 470918
جسی ویلفورد رنو

احتمالاً حین گردش در پاساژها، مراکز خرید و حتی مترو، بارها و بارها سوار پله‌برقی شده‌اید. این نوآوری جالب و منحصربه‌فرد، در کنار آسانسورها، حمل‌ونقل و جابه‌جایی افراد در ساختمان‌های بزرگ و چند طبقه را به راحتی امکان‌پذیر نموده‌ است. پله‌برقی، متشکل از تسمه نقاله و پله‌هایی متحرک است که امکان جابه‌جایی فرد (بالا به پایین یا پایین به بالا) را فراهم می‌آورد. البته امروزه در برخی مراکز خرید، از نوعی سطوح متحرک کاملاً افقی و یا با شیب نسبتاً کم هم استفاده می‌شود که جابه‌جایی افراد را تسهیل می‌کنند.

مهم‌ترین نکته در ارتباط با سیر شکل‌گیری ایده اختراع پله‌برقی، ساخت آن نه به‌عنوان یک روش حمل‌ونقل و دستگاه کاربردی، بلکه به‌عنوان نوعی سرگرمی بود که در ادامه، به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر بسیاری از اماکن مبدل گردید. نخستین تلاش برای ساخت پله‌برقی، مربوط به دستگاهی متعلق به «ناتان ایمز» (Nathan Ames) از ایالت میشیگان آمریکا بود که مبتنی بر نیروی بخار کار می‌کرد. وی در آگوست سال ۱۸۵۹ میلادی، طراحی ابداعی خود را تحت عنوان پله‌های گردان (Revolving Stairs) به ثبت رسانید که گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 25076» را برایش به ارمغان آورد. این دستگاه، هرگز ساخته نشد و با فوت ناتان ایمز در سال ۱۸۶۰ میلادی، عملاً اختراع مذکور به فراموشی سپرده شد.

این وضعیت ادامه داشت تا این‌که در سال‌های پایانی این قرن، فردی به نام «جسی ویلفورد رنو» (Jesse Wilford Reno)، به جمع توسعه‌دهندگان و مخترعین پله‌برقی پیوست. وی دستگاهی تحت عنوان «آسانسور شیب‌دار» طراحی و تولید کرد و آن را در سیستم پتنت آمریکا نیز به ثبت رسانید. در تاریخ ۱۵ مارس سال ۱۸۹۲ میلادی، دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 470918» را به وی اعطا نمود. پس از اخذ گواهی ثبت اختراع، وی فرایند ساخت و تجاری‌سازی اختراع خود را دنبال نمود و در نهایت در سال ۱۸۹۵ میلادی، نخستین پله متحرک در یک پارک موضوعی واقع در نیویورک، به نام «Coney Island»، آغاز به کار نمود. این دستگاه که به صورت کامل، از طراحی موجود در پتنت اخیر رنو نشأت می‌گرفت، افراد را با زاویه‌ای ۲۵ درجه، به بالا انتقال می‌داد.

 

 

مسیر توسعه و تکامل پله‌برقی به معنای مدرن و امروزی آن، از سال ۱۸۹۷ میلادی و با تلاش‌های «چارلز سیبرگر» (Charles Seeberger)، رنگ و بوی دیگری گرفت. در دهه پایانی قرن نوزدهم، فردی به نام «جورج ویلر» (George H. Wheeler)، پتنتی برای یک پلکان متحرک به ثبت رسانید که در دو انتهای آن، متشکل از سطوحی افقی برای سوار و پیاده شدن افراد بود. سیبرگر با خریداری حقوق این پتنت در سال ۱۸۹۸ و همکاری با شرکت «اوتیس الویتور» (Otis Elevator)، نقطه عطفی بزرگ در توسعه پله‌برقی‌های امروزی رقم زد. وی نام «Escalator» را از دو واژه «Scala» که در زبان لاتین به معنای پلکان (Steps) است و «Elevator» یا آسانسور خلق کرد و عملاً اختراعی که پیش از این توسط ویلفورد رنو و خیلی پیش‌تر، ناتان ایمز طراحی و ساخته شده بود را عمومیت بخشید.

در سال ۱۸۹۹ میلادی، سیبرگر با همکاری «اوتیس الویتور»، در کارخانجات این شرکت واقع در شهر نیویورک، اقدام به طراحی و تولید نخستین پله‌برقی تجاری نمود. یک سال بعد، پله‌برقی چوبی «سیبرگر / اوتیس»، موفق به دریافت جایزه اختراع برتر نمایشگاه پاریس گردید که نقشی مهم در شناخته شدن هر چه بیشتر این نوآوری ارزشمند داشت.

به موازات تلاش‌های سیبرگر، موفقیت دستگاه ابداعی ویلفورد رنو و آشنایی وی با نقایص دستگاهش، این مخترع را به یکی از طراحان برتر پله‌برقی در آن زمان بدل نمود. وی در سال ۱۹۰۲ میلادی، شرکت خود را تحت عنوان «Reno Electric Stairways and Conveyors» راه‌اندازی نمود و با عزمی راسخ، به دنبال تجاری‌سازی گسترده اختراعش حرکت کرد.

سال‌های ابتدایی قرن بیستم، صحنه رقابت دو مخترع بر سر توسعه و تجاری‌سازی دستگاه‌هایشان بود که البته در سال ۱۹۱۰ میلادی، با تصمیم سیبرگر برای فروش پتنت خود به شرکت «اوتیس الویتور»، این رقابت ناتمام باقی ماند. یک سال بعد، «اوتیس الویتور» توانست حقوق انحصاری مرتبط با پتنت ویلفورد رنو را هم خریداری نموده و عملاً این شرکت به بازیگر اصلی طراحی، تولید و توسعه پله‌برقی مبدل شد.

«اوتیس الویتور»، در بین سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۲۰ میلادی، حدود ۳۵۰ دستگاه از پله‌برقی‌های ساخته شده در کارخانجات خود را، عمدتاً در فروشگاه‌های بزرگ و مؤسسات حمل‌ونقل عمومی نصب و راه‌اندازی نمود. یکی از افراد کلیدی در توسعه و بهبود پله‌برقی‌ها در دهه ۱۹۲۰ میلادی، فردی به نام «دیوید لیندکوئیست» (David Lindquist) بود که سرپرستی مهندسین «اوتیس الویتور» را بر عهده داشت. وی و همکارانش، با ترکیب و بهبود طرح‌های ویلفورد رنو و سیبرگر، چند گام در توسعه و تکامل دستگاه‌های پله‌برقی پیش رفتند. جالب اینجا است که در سال ۱۹۵۰ میلادی و در پی حکم دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، مبنی بر شناسایی «Escalator» به‌عنوان یک اصطلاح عام برای پله‌های متحرک، «اوتیس الویتور»، علامت تجاری خود برای این محصول را از دست داد.

در دهه ۱۹۳۰ میلادی، شرکت «میتسوبیشی الکتریک» (Mitsubishi Electric)، به حوزه طراحی و ساخت پله‌برقی وارد شد و نصب دستگاه‌های خود در فروشگاه‌های بزرگ ژاپن را آغاز نمود. این شرکت، با نوآوری‌های مداوم، خود را به بازیگر نخست این صنعت مبدل ساخت که نمود آن را می‌توان در طراحی، ساخت و نصب پله‌برقی‌های منحصربه‌فرد در مجموعه فروشگاه‌های «Forum Shops» در لاس‌وگاس آمریکا مشاهده نمود.

دهه‌های انتهایی قرن بیست و یکم را می‌توان زمان فراگیری گسترده پله‌برقی دانست. در فضاهایی که به دلیل محدودیت فضا و یا تراکم کاربران، استفاده از آسانسور ممکن نیست (مانند بسیاری از فروشگاه‌ها، مراکز خرید، فرودگاه‌ها، سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی، هتل‌ها و حتی استادیوم‌های ورزشی)، استفاده از پله‌برقی بسیار رایج است. نکته کلیدی، امکان نصب پله‌برقی در یک فضای مشابه با پله‌های معمولی است و از سوی دیگر، کاربران نیازی به انتظار طولانی برای استفاده از آسانسور نخواهند داشت.

در سال‌های اخیر، مسیر توسعه و تکامل پله‌برقی، بیشتر به جنبه‌های ایمنی استفاده از آن تخصیص یافته است. افزودن سیستم‌های اطفاء حریق هم در قسمت‌‌ های خارجی و هم برای تجهیزات زیرین، امکان مهار و توقف خودکار پله‌برقی در شرایط اضطرار و همچنین قابلیت کنترل و دفع داخلی گرد و غبار برای افزایش طول عمر دستگاه، از جمله نوآوری‌هایی است که می‌توان به آن‌ها اشاره نمود.